کلید آرامش در دستان ستاره هاست

بدنبال بازی پرتماشاگر و سنتی دو تیم فوتبال پرسپولیس و استقلال، اغلب خبرگزاریهای ایران به انعکاس خشونتهایی پرداخته اند که در حاشیه این رویداد ورزشی بروز کرده است. علاوه بر این، میزان خسارتهایی که پس از بازی به ورزشگاه آزادی وارد شده نیز مزید بر علت شد تا به ریشه یابی این معضل اساسی فوتبال ایران بپردازیم. بازیهای فوتبال نه فقط در ایران بلکه در بسیاری از کشورهایی که این ورزش در آنها محبوب است، کم و بیش با خشونت همراه می شود.
نمونه ای از این دست درگیری شدید میان طرفداران پرسپولیس و سپاهان در آخرین بازی لیگ هفتم بود که در دقایق پایانی با پیروزی تیم پرسپولیس پایان گرفت. پس از این بازی هواداران منتسب به تیم سپاهان با مشت و لگد به اتومبیلهای پارک شده در استادیوم حمله ور شدند. عکس هایی که از این صحنه ها گرفته شده نشان می دهد که هواداران تیم سپاهان بی آن که کسی باعث تحریک آنها شوند، صرفا به دلیل سرخوردگی از باخت تیمشان، دست به این اعمال خشونت آمیز زده اند. به عقیده شما چرا بسیاری از بازیهای فوتبال با خشونت همراه می شود؟ اگر از دوستداران این ورزش هستید، مشاهدات و تجربیات شما از چنین درگیریهایی چیست؟ چه عواملی را در بروز خشونتها موثر می دانید؟
● رفتار بد ستاره های فوتبال
یکی جامعه شناس معتقداست: رفتارهای غیر اخلاقی ستاره های ورزشی به خصوص قهرمان های فوتبال که الگویی برای افراد جامعه به خصوص نوجوانان و جوانان هستند، آنها را دچار بحران های اجتماعی و شخصیتی می کند. غلام عباس توسلی، جامعه شناس و استاد دانشگاه اظهار داشت: از نظر جامعه شناسی دو نظریه در مورد ستاره سازی وجود دارد که یکی موافقان و دیگری مخالفان ستاره سازی است. گروه موافقان معتقدند که باید ستاره سازی وجود داشته باشد تا این ستاره ها نقش الگویی را بازی و دیگر اعضای تیم و اجتماع از آنها تبعیت کنند.
نتیجه این عمل رقابت و رشد دیگر افراد خواهد بود. وی افزود: نظریه گروه مخالفان ستاره سازی بر این است که ستاره ها باید گروهی باشند، چون رقابت گروهی است. تاکید بیش از حد بر یک فرد باعث بوجود آمدن اثرات مخرب و سرخوردگی در میان دیگر اعضای گروه خواهد شد. وی تصریح کرد: ستاره ها باید حس رقابت را در میان دیگر اعضای تیم تقویت کنند نه اینکه با رفتارهای غلط خود حسادت را در تیم رشد دهند و باعث مسموم شدن محیط شوند. توسلی در مورد تاثیرات شخصیتی و اجتماعی یک ستاره ورزشی در جامعه گفت: نقش ستاره ها در اجتماع بسیار پر رنگ است. ستاره ها مدل، الگو و مرجع قرار می گیرند و با داشتن خصلت های خوب اخلاقی و انسانی می توانند تاثیرات مفید و مثبتی را در جامعه بگذارند. توسلی تصریح کرد: استقبال و حمایت مردم از ستاره هاست که نقش آنها را پر رنگ یا کم رنگ می کند پس مسئولیت قهرمان ها نسبت به مردم جامعه نیز زیاد می شود.
● نقش رسانه ها
این استاد دانشگاه با بیان نقش مطبوعات و گروه های خاص در پروراندن ستاره ها گفت: رسانه ها و احزاب نقش بسیار مهمی را در معرفی ستاره ها به اجتماع دارند و باید مراقب باشند تا ستاره سازی مصنوعی نکنند. توسلی خاطرنشان کرد: قهرمان بر اساس استعدادها و توانایی های خود، به این مقام می رسد، مردم نیز از شعور بالایی برخوردارند و می توانند ستاره خود را انتخاب و از وی حمایت کنند. ستاره های ورزشی باید به صورت طبیعی رشد کنند. توسلی اظهارداشت: یک بازیکن و ستاره فوتبال تنها مسئول رفتار خود نیست بلکه نگاه های یک جامعه به خصوص جوانان به وی دوخته شده است.
● دستاوردی از رنسانس
فوتبال را می توان از دستاوردهای بعد از رنسانس به حساب آورد. جامعه ای که در چنبره عقلانیت ابزاری گرفتار شده و می کوشد هر چیزی را عقلانی سازد و پیامدهای هر اتفاقی را کنترل نماید. رشد این جامعه همراه با رشد تکنولوژی و فناوری است. فوتبال ماکتی نمادین از دنیای رقابت های بیرونی است. دنیای سرکش و رها ولی قانونمند. در دنیای که دیگر معجزه ایی نیست و انسانها به واسطه اتکا به عقلانیت خود، دعا و اتفاق را در زندگی روزمره خود کمرنگ تر از گذشته می بینند، فوتبال دنیایی سر شار از معجزه های عجیب و غریب است و شادی ها و غم های بی پایانی را برای علاقه مندان خود به ارمغان می آورد.آری فوتبال نماد آن چیزهایی است که انسان قرن بیستم آن را گم کرده است.
● تخلیه هیجانات و تنش ها
تجمعات تماشاگران فوتبال به خاطر عوامل مختلفی از قبیل انبوه مردم در مکان های خاص، تحریک احساسات از طریق رسانه های عمومی باعث ایجاد انبوه خلق می شود که فضای مناسبی برای تخلیه هیجانات درونی افراد یک جامعه می باشد، و این مقوله در جوامعی که اکثریت آن جوان می باشد بیشتر به چشم می آید.خشونت و اوباشگری در فوتبال تقریبا از آغاز رواج این رشته ورزشی همراه آن بوده است. علیرغم پیشینه طولانی، توجه به منشا بروز رفتار خشونت آمیز از دهه ۶۰ میلادی نظر جامعه شناسان و اصحاب علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که ناکامی تنها بخشی از پرخاشگری و خشونت ورزشی طرفداران تیم های فوتبال را در هنگام برگزاری مسابقه تبیین می کند. بسیاری از این پرخاش گرایی ها ارتباطی به مسابقات فوتبال ندارد و حاصل ناهنجاری های دیگر اجتماعی از قبیل توجه نداشتن به بسیاری از نیازهای جامعه جوان، فقر، بیکاری، گسترش شهرنشینی، دگرگونی در الگوهای اوقات فراغت، اهمیت یافتن فوتبال و نقش هویت بخش آن برای طرفداران، واکنش های گاه سختگیرانه و نسنجیده نیروهای کنترل اجتماعی، به همراه توجه زیاد و افراطی رسانه ها به این ورزش از جمله عوامل دیگری هستند که در شکل گیری رفتار پرخاشجویانه و خشونت آمیز تماشاگران فوتبال در کشورهای مختلف نقش موثری دارند.در کل می توان خشونت در فوتبال را یک فرایند جهانی دانست که سه عامل زیر از مهم ترین عوامل آن می باشد:
● تراکم فیزیکی و اخلاقی تماشاگران
تراکم جمعیت در هر محیط اجتماعی چه به لحاظ تعداد و محدودیت فضای فیزیکی و چه به لحاظ تکثر علایق و سلیقه ها چون با اختلال و شکنندگی روابط همراه است، احتمال تنش و درگیری را افزایش می دهد.چنانچه این تراکم فیزیکی و اخلاقی با چاشنی هیجان و احساسات در یک مسابقه ورزشی همراه شود به طور طبیعی به خشونت و درگیری می انجامد.
● انبوه خلق و گم شدگی
تجمع انبوه جمعیت تماشاگران از مناطق و بعضا شهرهای مختلف که یکدیگر را نمی شناسد، اهرم های درونی کنترل و نظارت بر رفتار را تضعیف می کند. این گم شدگی در انبوه خلق به فرد اجازه می دهد تمایلات فروخورده هنجارشکنانه خود را بروز داده و دست به هرکاری از جمله خشونت و تخریب اموال و امکانات عمومی بزند.
● ناکامی و شکست
ورزش فوتبال معمولا در بیشتر اوقات با شکست و باخت یک تیم و پیروزی تیم مقابل همراه است. جمعیت انبوه طرفداران تیم بازنده و ناکامان از مسابقه تحت تاثیر فضای هیجانی کمتر می توانند شکست را بپذیرند. به همین جهت با دلیل تراشی برای توجیه شکست تیم خود به انتقام از سایر تماشاگران یا تخریب امکانات و وسایل عمومی چون اتوبوس و وسایل خدماتی و رفاهی دست می زنند.
این سه عامل کلی فرایند عمومی و جهانی خشونت در فوتبال را شکل می دهند، اما جدای از این عوامل جهانی خشونت در فوتبال تحت تاثیر عوامل بومی و ملی نیز هست. این عوامل در کشورهای مختلف متفاوت است.در کنار این مسائل و فضای هیجانی ناشی از شکست برای عده ای از تماشاگران باید به ناکامی های فردی و نیز برخی شرایط اجتماعی و فرهنگی برای نسل نوجوان و جوان جامعه، اشاره کرد که می تواند انگیزه ای برای اعمال خشونت و تخریب امکانات عمومی توسط عده ای باشد.

نویسنده : بابک غنائی

منبع : روزنامه ابتکار