لبنان و سوریه

استقلال نسبی رژیم بعث سوریه و ثبات نهادی این رژیم كه موجب شده است این كشور بتواند به عنوان یك وزنه در منطقه حضور داشته باشد، خشم و عصبانیت واشینگتن و تل آویو را برانگیخته است. دمشق به رغم تاریخچه ای از فرصت طلبی سیاسی، برخلاف قاهره كه از طریق امضای معاهده صلح جداگانه ای با اسرائیل پشتیبانی از جنبش فلسطین را قطع كرد، این كار را نكرد و نیز در اشغال عراق با آمریكا همكاری نكرد. از آنجایی كه نیروهای آمریكایی در موضع مداخله نظامی دیگری نیستند، تنها راه برای سرنگون كردن حكومت سوریه ایجاد محور فشاری در لبنان بود كه در آنجا قدرت های غربی آزادانه در حال مانورند. غرب امیدوار بود از طریق بازپس راندن نیروهای سوری از لبنان كه از سال ۱۹۷۶ در آنجا مستقرند و مردم نسبت به حضور آنها نگاه خوشایندی ندارند، ناآرامی های داخلی را برانگیزاند كه به تغییر رژیم ختم شود.
لبنان كنونی هنوز تحت تاثیر فشارهای ناشی از موجودیت مصنوعی آن توسط استعمار فرانسه است. این كشور در آغاز نوار باریك ساحلی ای از كشور بزرگتر سوریه بود كه از سرزمین اصلی بریده شده بود. هنگامی كه استقلال سوریه گریزناپذیر شد، به منطقه ای تبدیل شد كه تحت سلطه اقلیت مارونی قرار گرفت. تنش های فرقه گرایانه كه با مخمصه پناهندگان فلسطینی نیز تشدید شد، در میانه دهه ۷۰ به جنگ داخلی منجر شد و فرصت مناسبی را برای ورود نیروهای سوریه به لبنان با تائید ضمنی آمریكا فراهم آورد و استقرار طولانی آنها در ظاهر همچون حائلی میان گروه های متخاصم و نیز مانعی در برابر پیشروی اسرائیل عمل كرد.
در طول زمان دمشق كنترل فراگیری بر حوزه های گسترده ای از حیات سیاسی لبنان اعمال كرد دستگاه های امنیتی و نظامی سوریه گزینه هایی را برای بالاترین مقامات دولت انتخاب كردند، كابینه را دستكاری كردند، سیاستمداران متمرد را به قتل رساندند و نیز در این فرآیند به انباشت ثروت می پرداختند.
در سال ۱۹۹۴ یك میلیونر بانفوذ با نام رفیق حریری به عنوان نخست وزیر انتخاب شد. پس از تثبیت قدرت، او برلوسكونی سرزمین خود شد و مركز بیروت را با كمپانی های خود به منظور سود شخصی بازسازی كرد و هنگامی كه از كار بركنار شد، بحران ارضی ای را به وجود آورد كه به عنوان تنها فردی كه به اندازه ای ثروتمند است كه قادر به حل این بحران است، به قدرت بازگشت. فرانسه هرگز علائق و منافع خود را در این پایگاه استعماری از دست نداده است.
در سال ۲۰۰۴ كه فرانسه در جست وجوی ترمیم مناسبات ناشی از عدم همراهی با آمریكا (به دلایل ملاحظات داخلی خود) بود و پس از هماهنگ شدن با ایالات متحده در كودتای آمریكایی- فرانسوی هائیتی همه گونه كمكی به آمریكا و حریری برای اخراج سوریه از لبنان انجام داد. دمشق اما از آنچه در جریان بود مطلع بود. در ماه آگوست بشار اسد حریری را فرا خواند و به او گفت: «اگر تو و پرزیدنت شیراك قصد اداره لبنان را دارید، در اشتباهید. اگر این قصد بخواهد عملی شود من لبنان را بر سر تو و ولید جنبلاط خرد خواهم كرد.»
در هفته بعد فرانسه و آمریكا قطعنامه ای را در شورای امنیت تصویب كردند كه در آن از سوریه خواسته می شد لبنان را ترك كند و نیز حزب الله لبنان خلع سلاح شود. واكنش به این قطعنامه چندان طول نكشید. در فوریه هنگامی كه مبارزات انتخاباتی شروع شد، حریری در یك انفجار اتومبیل به قتل رسید. او نخستین سیاست مدار لبنانی نبود كه چنین فرجامی داشت. دو رئیس جمهور قبلی بشیر جمیل در سال ۱۹۸۲ و رنه معوض در ۱۹۸۹ به همین سرنوشت دچار شده بودند بدون اینكه آشوب چندانی در پی داشته باشد.
اما این بار دبیركل سازمان ملل بلافاصله تشكیل كمیته ای برای تحقیق را داد كه این كمیته سوریه را مسئول قتل حریری اعلام كرد. آنچه این كمیته آشكار كرد، سرسپردگی سازمان ملل و عنان در مقابل اراده و خواست غرب بود. هیچ گاه ترور رهبران حزب الله ، الفتح و حماس توسط اسرائیلی ها كوچك ترین توجهی را در سازمان ملل چه برسد به تشكیل كمیته تحقیق برنیانگیخته است. سرنوشت لومومبا، چه گوارا، سالوادور آلنده و سامورا ماشل به اندازه كافی در برابر این سنت غرب گویا هستند.در خود لبنان قتل رفیق حریری واكنش های واقعی تری برانگیخت. تظاهرات های گسترده طبقه متوسط كه خواستار خروج نیروهای نظامی و پلیس سوریه از لبنان بودند به همراه خیل سازمان های غربی كه برای كمك به توسعه یك انقلاب سر رسیدند. این نیرو كه با تهدیدهای واشینگتن و پاریس نیز تقویت می شد آن اندازه نیرومند بود كه به خروج نیروهای سوری بینجامد و حكومتی هم سلیقه تر را در بیروت به روی كار آورد. اما دسته بندی های لبنان همچون قبل بر جای مانده است. حزب الله خلع سلاح نشده و اسد نیز سقوط نكرده است. آمریكا پیاده ای را حذف كرد، اما قلعه همچنان تسخیر نشده باقی ماند.

طارق علی
ترجمه: شهناز رستاخیز
منبع:New Left. ۲۰۰۶

منبع : روزنامه شرق