وظایف منتظران

وظایفی چند برای منتظران متصور است که به مهمترین آنها اشاره می کنیم:
۱) معرفت و شناخت امام(ع)
از مهمترین وظایف منتظران در برابر امام زمان(عج) شناخت آن حضرت است، منظور از شناخت امام، تنها شناخت ظاهری و حسب و نسب وی نیست، چه آنکه بسیاری از کسانی که به دشمنی و جنگ با ائمه(ع) برخاستند به طور کامل حسب و نسب و چهره ظاهری امام را می شناختند، بلکه مقصود از معرفت و شناخت امام(ع) شناخت مقام امام و اعتقاد به امامت او و واجب الطاعه دانستن وی و واسطه ی نزول رحمت و الطاف الهیه قرار دادن است.
چنین معرفتی ما را با رمز عبودیت خالق هستی آشنا نموده و از بندگی طاغوت ها می رهاند. روایات متعددی بر این مهم تأکید و دلالت دارند که به پاره ای از این روایات اشاره می کنیم:
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه». (کمال الدین، ج ۲، ص ۴۰۹)
هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.
آری شناختن امام عصر(عج) شناختن خط حرکت تکاملی و خصوصیات آن است و نشناختن این خط یا مستلزم رکود است و سقوط یا انحراف و حرکت در جهت ضد، و اینها همه دوری و دور شدن از هدایت است و سقوط در ورطه هلاک و جاهلیت.
از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است که: «روزی امام حسین(ع) بر یاران خود وارد شدند، بعد از حمد خداوند و درود بر پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«ای مردم! خداوند بندگان را نیافرید مگر برای اینکه او را بشناسند زمانی که او را شناختند او را پرستش کنند و هنگامی که او را پرستش کردند با عبادت او از بندگی غیر او بی نیاز می شوند. شخصی سؤال کرد: ای پسر پیامبر! پدر و مادرم فدای شما باد معرفت خداوند چیست؟ فرمود: شناخت اهل هر زمانی نسبت به امامشان، امامی که طاعت او بر آنان واجب است». (بحارالانوار، ج ۵، ص ۳۱۲)
معرفت و شناخت امام عصر(عج) به اندازه ای اهمیت دارد که با وجود آن درک کردن ظهور آن حضرت و درک نکردن ظهور مساوی و یکسان شمرده شده و عارف به امام ثواب کسی را خواهد داشت که در رکاب آنحضرت باشد چنانکه امام باقر می فرماید:
«هر کسی بمیرد و امامش را شناخته باشد تقدم و تاخیر این امر (ظهور مهدی) او را زیان ندهد، اگر کسی بمیرد و امام خود را شناخته باشد مانند کسی است که در خیمه ی امام قائم(عج) همراه او باشد». (کافی، ج ۲، ص ۱۹۸)
از این رو توصیه شده که در عصر غیبت معرفت نسبت به امام زمان(عج) را از خدای متعال بخواهید و مرتب چنین دعا کنید: «اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف نبیک، اللهم عرفنی نبیک فانک ان لم تعرفنی نبیک لم اعرف حجتک، اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی». (کمال الدین، ج ۲، ص ۵۱۲)
بارالها خودت را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی پیغمبرت را نخواهم شناخت بارالها! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر پیغمبرت را به من نشناسانی حجت تو را نخواهم شناخت، بارالها حجت خود را به من بشناسان که اگر حجت خود را به من نشناسانی از دینم گمراه می گردم.
۲)انتظار فرج
از جمله وظایف مهم مردم در زمان غیبت انتظار فرج و چشم به راه ظهور دولت حق بودن است تا آنجا که در روایات به عنوان برترین عبادت شمرده شده، پیامبر اسلام(ص) فرموده اند:
«با فضیلت ترین عبادت ها انتظار فرج است». (ینابیع الموده، باب ۹۴، ص ۳۹۷)
در پاره ای از روایات انتظار فرج از واجبات شمرده شده است چنانکه از عبدالعظیم حسنی روایت شده که گفت: «به سرورم حضرت محمد بن علی الجواد(ع) وارد شدم خواستم که درباره ی قائم از آن حضرت سؤال کنم که آیا همان مهدی است یا غیر او؟ پس خود حضرت آغاز سخن کرده به من فرمود: ای ابوالقاسم به درستی که قائم از ماست و اوست مهدی که واجب است در زمان غیبتش انتظارش کشیده شود و در ظهورش اطاعت گردد و او سومین از فرزندان من است». (کمال الدین، ج ۲، ص ۳۷۷)
۳) غمگین بودن در فراق حضرت
از جمله ی وظایف منتظران، در دوران غیبت گریان بودن به خاطر آن حضرت است. از امام صادق(ع) روایت شده که فرمودند:
«به خدا قسم غایب می شود امام شما زمانی از روزگار و مردم آزموده می شوند تا آنکه گفته می شود مرد یا کشته شد و به کدام وادی رفت و هر آینه گریان می شود بر او چشمان مؤمنان» (همان، ص ۳۴۷)
و این سرشک غم است که از چشمان منتظران یوسف زهرا جاری است و هر بامداد جمعه در غم دوری قبله دلشان اینگونه می سرایند:
«آیا کسی است که مرا یاری کند تا به همراهی او ناله و گریه را طولانی کنم؟ آیا ناله کننده و بی تابی هست که من بازاری او را در هنگام تنهائیش یاری و همراهی کنم؟ آیا در چشمی خار رفته است که چشم من (در ناراحتی و اشک) با او هم دردی نماید؟! (دعای ندبه)
علت این حزن و اندوه می تواند امور ذیل باشد:
الف) غایب بودن آن حضرت و نرسیدن دست به دامان وصالش و روشن نگشتن دیدگان به نور جمالش با این که او در میان مردم است و بر زوایای اعمال آشکار و پنهان بندگان اطلاع دارد. (النجم الثاقب، ص ۴۲۴)
امام رضا(ع) در این باره می فرمایند:
«چه بسیار زنان و مردان مؤمنی که متأسف و محزون در وقت فقدان ما، معین حضرت حجت هستند». (همان، ص۴۲۴)
ب) حزن و اندوه برای مظلومیت امام و دین مبین اسلام، زیرا آن مجسمه غیرت از یک طرف ظلم و ستم و بی عدالتی های روی زمین را می بیند و نیز نظاره گر تشتت امت اسلام و هجوم دسیسه های شیاطین و مقهورشدن دین قاهره است و از طرفی دیگر به واسطه مساعد نبودن زمینه ظهور و به واسطه اعمال ناپسند بشریت در پرده غیبت بسر می برد و دستش از اجرای احکام و صدور الهی و جلوگیری از ظلم و بیداد ظالمان کوتاه است». (همان، ص ۴۲۵)
نکته حائز اهمیت این است که امامان معصوم نیز به خاطر غیبت امام زمان(عج) می گریستند به عنوان نمونه سدیر صیرفی می گوید:
«به خدمت مولایمان امام صادق(ع) رفتیم و امام را در حال گریه و ناله دیدیم او همچون مادر فرزند از دست داده می گریست، اندوه از گونه های مبارکش پیدا بود و رنگ چهره اش تغییر کرده بود اشک های او لباسش را خیس کرده بود و در این حالت می گفت: مولای من غیبت تو خواب را از چشمانم ربوده و زمین را بر من تنگ نموده و آسایش دلم را از من گرفته است، مولای من غیبت تو بلا و مصیبت مرا به فاجعه ای ابدی پیوند داده است». (کمال الدین، ج ۲، ص۳۵۲)
دل ز شوق دیدنت سوزد چو عود
از فراغت دیده بارد همچو رود
غرقه در سیلاب اشک و دل کباب
کس غریق شعله ور کی دیده بود
۴) یاد حضرت
امام زمان(عج) به عنوان ذخیره الهی و رحمت واسع حق، نام و یاد شیعیان و منتظرانش را از خاطر نمی برد و لطف و عنایت آن حضرت مدام شامل حال و چراغ راه آنان است. چنان که خود در نامه ای به شیخ مفید چنین مرقوم فرموده اند:
«ما از رسیدگی به حال شما کوتاهی نمی کنیم و یاد شما را از خاطر نمی بریم». (الاحتجاج، ج ۲، ص ۵۹۸)
از این رو جا دارد شیفتگان و چشم انتظاران قدوم مبارک آن حضرت همیشه به یاد حضرتش باشند. (میزان الحکمه، ج ۲، ص ۲۰۹)
یاد کردن آن حضرت نمودهای مختلف دارد که به چند نمونه اشاره می کنیم:
الف) توجه قلبی
منتظر واقعی کسی است که دائم قلبش به عشق مهدی(عج) می تپد امام کاظم(ع) فرمودند:
«خودش (وجود حضرت مهدی) از دیدگان مردم پنهان می شود ولی یاد او از دل های مؤمنان مخفی نمی شود». (کمال الدین، ج ۲، ص ۳۶۸)
ب) صدقه دادن
شخص منتظر با صدقه دادن جهت سلامتی وجود مبارک حجت(عج) مراتب ارادات خود را به حضرت نشان می دهد. و نیز عقل حکم می کند که دلدادگان به آن وجود مقدس، برای حفظ سلامتی اش تا آنجا که توان دارند تلاش نمایند؛ زیرا دین و حیات آن، و عافیت انسانها و اصول ناموس عصر، مدار دهر آرامش زمین و سیر افلاک در این عصر به وجود حضرت حجه بن الحسن(عج) بستگی دارند چه آنکه امام صادق(ع) فرمود:
«اگر زمین بدون امام باشد فرو می رود (و نظمش از هم می پاشد». (کافی، ج ۱ ص۲۵۲)
پس بر کسانی که جز آن وجود مقدس کسی را لایق هستی و سزاوار عافیت و تندرستی نمی دانند لازم و حتمی است که در صدقه دادن حفظ و سلامتی آن وجود مقدس، مقصود و موردنظرشان باشد».
قابل یادآوری است که صدقه و دعا برای حضرت باید مقدم بر صدقه و دعا برای خود انسان باشد چنانکه سیدبن طاووس خطاب به فرزندش فرموده اند:
«صدقه دادن از سوی حضرت را پیش از صدقه دادن برای خودت و عزیزان قرارده، و دعا برای حضرت را بر دعا برای خودت مقدم دار، و نیز در هر کار خیری که مایه ی وفای به حق آن حضرت است، آن بزرگوار را مقدم بدار که سبب می شود به سوی تو توجه فرماید و به تو احسان کند». (مکیال المکارم، ج ۲، ص ۳۰۱)
ج) هدیه دادن
منتظری که به یاد امام منتظر است اعمال خیری که انجام می دهد ثوابش را به پیشگاه آن حضرت اهداء می نماید و یا اینکه به نیابت آن وجود اقدس کارهای نیک مانند حج و عمره و طواف و... بجا می آورد البته این نه بدان جهت است که آن حضرت محتاج ما است. چه آنکه آن حضرت خود زنده است و اعمال خیر را به نحو احسن و مقبول انجام می دهد و او را به اعمال ما حاجتی نیست بلکه این اهداء اعمال خیر ابراز ارادتی است از منتظران به حضور آن ذخیره الهی و همانطور که سیدبن طاووس فرمودند موجب توجه آن حضرت و احسان او نسبت به اهداءکننده می شود.
د) زیارت
زیارت آن حضرت، یکی دیگر از نمودهای یاد وی می باشد، البته این زیارت اگر با آداب و ادعیه ای که از ناحیه ائمه معصومین رسیده- مثل زیارت آل یاسین و... - پسندیده تر است.
هـ) دعا کردن
یکی دیگر از مصادیق یاد حضرت بقیه الله الاعظم(عج)، دعا برای آن حضرت است شیعه منتظر دعا برای تعجیل فرج و برای سلامتی حضرت مهدی(عج) را به عنوان یک تکلیف و وظیفه مهم در عصر غیبت نباید فراموش کند؛ زیرا دعا برای تعجیل فرج دعای همیشگی پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و ملائکه آسمان ها بوده و هست.
و در روایت آمده است که امام صادق(ع) فرمودند:
«هرکس بعد از نماز صبح و ظهر بگوید: خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست و در فرج ایشان تعجیل کن، نمیرد تا قائم را دریابد». (بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۷۷)
دعا برای فرج امام زمان عامل رهایی از فتنه های عصر غیبت است چنانکه امام حسن عسکری(ع) فرمودند:
«به خدا سوگند، مهدی(عج) غیبتی خواهد داشت که در آن تنها کسانی از هلاکت نجات می یابند که خداوند او را بر قول به امامتش ثابت قدم داشته و در دعا برای تعجیل فرجش موفق کرده است». (منتخب الاثر، ص ۲۸۸)
حضرت ولی عصر(عج) خود در توقیعی خطاب به اسحاق بن یعقوب شیعه منتظر را به این وظیفه متوجه ساخته و فرموده است:
«اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم». (الاحتجاج، ج ۲، ص ۵۴۵)
برای تعجیل فرج زیاد دعا کنید که گشایش شما در فرج است.
بنابراین، دعا برای فرج آن حضرت علاوه بر آنکه اطاعت امر اوست در واقع دعا برای گشایش در کار خودمان است.
شخص منتظر علاوه بر دعا برای تعجیل فرج، وظیفه دارد برای سلامتی آن حضرت نیز دعا نماید البته این نه به جهت نیاز آن ذخیره الهی به دعای ماست بلکه اولا این دعاکردن مقتضای محبت و مراقبت در ادای حقوق آن حضرت است چنانکه از بعضی احادیث، این مطلب استفاده می شود.
ثانیا بالغ بر هشتاد فائده بزرگ دنیوی و اخروی به سبب دعا برای آن حضرت و طلب ظهور او حاصل می شود. (ر.ک. به ابواب الجنات و میکال المکارم)
۵) یکی از وظایف منتظران مودت و دوستی محمد و آل محمد(ص) است. چه آنکه این محبت آنقدر مهم است که اجر زحمات و پاداش رسالت پیامبراکرم(ص) قرار گرفته است.
«بگو من از شما در برابر رسالتم مزدنی طلب نمی کنم به جز دوستی و مودت نسبت به اهل بیتم». (شوری -۳۲)
دراین میان اظهار محبت و دوستی خصوصا به بازمانده ابراهیم خلیل به عنوان وظیفه منتظران در روایات جایگاه خاصی دارد. در غایه المرام از حضرت رسول اکرم(ص) روایت شده که فرمودند:
«در شب معراج خطاب از جانب حق جل جلاله به من رسید که آیا می خواهی اوصیای خودت را ببینی؟ گفتم: بله، خطاب شد: نظر کن مقابل روی خود، چون نگاه کردم اشباح دوازده وصی خود را دیدم و حجت قائم مثل ستاره ای درخشان میان آنها می درخشید. پس عرض کردم: خدایا اینها کیستند؟
خطاب شد: اینها امامان برحقند و آن کسی که میان آنان درخشان است قائم (عج) است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام می کند (یعنی احکام دین را ظاهر می کند) و انتقام از دشمنان من می کشد. ای محمد(ص) او را دوست بدار زیرا من او و هرکس که او دوست بدارد دوست می دارم».
و) تجدید بیعت و میثاق
وظیفه دیگر منتظر این است که با تجدید عهد و میثاق مراتب سرسپردگی خود را به امام زمانش نشان دهد و برای تجدید عهد با منجی عالم دعای عهد، میثاق نامه ای شیوا و زیباست که امام صادق(ع) درباره آن فرمودند:
«هرکس چهل صباح این دعا را بخواند از یاوران حضرت قائم خواهدبود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد خدای تعالی او را زنده خواهدکرد تا در رکاب آن عزیز جهاد کند.»
اگر توفیق تجدید میثاق هر روز نبود لااقل هرهفته وفاداری خود را با بیعت مجدد با امام عصر(ع) نشان دهیم که برای تازه کردن بیعت روز جمعه زمان بسیار مناسبی است زیرا:
اولا: در روایت داریم که فرشتگان، هرجمعه در بیت العمور جمع می شوند و عهد و ولایت امامان را تجدید می نمایند.
ثانیا: روز جمعه روزی است که خداوند بر ولایت آنان از جهانیان پیمان گرفته است.
ثالثا: روزجمعه از جهات مختلفی (ولادت با سعادت حضرت، انتقال مقام امامت او، مختص شدن لقب قائم به وی در روز جمعه بوده و نیز ظهور او و پیروانش در جمعه خواهدبود) اختصاص به حضرت صاحب الامر دارد. (مکیال المکارم، ج۲،ص۱۷)

منبع : روزنامه کیهان