زن، در و دایره

بررسی حضور زن در دو فیلم «در»، ساخته محسن مخملباف و «دایره»، ساخته جعفر پناهی
نوع قاب‌بندی دوربین و نماهای سراسر بسته‌ی فیلم، هنر مخملباف را آشکار می‌کند. او با تمرکز دقیق و دشواری، لوکیشن‌های فیلم را در فضاسازی‌های بسته نشان می‌دهد. پدر و دختر را با فاصله در در عمق پهنه‌ی بی‌کران کویر نظاره‌گر می‌شود و به مخاطبانش می‌فهماند که این دختر جهان سومی در فضای بی‌منتهای محیط و طبیعت هم -که حد و مرزی را شامل نیست- آزاد نیست.در
«در»، اپیزود سوم مجموعه «قصه‌های کیش»، ساخته محسن مخملباف، یک فیلم کاملا فیمینیستی است. مخملباف با زبان تصویر و استعاره‌های خاص خود می‌کوشد نگاهی منتقدانه در ارتباط با مناسبات و مرام‌نامه‌های مرد‌سالارانه‌ی جامعه سنتی را با ساختار تصویری خود در آمیزد.
«در»، تنها مایملک مردی بومی است که دختر نوجوان او همراه بزغاله‌ای به دنبال اوست. در حقیقت افسار دخترک نیز در دست پدر قرار دارد. پدر با قرار دادن «در» به عنوان محافظ از دختر دفاع می‌کند و بزغاله هم مظهر پویایی و تحرک است که گام‌هایش را با دخترک در یک مسیر می‌بیند. او نیز اسارت را به شکل آشکاری پیش رو دارد.
نوع قاب‌بندی دوربین و نماهای سراسر بسته‌ی فیلم، هنر مخملباف را آشکار می‌کند. او با تمرکز دقیق و دشواری، لوکیشن‌های فیلم را در فضاسازی‌های بسته نشان می‌دهد. پدر و دختر را با فاصله در در عمق پهنه‌ی بی‌کران کویر نظاره‌گر می‌شود و به مخاطبانش می‌فهماند که این دختر جهان سومی در فضای بی‌منتهای محیط و طبیعت هم -که حد و مرزی را شامل نیست- آزاد نیست.
از پست‌چی به عنوان یک محرک و تاثیرگذار عاطفی استفاده می‌کند و در مقابل، بی‌تفاوتی مرد را نمایش می‌دهد. حتی گروه‌های رقصنده را در پرداختی دراماتیک -که در جهت کنش عاطفی گام برمی‌دارند- در مقابل مرد می‌گذارد.
در مجموع، «در» یک فیلم کوتاه اکسپرسیونیستی است که به عمق واقعیات نمی‌پردازد، بلکه با توجه به ذهنیات و آلام روحی، یک نگرش و جهان بینی انسانی -که انسان‌ها را آزاد می‌داند-ترسیم و از زن دفاع می‌کند.
▪ دایره زنان، دایره پناهی
در فیلم «دایره» در نمایی، روزنه‌ای به روی اتاق زایمان گشوده می‌شود. در این‌جا دختری متولد می‌شود. نوزادی که ناخواسته به جهان پا می‌گذارد و ...
و در نمایی دیگر، تصویری بر سلولی بسته می‌شود که چند زن در آن زندانی هستند. میان این دو نما حرف‌های زیادی گذشته است که عمق و بحث فراوان می‌طلبد. پناهی به درستی، قاب‌بندی دوربینش را با فیلم‌برداری کاملا حسی و واقعی روی شخصیت زنان قهرمانش (یا گم‌گشته‌اش) قاب‌ریزی می‌کند.
مثلان در نمایی خاص و به واقع ظریف و هنرمندانه، حرکت دوربین را در اطراف زنی که سرد و گرم چشیده‌تر است، تنگ‌تر نشان می‌دهد.
پناهی در یک فیلم کاملا حسی و واقع‌گرا، در خصوص آلام زنان سخن می‌گوید «دایره» در تصویر نهایی، سرنوشت‌ها را به تصویر می‌کشد و با دقتی ریز‌بینانه، بیست و چهار ساعت از زندگی آرزو، پری و نرگس را که از زندان مرخص شده‌اند و در آستانه زندانی شدن هستند، پیش روی ما می‌گذارد.

منبع : دو هفته نامه الکترونیک شرقیان