دامغان ، استان سمنان

شهر دامغان در چهارصد سال پیش از میلاد مسیح چنان عظمتی داشت كه اشك سوم و تیرداد اشكانی در سال 249 پیش از میلاد آن را پایتخت خود قرار دادند. این شهر تا قرن اول میلادی اهمیت خود را حفظ كرد و مركز ایالت بزرگ قومس بود. برخی‌ها، طرح این شهر را به هوشنگ نسبت داده‌اند. این نظریه به واقعیت نزدیك‌تر است كه مردم این منطقه در اطراف رودخانه چشمه علی كه در دره كوه‌های شمالی جاری است، اسكان یافتند و مدنیتی را به وجود آوردند. چنانكه نوشته‌اند، نزدیك به چهارصد سال پیش از میلاد، جمعی از مغان در مسیر همین رود سكنی گزیدند و به همین علت، نخست این منطقه ده مغان نامیده شد و به مرور زمان به دمغان و سرانجام به دامغان تبدیل شد.
دامغان مدتی پایتخت زمستانی شاهان اشكانی بود و تا كشته شدن یزدگرد، آخرین پادشاه ساسانی موقعیت خود را حفظ كرد. در دوره‌های حكومت امویان، عباسیان، طاهریان، سامانیان، سربداران و دیلمیان، دامغان از موقعیتی قابل توجه برای امرا و حكومت‌ها برخوردار بود.
منطقه‌ دامغان در زمان سلجوقیان، از جمله پایگاه‌های مهم پیروان فرقه اسماعیلیه بود و در طول سال‌های 483 تا 654 هجری، وقایعی مهم برای این فرقه در منطقه روی داد. آثار قلعه‌های موجود، بر این رویداد و حضور فعال پیروان اسماعیلیه در منطقه دلالت دارد.
بین سال‌های 700 تا 900 هجری، منطقه دامغان شاهد حضور حكمرانان مختلف بود و طبق روایت سیاحانی كه از این شهر دیدن كردند، در آن زمان دامغان آخرین شهر عمده غرب ایران محسوب می‌شد. قتل‌عام تاتارها كه در سال 769 هجری به دستور تیمور لنگ صورت گرفت، به این منطقه نیز سرایت كرد و خیل بی‌شماری از مردم دامغان به جرم پناه دادن تاتارها از دم تیغ گذشتند، این بلای خانمان برانداز باقی‌مانده اهالی دامغان از كشتار چنگیزخان را از بین برد.
منطقه‌ دامغان كه در دوران صفویان، افشاریان و زندیان مورد توجه و شاهد رویدادهای سیاسی متعدد بود، در دوران قاجاریه اهمیتی بسزا یافت. عده‌ای از حكمرانان سلسله قاجاریه نیز در این منطقه چشم به جهان گشودند كه باباخان و فتحعلی خان از آن جمله بودند. فتحعلی‌ شاه، علاقه‌ای وافر به دامغان داشت.
در جریان انقلاب مشروطیت، واقعه‌ای مهم در دامغان روی داد، مخالفت مردم این منطقه با محمد علی شاه و اعلام حمایت و هواداری از مشروطه‌خواهان و تشكیل انجمنی به نام شعبه انجمن آزادیخواهان آذربایجان بود. این انجمن، به دعاوی و اختلافات مردم رسیدگی می‌كرد. انجمن، تا زمان به توپ بستن مجلس و قتل عده‌ای از آزادیخواهان شناخته شده همچون ملك‌المتكلمین و صوراسرافیل فعال بود و در این زمان محل شد.