چرخه معیوب بیماری و خستگی

آیا تا به حال از نشانگان خستگی مزمن، چیزی شنیده اید؟ تا به حال کسی را دیده اید که پیوسته از خستگی، بی حوصلگی یا حتی افسردگی و درد منتشر طولانی مدت، شکایت داشته باشد؟
خستگی مزمن یا CFS، اختلالی است که فرد مبتلا به آن، دچار خستگی ناتوان کننده است و چند نشانه عصبی، روانی و جسمی در وی وجود دارد. این نشانگان موضوع جدیدی نیست و در گذشته با نام های مختلفی تشخیص داده می شد که از متداول ترین آنها سندرم یا نشانگان ME، آنسفالو میلیت میالژیک (یعنی دردهای عضلانی به علت التهاب در سیستم عصبی مرکزی؛ مغز و نخاع) قابل ذکر است.
● در چه سنی و چه جنسی
نشانگان یا عارضه خستگی مزمن در زنان، دو برابر مردان است. هرچند که هم در کودکان و هم در سنین پس از ۴۵ سالگی مشاهده می شود، ولی معمولاً افراد ۲۵ تا ۴۵ سال به این بیماری مبتلا می شوند.
● پراکندگی بیماری
این عارضه به صورت پراکنده، حتی در کشورهای پیشرفته دیده می شود، اما چند مورد همه گیری بیماری به ثبت رسیده است، از جمله در سال ۱۳۱۳ در بیمارستانی در لس آنجلس امریکا، سال ۱۳۳۴ در بیمارستان سلطنتی لندن، ۱۳۳۵ در ایالت فلوریدای امریکا، سال ۱۳۶۴ در ایالت نوادای امریکا این بیماری شایع است. خوب است بدانید یک پنجم مراجعه به کلینیک های پزشکی عمومی به علت خستگی مزمن و نشانه های آن است، اما نشانگان خستگی مزمن به مثابه یک عارضه و بیماری به مراتب کمتر دیده می شود. نام های مختلفی به این بیماری داده اند که بیانگر این موضوع است که دلایل مختلفی باعث ایجاد سندرم خستگی مزمن می شوند. عفونت و اختلال در سیستم ایمنی، از نمونه های قابل ذکر است.
● آنچه می بینید و حس می کنید
در بیش از ۸۰ درصد موارد، نشانه های بیماری که خود بیمار، از آنها شکایت دارد (به ترتیب از زیاد به کم) شامل موارد زیر است؛ خستگی، اشکال در تمرکز، سردرد، گلودرد، دردهای عضلانی و مفصلی و حالت تب دار.
نظریه های زیادی درباره علت این نشانه ها وجود دارد. آلودگی به برخی از ویروس ها و تضعیف یا اختلال دستگاه ایمنی به عنوان عامل و مسبب اصلی بروز نشانگان مطرح شده اند. به هر حال مهم این است که مانند دیگر بیماری های مزمن، در این بیماری نیز، در دوسوم افراد مبتلا به نشانگان خستگی مزمن، افسردگی زیاد دیده می شود.
● اساس تشخیص
پزشکان برای تشخیص درست نشانگان خستگی مزمن، یکسری معیارهایی را در نظر می گیرند، یکی از آنها وجود خستگی است، یعنی معمولاً بیمار در انجام کارهای روزانه دچار ضعف، خستگی و ناتوانی است. در بعضی افراد هم حالت التهاب و درد مفاصل و عضلات وجود دارد، یا برخی افراد دچار تب و افزایش درجه حرارت می شوند. براساس اینکه چه عاملی باعث نشانگان خستگی مزمن شده است، علائم خاصی مشاهده می شود. ممکن است در بدن فرد نقاط حساس به لمس وجود داشته باشد و با فشار بر هر نقطه بیمار احساس درد یا سوزش کند.
همچنین نشانگان خستگی مزمن موجب افسردگی بیماران می شود و افسردگی به علت خصوصیات و طبیعت خود، موجب تشدید بیماری زمینه یی می شود. از طرفی افسردگی به علت بیماری خستگی مزمن، باعث می شود بیمار، کمتر انگیزه پیگیری و درمان خود را داشته باشد و در نتیجه کیفیت زندگی کاهش می یابد. برخی از افراد به علت ابتلا به این بیماری ممکن است دچار اضطراب شوند و اضطراب و نگرانی موجب شدت یافتن درد و ناراحتی این بیماران می شود و به همین علت بیماران در چرخه معیوبی قرار می گیرند که هر عارضه دیگری را تشدید می کند.
● پیشگیری و درمان
این عارضه علت های مختلفی دارد و بسیاری از بیماران با سازوکارهای مختلفی در نهایت به این نشانگان دچار می شوند. با توجه به این موضوع، باید درمان هم چند جهت داشته باشد که شامل رفع علت زمینه یی در صورت وجود، نگهداری و مدیریت درد، خستگی و شرایط روحی روانی بیمار است.
مهمترین اقدام، کنترل و رفع درد است. در ابتدا برای آنکه بیمار با کیفیت بیشتری به زندگی ادامه دهد، نیاز است تا داروهای مسکن مانند بروفن، دیکلوفناک یا استامینوفن تجویز شود.
با توجه به اینکه داروهای گروه بروفن ضد التهاب نیز هستند، برای استفاده ارجح هستند که هم التهاب و هم درد را کاهش می دهند. بسیاری از افراد ترجیح می دهند دوره های مختلف ماساژ را بگذرانند تا به این وسیله درد خود را کمتر و شادابی و نشاط شان را بیشتر کنند، به همین علت، بسیاری از پزشکان توصیه می کنند که اینگونه بیماران، فعالیت متوسطی داشته باشند و ورزش هایی مانند پیاده روی، شنا و نرمش های خفیف را انجام دهند و با وجود درد و التهاب و افزایش درجه حرارت هرچه استراحت این افراد بیشتر شود، بیشتر احساس ناتوانی و ضعف می کنند.
بسیاری از بیماران، به علت طولانی مدت بودن ماهیت بیماری، روحیه ضعیفی دارند و احساس ناتوانی می کنند و به همین علت توصیه می شود تا با روش های رفتاری و شناختی نیز درمان انجام گیرد. این روش که CBT نامیده می شود، موجب اصلاح سبک زندگی بیماران و افزایش انگیزه آنان برای ادامه درمان مشکل شان می شود. از سویی استفاده از روش درمان رفتاری و شناختی موجب می شود تا عوارض رفتاری و روانی ناشی از ابتلا به نشانگان خستگی مزمن برطرف یا از آن پیشگیری شود.
در کشوری مانند امریکا برای نشانگان خستگی مزمن که به علت بیماری مانند فیرومیالژی به وجود می آید، از داروهایی مانند قرص گانفیزین استفاده می شود و با تاثیر بر فعل و انفعالات شیمیایی بافت همبند، موجب کاهش و رفع درد می شود. البته این موضوع هنوز در حد تحقیقاتی است و پزشکان امید زیادی دارند که این کار معمول شود.

دکتر هومن خلیقی

منبع : روزنامه اعتماد