آن کودک سه ساله

موسیقی برای ما که مانند یک خانواده هستیم، همچون غذاست. زمانی که به آن احتیاج داری، دلیل نیاز را نمی توانی بیان کنی، چون موسیقی ستون زندگی است. علی اکبر خان
علی اکبر خان هندوستان با پیشینه چند هزارساله در هنر موسیقی، اساتیدی به جهان معرفی کرده که تاکنون نظیرشان در جای دیگری دیده نشده.
استاد «علی اکبرخان» یا «خان صاحب» یکی از همین شگفت آفرینان دنیای موسیقی است که نامش در صدر موسیقی هند و در کنار ساز زیبا و خوش نوای سارود می درخشد.
او در ۱۹۲۲ در بنگال هند، بنگلادش کنونی به دنیا آمد. زمانی که تنها سه سال داشت پدرش بابا علاءالدین خان، استاد اسطوره یی هند شروع به تعلیم وی کرد. علاءالدین خان نواختن چند ساز مختلف و به ویژه آوازخوانی را به کودک سه ساله اش آموزش می داد و عمویش، فاکر آفتابودین نواختن ساز های کوبه را. اما سرانجام علی اکبرخوان خواندن آواز و ساز سارود را برای خود انتخاب کرد تا مسیر هنری اش را در این زمینه ادامه دهد. سال ها بعد چیره دستی او چنان زبانزد شد که یهودی منوهین در وصف او گفت؛ «علی اکبرخان نابغه است. بزرگ ترین موسیقیدان جهان و بسیار پراهمیت که می توان او را یوهان سباستین باخ هند نامید.» مدت ۲۰ سال خان صاحب روزی ۱۸ ساعت آموزش می دید و تمرین می کرد. از آن پس علاءالدین خان آموزش پسر را ادامه داد تا که خود به سن صد سالگی رسید، در این زمان آموزش را تمام کرد اما آنچه آموخته بود چون ثروتی بود که علی اکبرخان با بیش از ۵۰ سال سن فکر می کرد هنوز چیزهای جدیدی یاد می گیرد.
خان صاحب اولین اجرای عمومی اش را هنگام ۱۳سالگی در الله آباد برگزار کرد. در ۲۰ سالگی اولین کارش را در شهر لاکنا ضبط کرد و در سال بعد به عنوان نوازنده در دربار مهاراجه جاه پور شروع به کار کرد. او تا زمان مرگ ناگهانی مهاراجه مدت هفت سال به خدمت مشغول بود. ایالت جاه پور عنوان استاد را به علی اکبرخان اعطا کرد. سال ها بعد یعنی ۱۹۹۳ طی جشن مذهبی جوبلی طلایی که هر ۵۰ سال یک بار برگزار می شود عناوین دیگر هندی چون هاتی ساروپام و دوواری تاجیم در کاخ جاه پور به علی اکبرخان داده شد.
خان صاحب به درخواست لرد منوهین سال ۱۹۵۵ به امریکا سفر کرد و کنسرت بی سابقه یی را در موزه هنر مدرن نیویورک برگزار کرد، اولین صفحه گرامافون ۳۳ دور موسیقی سنتی هند در امریکا را ضبط، و اولین اجرای تلویزیونی موسیقی کشورش را نیز در آن سرزمین برگزار کرد. این شروعی برای آوازه موسیقی هند در سال های ۱۹۶۰ بود.
علی اکبرخان مدرسه موسیقی خود را ۱۹۵۶ در کلکته بنیاد کرد و ۱۹۶۵ به خاطر علاقه فوق العاده و توانایی بالای شاگردان غربی اش پذیرفت که در امریکا به تدریس بپردازد، در پی آن شاخه یی از مدرسه موسیقی خود را در مارین کانتی کالیفرنیا تاسیس کرد. خان صاحب که هنوز هم از وی به عنوان یکی از بهترین استادان موسیقی دانشگاه کالیفرنیا یاد می شود در آن دوران هنوز تدریس اش را با شش کلاس در هفته به مدت ۹ ماه در سال حفظ می کرد.
علی اکبر خان شعبه دیگری از هنرکده موسیقی اش را به یاری شاگردش کن زوکرمن در شهر بازل سوئیس باز کرد، این بازگشایی طی تور بین المللی سالانه اش بود. در این سال ها استاد بسیار سفت و سخت تور های جهانی اش را اداره می کرد. در این مسیر او به آسیا، اروپا، اقیانوسیه، کانادا و امریکا سفر کرد. به خاطر نبوغ و تبحر آهنگسازی اش در زمینه های مختلف از او دعوت به همکاری می شد چنان که در ۱۹۵۳ اولین موسیقی فیلم هندی را برای «آند هیان» ساخته چیتان آناد ساخت و از مطرح ترین آثارش موسیقی متن فیلم «خودیتا پاشان» ساخته ساتیا جیت رای بود که یک جایزه (دوی) نصیب او کرد. و از کارهای خارجی اش موسیقی فیلم «بودای کوچک» ساخته برناردو برتولوچی است.
سال ها تدریس و نوازندگی و معرفی موسیقی هند، برای علی اکبرخان تعداد زیادی افتخار ملی و بین المللی به ارمغان آورد که دریافت چند دکترای افتخار از هنرکده موسیقی نیوانگلند، دانشگاه باهاراتی، کانون هنرهای کالیفرنیا، دانشگاه دهلی، دانشگاه داکا و دانشگاه رابین درا باهاراتی از آن جمله اند. علی اکبرخان که ریشه موسیقیدانی خانواده اش به قرن شانزدهم و در زمان حکومت اکبرشاه برمی گردد، زمانی که برای اولین بار در مقام یک مرد نسبتاً جوان لقب استاد را دریافت کرد، پدرش تنها لبخندی زد و در این باره چیزی نگفت، اما سال ها بعد زمانی که پیرمرد از مرز صد سالگی گذشت به خان صاحب گفت در آن روز از داشتن چنین پسری بسیار سرمست بوده و همچنین از اینکه در راه موسیقی گام برمی دارد، چیزی که خود بابا علاءالدین خان به او آموخته بود. سپس گفت؛ چیز بسیار نادری به تو اعطا می کنم، به عنوان پیر و پدرت تو را به سوارا سامرات (سلطان ملودی) ملقب می کنم؛ خان صاحب احساس خوشبختی می کند از اینکه پس از سالیان دراز تلاش و شور موسیقی این برکت از سوی پدر، مادر و عمویش به او رسید. بابا علاءالدین خان در ۱۹۷۲ با بیش از صد سال سن درگذشت و استاد علی اکبرخان که اکنون ۸۶ ساله است پس از پدر، سنت تدریس بابا علاءالدین خان قرنا از میهار و رامپور هند را همچنان حفظ کرده است.

رسول صفات

منبع : روزنامه اعتماد