پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


۳ میلیون‌ امریکایی‌ منتظر دیدار از طبیعت‌ ایران‌ هستند


۳ میلیون‌ امریکایی‌ منتظر دیدار از طبیعت‌ ایران‌ هستند
بسیاری‌ گسترش‌ این‌ صنعت‌ را راه‌حل‌ مناسبی‌ برای‌ تعدیل‌ یا كاهش‌ بسیاری‌ از معضلات‌ و مشكلات‌ اجتماعی‌ مانند فقر، فساد و حاشیه‌نشینی‌ می‌دانند و بسیاری‌ نیز معتقدند از طریق‌ گسترش‌ این‌ صنعت‌ و با تشویق‌ مردم‌ برای‌ سهیم‌شدن‌ در به‌ گردش‌ درآوردن‌ چرخ‌های‌ صنعت‌ توریسم‌ می‌توانیم‌ با راحت‌ترین‌ و ارزان‌ترین‌ روش‌ از منابع‌ مختلف‌ و با ارزش‌ این‌ مرز و بوم‌ مانند محیط‌ زیست‌ كشور حفاظت‌ ونگهبانی‌ كنیم‌.
محیط‌ زیست‌ در خدمت‌ توریسم‌ و جامعه‌
حاشیه‌نشینی‌ یكی‌ از زشت‌ترین‌ و كریه‌ترین‌ جنبه‌ های‌ زندگی‌ شهری‌ است‌ . كثیف‌ ترین‌ و فقیرترین‌ بخش‌ شهرهای‌ بزرگ‌ و پرجمعیتی‌ مانند تهران‌ و شهرهای‌ بزرگ‌ دیگر كه‌ خودخواهانه‌ تمامی‌ امكانات‌ مالی‌، رفاهی‌ و تفریحی‌ موجود را در خود جمع‌ كرده‌اند و همچون‌ ماری‌ خوش‌ خط‌ و خال‌ ساكنان‌ مناطق‌ دیگر را در خود می‌بلعند بی‌آنكه‌ توان‌ پاسخگویی‌ به‌ این‌ سیل‌ مهاجرت‌ را داشته‌ باشند. روستاها از سكنه‌ خالی‌ می‌شوند و حاشیه‌ شهرها پر می‌شود. حاشیه‌یی‌ كه‌ بالا رفتن‌ جمعیتش‌ مترادف‌ است‌ با انواع‌ و اقسام‌ آسیب‌های‌ اجتماعی‌ و اقتصادی‌. آنها تولید و كشاورزی‌ را رها می‌كنند تا كوپن‌فروشی‌، سیگارفروشی‌ و دلالی‌ را رواج‌ دهند یا اگر نتوانستند به‌ سراغ‌ كارهای‌ راحت‌تر و پرسودتر دیگری‌ مانند قاچاق‌، سرقت‌ و ... بروند. در حالی‌ كه‌ این‌ كشور پهناور در هر جای‌ از خاكش‌ منبع‌ بزرگی‌ از نعمات‌ مختلف‌ را پنهان‌ كرده‌ است‌ نعماتی‌ كه‌ می‌ توان‌ تنها با زدودن‌ خاك‌ فراموشی‌ و بی‌توجهی‌ از آنها سود جست‌. طبیعت‌ و اقلیم‌ ایران‌ را جهانی‌ در یك‌ مرز می‌نامند. چرا كه‌ تنوع‌ موجود در این‌ خطه‌ به‌ تنهایی‌ به‌ تمامی‌ اقلیم‌های‌ جهان‌ پهلو می‌زند. كارشناسان‌ توریسم‌ و محیط‌زیست‌ معتقدند با بهره‌گرفتن‌ از امكانات‌ بالقوه‌ این‌ جهان‌ پر نقش‌ و نگار و گسترده‌ می‌توان‌ تمركز را از بین‌ برد و رفاه‌ و زندگی‌ را در تمامی‌ این‌ سرزمین‌ توزیع‌ كرد. حمید ذاكری‌، كارشناس‌ محیط‌ زیست‌ در این‌ زمینه‌ معتقد است‌: هر گوشه‌ از طبیعت‌ ما گنجی‌ نهان‌ است‌. گنجی‌ كه‌ هنوز هیچ‌ چیزش‌ شناخته‌ نشده‌ است‌. ناآگاهی‌ درست‌ مانند اژدها روی‌ این‌ گنج‌ خوابیده‌ و آن‌ را طلسم‌ كرده‌ است‌. در حالی‌ كه‌ با كشتن‌ این‌ طلسم‌ براحتی‌ می‌توانیم‌ از این‌ ثروت‌ كلان‌ و گسترده‌ استفاده‌ كنیم‌.
او می‌گوید: توریسم‌ چهارمین‌ صنعت‌ پرسود دنیا است‌ و آمارها در سراسر جهان‌ نشان‌ می‌دهند اكو توریسم‌ و شاخه‌های‌ مختلفش‌ از جمله‌ طبیعت‌گردی‌ و شكار پرسودترین‌ شاخه‌ این‌ صنعت‌ است‌. معروف‌ است‌ می‌ گویند اگر توریسم‌ معمولی‌ ۵ نفر را مشغول‌ به‌ كار كند اكو توریسم‌ برای‌ ۹ نفر اشتغالزایی‌ دارد. اما در كشور ما با وجود اینكه‌ یكی‌ از متنوع‌ترین‌ منابع‌ طبیعی‌ دنیا را دارا هستیم‌ چندان‌ توجهی‌ به‌ این‌ امر نشده‌ است‌. بیشتر آژانس‌های‌ مسافرتی‌ فعال‌ در ایران‌ فعالیت‌ خود را بر روی‌ توریسم‌ فرهنگی‌ متمركز كرده‌اند. چرا كه‌ آگاهی‌ و شناخت‌ كافی‌ از طبیعت‌ ایران‌ و امكانات‌ اكوتوریسمی‌ كشور ندارند. ایران‌ كشوری‌ است‌ كه‌ در هر زمان‌ كه‌ وارد آن‌ شوید می‌توانید از قلل‌ مرتفع‌ برف‌گرفته‌اش‌ بالا روید یا شنا در آب‌های‌ آبی‌اش‌ را امتحان‌ كنید اگر دلتان‌ برای‌ سكوت‌ و آرامش‌ كویر تنگ‌ شده‌ دل‌ به‌ دریایش‌ بزنید یا اگر خواستید پا به‌ جنگل‌های‌ انبوه‌ و پردرختش‌ گذاشته‌ و چهچهه‌ مرغان‌ و پرندگان‌ را شنیده‌ یا گوش‌ به‌آوای‌ جنگل‌ بدهید.حتی‌ اگر دلتان‌ هیچ‌ كدام‌ از اینها را نخواهد می‌توانید با قایق‌ روی‌ دریاچه‌ها و تالابهای‌ مختلفش‌ برانید. نیلوفرهای‌ آبی‌ را از نزدیك‌ لمس‌ كنید یا با اسب‌ در میان‌ دشت‌های‌ سرسبزش‌ به‌ دنبال‌ شكار بتازید. هر لحظه‌یی‌ از سال‌ كه‌ وارد ایران‌ شوید طبیعت‌ پرنقش‌ و نگار ایران‌ سفره‌یی‌ متنوع‌ و جذاب‌ پیش‌ رویت‌ باز گذاشته‌ تا از این‌ خوان‌ نعمت‌ هرچه‌ را كه‌ می‌خواهی‌ فراخور سلیقه‌ و ذایقه‌ات‌ برداشت‌ كنی‌. تنها كافی‌ است‌ بخواهی‌ و پای‌ به‌ راه‌ بگذاری‌. مهم‌ نیست‌ از كجا آغاز كنی‌ و قصد كجا داشته‌ باشی‌أ از شمال‌ تا جنوب‌ و از شرق‌ تا غرب‌ حتی‌ كوره‌راه‌هایی‌ كه‌ كمتر پای‌ بشری‌ به‌ آن‌ رسیده‌ است‌. این‌ تویی‌ كه‌ باید انتخاب‌ كنی‌.
ذاكری‌ معتقد است‌ اگر اكوتوریسم‌ را همراه‌ با فرهنگ‌سازی‌ و آموزش‌ همگانی‌ رواج‌ دهیم‌ دیگر دلیلی‌ برای‌ مهاجرت‌ به‌ شهرهای‌ بزرگ‌ وجود نخواهد داشت‌. چرا كه‌ هر گوشه‌ از این‌ كشور با توجه‌ به‌ تنوع‌ زیستی‌ موجود از قابلیت‌ جذب‌ توریست‌ برخوردار است‌ و هنر توریست‌ وخرج‌ كردن‌ هزاران‌ دلار در منطقه‌ موفقیت‌ اقتصادی‌ مطلوبی‌ ایجاد می‌كند. بنابراین‌ اگر مردم‌ بدانند می‌توانند از این‌ طریق‌ امرار معاش‌ كرده‌ و منابع‌ اقتصادی‌ خود و خانواده‌شان‌ را تامین‌ كنند دیگر دلیلی‌ برای‌ مهاجرت‌ وجود نخواهد داشت‌.او رواج‌ اكوتوریسم‌ را یكی‌ از بهترین‌ راههای‌ عملی‌ كردن‌ شعار تمركززدایی‌ و فقرزدایی‌ می‌داند.
توریسم‌ در خدمت‌ محیط‌ زیست‌
این‌ كاملا طبیعی‌ است‌ كه‌ مردم‌ تا خود را در سود مالی‌ سهیم‌ نبینند، مشاركت‌ نخواهند كرد. از سوی‌ دیگر كشوری‌ به‌ این‌ وسعت‌ را نمی‌توان‌ بدون‌ مشاركت‌ عمومی‌ اداره‌ كرد. این‌ بحث‌ در زمینه‌ محیط‌زیست‌ و توریسم‌ نیز كاملا صادق‌ است‌.بطور مثال‌ نگاه‌ كنید به‌ آمار شكاربانان‌ كل‌ كشور. به‌ گفته‌ حمیدذاكری‌، سردبیر مجله‌ شكار و كارشناسی‌ محیط‌ زیست‌، تنها ۱۸۰۰ شكاربان‌ مسوولیت‌ حفاظت‌ از مناطق‌ مختلف‌ محیط‌ زیست‌ ایران‌ را به‌ عهده‌ دارند.ذاكری‌ می‌گوید: این‌ درست‌ مانند این‌ است‌ كه‌ مسوولیت‌ حفاظت‌ از شهری‌ مانند تهران‌ را با این‌ وسعت‌ و با این‌ جمعیت‌ تنها به‌ ۴ یا ۵ پاسگاه‌ بسپارید. تصور كنید چگونه‌ ممكن‌ است‌ امنیت‌ و نظم‌ را اینگونه‌ حفظ‌ كرد.در حالی‌ كه‌ می‌توان‌ با جلب‌ مشاركت‌ مردمی‌ نگهبانی‌ و حراست‌ این‌ گنج‌ بزرگ‌ و پهناور را به‌ صاحبان‌ اصلی‌اش‌ سپرد و مطمئن‌ بود این‌ مردم‌ بهتر و بیشتر از هر ارگانی‌ توان‌ حراست‌ از منابع‌ طبیعی‌ كشورشان‌ را دارند. اما به‌ شرطی‌ كه‌ مطمئن‌ باشند امنیت‌ اقتصادی‌ و رفاه‌ مالی‌شان‌ تامین‌ است‌.
ذاكری‌ می‌گوید: سازمان‌ حفاظت‌ محیط‌ زیست‌ اگر بخواهد برای‌ حراست‌ و حفاظت‌ از این‌ ؤروت‌ ملی‌ روش‌ پلیسی‌ اتخاذ كند هرگز موفق‌ نخواهد شد. حتی‌ اگر این‌ تعداد مامور را به‌ بیش‌ از ۲۰ هزار یا ۴۰ هزار نفر برساند باز هم‌ نخواهد توانست‌ این‌ وسعت‌ عظیم‌ را پوشش‌ دهد. علاوه‌ بر اینكه‌ روند رشد بودجه‌ این‌ سازمان‌ بالطبع‌ یك‌ روند منطقی‌ است‌ و نمی‌توان‌ انتظار داشت‌ به‌ یكباره‌ این‌ بودجه‌ را چند برابر كنند.بنابراین‌ از لحاظ‌ تامین‌ منابع‌ مالی‌ نیز پاسخگو نخواهد بود. در حالی‌ كه‌ اگر این‌ را به‌ مردم‌ محلی‌ و بومی‌ هر منطقه‌ بسپارد مطمئنا دیگر نیازی‌ به‌ صرف‌ هزینه‌های‌ هنگفت‌ نخواهد بود.اما به‌ شرطی‌ كه‌ قبل‌ از هر چیز مردم‌ دلیلی‌ برای‌ ماندن‌ در منطقه‌ داشته‌ باشند و بتوانند از پس‌ هزینه‌های‌ زندگی‌ خود برآیند. همچنین‌ امكانات‌ مختلف‌ زمانی‌ از جمله‌ مراكز آموزشی‌، بهداشتی‌، تفریحی‌ و... در منطقه‌ ایجاد شود كه‌ این‌ مساله‌ نیز باز مستلزم‌ صرف‌ هزینه‌های‌ كلانی‌ است‌.اما ذاكری‌ نیز مانند بسیاری‌ دیگر از كارشناسان‌ توریسم‌ معتقد است‌ می‌توانیم‌ با گسترش‌ و رواج‌ اكوتوریسم‌ این‌ مشكلات‌ را با كمترین‌ هزینه‌ از سر راه‌ برداریم‌. او می‌گوید: بهترین‌ راه‌ حفاظت‌ از محیط‌ زیست‌ این‌ است‌ كه‌ این‌ كار را در قبال‌ اعطای‌ اعتبار و امتیاز به‌ خود مردم‌ بدهیم‌. در نتیجه‌ مردم‌ برای‌ از دست‌ ندادن‌ این‌ اعتبارها و امتیازات‌ به‌ بهترین‌ وجه‌ حفاظت‌ از این‌ منابع‌ خدادادی‌ و پربركت‌ را بر عهده‌ خواهند گرفت‌.توجه‌ داشته‌ باشید كه‌ هر توریستی‌ كه‌ به‌ منظور اكوتوریسم‌ وارد كشور می‌شود حداقل‌ به‌ همراه‌ خود ۸۰ هزار دلار ارز وارد ایران‌ خواهد كرد و ایران‌ با توجه‌ به‌ تنوع‌ زیست‌محیطی‌ بسیار مطلوبی‌ كه‌ دارد براحتی‌ توان‌ جذب‌ تعداد زیادی‌ اكوتوریست‌ را داراست‌.به‌ عنوان‌ مثال‌ آمار یك‌ موسسه‌ امریكایی‌ نشان‌ می‌دهد تنها در این‌ كشور تنها ۳ میلیون‌ و ۲۰۰ هزار نفر منتظر دیدن‌ از طبیعت‌ ایران‌ هستند.یا انجمن‌ زنان‌ بازنشسته‌ امریكایی‌ هر ساله‌ ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر را برای‌ بازدید از نوعی‌ پرنده‌ به‌ كنیا می‌فرستند و هر كدام‌ از این‌ زنان‌ روزانه‌ حداقل‌ هزار دلار هزینه‌ می‌كنند. در حالی‌ كه‌ همین‌ نوع‌ پرنده‌ در اغلب‌ اوقات‌ سال‌ از شاهرود تا مشهد دایما در حال‌ پروازند و براحتی‌ قابل‌ رؤیت‌ هستند.و این‌ تنها یك‌ نوع‌ از انواع‌ پرنده‌ها، جانوران‌، حیوانات‌ و گونه‌های‌ متعدد جانوری‌ و گیاهی‌ كشور ما است‌ و ما با توجه‌ به‌ این‌ تنوع‌ و تعدد براحتی‌ می‌توانیم‌ خیل‌ عظیمی‌ از مشتاقان‌ اكوتوریسم‌ و شكار را به‌ كشور جذب‌ كنیم‌.علاوه‌ بر اینكه‌ می‌توانیم‌ از محل‌ درآمدهای‌ توریست‌های‌ درونی‌ هزینه‌های‌ لازم‌ برای‌ حفاظت‌ منطقه‌، ایجاد زیرساختهای‌ رفاهی‌ و آموزشی‌ و فرهنگسازی‌های‌ لازم‌ را تامین‌ كرد.البته‌ در این‌ میان‌ از این‌ نكته‌ نباید غافل‌ شد كه‌ تنها در صورتی‌ می‌توانیم‌ از این‌ امكان‌ بهترین‌ بهره‌ را ببریم‌ كه‌ بتوانیم‌ مشاركت‌ مردمی‌ و بخش‌ خصوصی‌ را جلب‌ كنیم‌.به‌ این‌ صورت‌ كه‌ اگر حفاظت‌ از مناطق‌ مختلف‌ طبیعی‌ را به‌ بخش‌ خصوصی‌ بسپاریم‌، بخش‌ خصوصی‌ آگاه‌ و هوشمند، می‌تواند به‌ شرط‌ حراست‌ از یك‌ منطقه‌ و پرورش‌ مثلا گونه‌های‌ مختلف‌ شكار، امكان‌ سرمایه‌گذاری‌ و گسترش‌ توریسم‌ را در منطقه‌ داشته‌ باشد و از سود حاصل‌ از این‌ توسعه‌ استفاده‌ كند. بنابراین‌ برای‌ حفظ‌ این‌ امتیاز و اعتبار كه‌ متضمن‌ سود خود او نیز هست‌ تمام‌ سعی‌اش‌ را برای‌ حفاظت‌ منطقه‌ و گونه‌های‌ مختلفش‌ خواهد كرد.
علاوه‌ بر اینكه‌ جذب‌ توریست‌ به‌ منطقه‌ نه‌ تنها برای‌ بخش‌ خصوصی‌ سودآور است‌ بلكه‌ می‌تواند بخش‌ مردمی‌ را نیز منتفع‌ كنند. چرا كه‌ توریستی‌ كه‌ وارد منطقه‌ می‌شود مطمئنا از واحدهای‌ پذیرایی‌ و اقامتی‌ آن‌ منطقه‌ استفاده‌ خواهد كرد، به‌ خرید خواهد رفت‌ و سوغاتی‌های‌ مخصوص‌ محلی‌ را خواهد خرید. علاوه‌ بر آن‌ می‌توان‌ با تربیت‌ و آموزش‌ بومی‌ها آنها را به‌ عنوان‌ توریسم‌ و راهنمایان‌ محلی‌ مشغول‌ به‌ كار كرد و به‌ این‌ تربیت‌ دست‌ به‌ اشتغال‌زایی‌ زده‌ و منابع‌ درآمدی‌ مطلوبی‌ را در منطقه‌ ایجاد كرد.از سوی‌ دیگر می‌توان‌ با تصویب‌ قانون‌، این‌ شركت‌های‌ خصوصی‌ را موظف‌ كرد مثلا ۳۰ درصد از درآمد حاصل‌ از ورود هر توریست‌ را صرف‌ تامین‌ رفاه‌ عمومی‌ منطقه‌ و ایجاد زیرساختهای‌ مختلفی‌ مانند مدرسه‌ و بیمارستان‌ كنند.تحت‌ چنین‌ شرایطی‌ مردم‌ دیگر دلیلی‌ برای‌ تحمل‌ شرایط‌ مهاجرت‌ ندارند و سعی‌ می‌كنند با حفاظت‌ از مناطق‌ طبیعی‌ حوزه‌ خود در واقع‌ از منبع‌ درآمد خود و وسیله‌ تامین‌ معاش‌ خانواده‌ حراست‌ كنند. بنابراین‌ دیگر ماموران‌ نگهبانی‌ از این‌ ثروت‌ ملی‌، تنها عده‌ معدودی‌ شكاربان‌ یا مامور محیط‌ زیست‌ نخواهند بود بلكه‌ میلیونها ایرانی‌ این‌ وظیفه‌ را با طیب‌ خاطر به‌ عهده‌ خواهند گرفت‌ و در نتیجه‌ هیچ‌ نقطه‌ از این‌ جهان‌ عظیم‌ گنجانده‌ شده‌ در مرز ایران‌ دور از چشمان‌ نگهبانانش‌ نخواهد ماند.

رویا كاكاوند
منبع : روزنامه اعتماد