سنتور

ساز از جعبه ای ذوزنقه شكل تشكیل شده كه اضلاع ان عبارتند از : بلند ترین ضلع ، نزدیك به نوازنده؛ كوتاه ترین ضلع و موازی با ضلع قبلی و دور از نوازنده؛ و دو ضلع جانبی با طول برابر دو ضلع قبلی را به طور مورب قطع می كند. ارتفاع سطوح جانبی ۸ تا ۱۰ سانتیمتر است.
جعبه سنتور مجوف است و تمام سطوح جعبه چوبی است. بر روی سطح فوقانی دو ردیف خرك چوبی قرار دارد، ردیف راست نزدیكتر به كناره راست ساز است و ردیف چپ كمی بیشتر با كناره چپ فاصله دارد( فاصله بین هر خرك ردیف چپ تا كناره چپ را« پشت خرك» می نامند). از روی هر خرك چهار رشته سیم همكوك عبور می كند، ولی هر سیم به گوشی معینی پیچیده می شود. گوشی ها در سطح جانبی راست كار گذاشته شده اند. سیم های سنتور به دو دسته« سفید» (زیر) و «زرد» (بم) تقسیم می شوند . دسته سیم های سفید بر روی خرك های ردیف چپ ،و سیم های زرد بر روی خرك های ردیف راست به تناوب قرار گرفته اند طول قسمت جلوی خرك در سیم های سفید ،دو برابر طول آن در قسمت پشت خرك است و می توان در پشت خرك نیز از سیم های سفید استفاده كرد (صدای آن به نسبت عكس طول یك اكتاو نسبت به صدای قسمت جلوی خرك بالا تر است)
همچنین هر سیم زرد یك اكتاو بم تر از سیم سفید بلافاصله بعد از آن صدا می دهد اصوات سنتور در قسمت های سه گانه ساز (سیم های زرد سیم های سفید و قسمت پشت خرك) به این ترتیب است:
به طوریكه در مثال بالا دیده می شود، وسعت صدای سنتور ۹ خرك ،كمی بیشتر از سه اكتاو است، اما این ساز فاقد تمام فواصل كروماتیك مخصوص موسیقی ایران است و نوازنده مجبور است در اجرای دستگاه دیگر كوك ساز را تغییر دهد( یا در پاره ای موارد محل خرك ها را جلو و عقب ببرد- كه این عمل به نوبه خود نسبت طولی قسمت پشت و جلوی خرك را در سیم های سفید به هم می زند، در نتیجه این دو قسمت نسبت به هم فاصله اكتاو را از دست می دهند). سنتور اساسا سازی است كه قابلیت تكنوازی و همنوازی هر دو را دارا می باشد.
● سنتور كرو ماتیك و سنتور كروماتیك بم
به منظور تكمیل فواصل كروماتیك بین اصوات و نیز به قصد تا مین اصوات بم، حدود بیست ساله اخیر دو نوع سنتور با تعداد زیادتر خرك ساخته شده است: سنتور كروماتیك با همان میدان صدای سنتور معمولی، ولی با خرك ها، (و اصوات كروماتیك) بیشتر به وسعت زیر:
(۳۰ خرك =۲۳ خرك بزرگ و ۷ خرك كوچك) ساخته شده است.
▪ توضیح
دو صوت شماره های ۲,۵,۲۱و۲۳ یك خرك بیشتر ندارند و انتخاب یكی از دو را با كوك ساز تعیین می كنند.
میدان صدای سنتور كروماتیك بم یك فاصله پنجم بم تر از سنتور كروماتیك است و وسعت آن، سه اكتاو و نیم، به ترتیب زیر است:
▪ تو ضیح
نت های دو گانه شماره های ۵،۶و۲۷ یك خرك بیشتر ندارند و انتخاب یكی از دو صوت، با كوك ،ممكن است.
در دو نوع سنتور كروماتیك، هر صوت توسط سه رشته سیم همكوك حاصل می شود، به عبارت دیگر روی هر خرك سه سیم تكیه كرده است.
از هر دو سنتور كروماتیك و كروماتیك بم در حال حاضر تنها استفاده های همنوازی( اجرا در اركستر )می شود.

منبع : موزه سازهای کرمان