صورت فلکی

● دجاجه
دجاجه صورت فلکی شمالی درخشانی است که در امتداد کهکشان راه شیری قرار دارد.
● ستارگان شمالی
این نقشه ستارگان، تصویر بخش درونی نیمه شمالی کره آسمان بر صفحه ای تخت است.
سه ستاره درخشان کمربند جبار و ستاره رجل الجبار در پای راستش یافتن این صورت فلکی را آسان می کند.
● ستارگان جنوبی
این نقشه ستارگان، تصویر نیمه جنوبی کره آسمان بر روی صفحه ای تخت است.
از زمانهای کهن، مردم در آسمان شب در میان گروههای ستارگان، اشکالی خیالی دیده اند. با استفاده از خطوط، آنها ستارگان این گروهها را به یکدیگر متصل کرده و اشکالی به نام صورت فلکی را تشکیل داده اند. امروز طبق سیستمی بین المللی آسمان پیرامون زمین به ۸۸ منطقه تقسیم می شود و هر منطقه در بر گیرنده یک صورت فلکی است. طرح هر صورت فلکی نمایانگر شی یا جانداری است و تعدادی از آنها به یاد شخصیتهای اسطوره ای نامگذاری شده اند. از زمین، ستارگان هر صورت فلکی مجاور یکدیگر به نظر می آیند، اما در حقیقت آنها فاصله بسیاری از همدیگر دارند.
همگی آنها در فواصل مختلفی از زمین قرار دارند. اگر می توانستیم از جای دیگری از فضا به صورت فلکی جبار نگاه کنیم، طرح ستاره ای آن از آنچه که از زمین می بینیم، متفاوت می باشد.
● کره اسمان
از زمین، صورتهای فلکی چنین به نظر می رسند که به داخل کره ای تو خالی معروف به کره آسمان چسبیده اند. ظاهراً این کره هر ۲۴ ساعت یکبار در مسیری شرقی _ غربی بدور زمین می گردد. شبکه ای از خطوط معروف به بعد و میل به اختر شناسان کمک می کند تا محل ستارگان کره آسمان را بیابند و نقشه های ستارگان، تصویر کره ای فرضی بر روی صفحه ای تخت هستند.
● ستاره قطبی و دبها
آنهایی که در نیمکره شنالی زندگی می کنند، می توانند به قطب شمال کره آسمان بنگرند. ستاره قطبی به این قطب بسیار تزدیک است. بر خلاف سایر ستارگان، به نظر نمی آید که با گردش زمین به دور محورش، ستاره قطبی در آسمان حرکت کند. صور فلکی پیرامون ستاره قطبی عبارتند از دب اکبر (خرس بزرگ) و دب اصغر (خرس کوچک).
ستاره قطبی همواره این چنین در مجاورت قطب شمال سماوی قرار نداشته و همیشه نیز چنین باقی نخواهد ماند. چون زمین اندکی در محورش تکان می خورد، قطب شمال همیشه به نقطه ای ثابت در کره آسمان اشاره نمی کند. در عوض در طی ۲۵۸۰۰ سال ، بخش شمالی محور زمین دایره کوچکی را در نیمه شمالی کره آسمان بجای می گذارد. ستارگانی که به این دایره نزدیکترند، به نوبت قطب شمال کره آسمان را نشان می دهند.
● قدر ظاهری
هنگامی که به ستارگان درخشان در اسمان شب می نگریم، برخی از بقیه درخشانترند. ستاره شناسان برای بیان میزان درخشندگی ستارگان، از یک مقیاس درخشندگی به نام قدر ظاهری استفاده می کنند. برای اولین بار هیپارخوس، منجم یونانی قرن دوم پیش از میلاد، ستارگان را این چنین طبقه بندی کرد. سپس دامنه مقیاسش برای در بر گرفتن اجرام سماوی درخشانتر و کم نورتر، افزایش یافت.
● صلیب جنوبی
ساکنان نیمکره جنوبی کره آسمان بنگرند. هیچ ستاره درخشانی مجاور این قطب نیست، اما صورت فلکی صلیب جنونی نشانه ای برای یافتن آن است. اگر چه صلیب جنونی از تمام صور فلکی کوچکتر است، اما در زمینه روشن کهکشان راه شیری جنوبی، یافتن آن آسان است.
با گذشت زمان، نقطه ای از کره آسمان که محور چرخش زمین رو به آن است، تغییر مکان می دهد. در طی سالها این تغییر تنها به اندازه عرض ظاهری ماه است، ولی در خلال قرنها، این جابجایی شدید است. مثلاً اگر شهرهای نیمکره شمالی نظیرونکوور یا لندن در ۳ هزار سال قبل از میلاد وجود داشتند، ساکنانشان می توانستند صورت فلکی صلیب جنوبی را ببیند.
● منطقه البروج
چنین به نظر می رسد که همزمان با گردش زمین به دور خورشید، خورشید در مقابل زمینه متغیری از ستارگان حرکت می کند. مسیر سالیانه خورشید به دایره البروج و پهنه ای از آسمان که با زاویه تقریبی ۹ درجه از طرفین آن گسترده می شود، به منطقه البروج معروف است. تمدنهای باستانی برای اندازه گیری زمان، منطقه البروج را به ۱۲ صورت فلکی تقسیم کردند ولی اکنون صورت فلکی دیگری به نام حوا به این باریکه آسمان افزوده شده است.
● صور فلکی مهم
برخی از ۸۸ صور فلکی از سایری معروفتند، و طرحهایی دارند که فوراً تشخیص داده می شوند. این طرحها همچون نشانه به ستاره شناسان در یافتن آنها در آسمان شبانه کمک می کنند. بهترین نمونه، جبار (شکارچی)، از درخشنانترین صور فلکی اسمان، است. صورت فلکی معروف دیگر دب اکبر (خرس بزرگ) است . دب اکبر شامل هفت ستاره درخشان است که برای مدتهای طولانی علاوه بر ستاره شناسی، در دریانوردی نیز راهنمای مفیدی بوده اند.

امین بدیع زاده
http://daneshema.mihanblog.com