شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
مجله ویستا


سربازهای‌ بلاتکلیف‌


سربازهای‌ بلاتکلیف‌
خدمت‌ سربازی‌ در بسیاری‌ از كشورهای‌ جهان‌ دغدغه‌ اصلی‌ بسیاری‌ از جوانان‌ است‌. بسیاری‌ از كشورها همچنان‌ خدمات‌ سربازی‌ را برای‌ جوان‌ها اجباری‌ نگه‌ داشته‌اند (حتی‌ كشورهای‌ اروپایی‌ نظیر قبرس‌ و تركیه‌)، اما بسیاری‌ دیگر به‌ فكر ارایه‌ راه‌حل‌های‌ متفاوتی‌ افتاده‌اند. خدمت‌ اجباری‌ در ارتش‌ از قانون‌ بسیاری‌ كشورها نظیر بلژیك‌، ایرلند، ایسلند، هلند و انگلیس‌ حذف‌ شده‌ است‌. اسپانیا در ۳۱ دسامبر سال‌ ۲۰۰۲، تقریبا از آخرین‌ كشورهای‌ اروپایی‌ بود كه‌ به‌ خدمات‌ اجباری‌ سربازی‌ در كشورش‌ پایان‌ داد. اگر چه‌ در كشوری‌ نظیر فرانسه‌ این‌ طرح‌ تازه‌ در اول‌ ژانویه‌ ۲۰۰۳ رسما به‌ اجرا درآمد. در هلند جوان‌ها هنوز مجبورند در نظام‌ وظیفه‌ ثبت‌ نام‌ كنند، اما دوره‌ سربازی‌ آنها از شش‌ ماه‌ تجاوز نمی‌كند و به‌ هیچ‌ وجه‌ شامل‌ عملیات‌ نظامی‌ و حضور در پادگان‌ها نمی‌شود.
در كنوانسیون‌ حقوق‌ بشر اروپا بندی‌ است‌ كه‌ مطابق‌ آن‌ اندیشه‌، عقیده‌ و وجدان‌ افراد باید آزاد گذاشته‌ شود تا خود تصمیم‌ بگیرند. مطابق‌ این‌ اصل‌ در بعضی‌ كشورهای‌ اروپایی‌ به‌ هر جوانی‌ اجازه‌ داده‌ می‌شود كه‌ خود با قضاوت‌ وجدان‌ خویش‌ تصمیم‌ بگیرد كه‌ در خدمت‌ نظام‌ وظیفه‌ و ارتش‌ حضور بیابد یا نه‌. به‌ افرادی‌ كه‌ به‌ حكم‌ وجدان‌ از حضور در سربازی‌ خودداری‌ می‌كنند، در قانون‌ اروپا «معترضان‌ باوجدان‌» گفته‌ می‌شود.
دخالت‌ مساله‌ «وجدان‌» در تصمیم‌گیری‌ ممكن‌ است‌ كار دولت‌ها را كمی‌ دشوار كند. در كشورهایی‌ نظیر نروژ فرد باید دقیقا بگوید كه‌ علت‌ منطقی‌ ندای‌ وجدانش‌ برای‌ حاضر نشدن‌ در خدمت‌ سربازی‌ چیست‌. در اسلواكی‌ باید دلیلی‌ عقلانی‌ یا مذهبی‌ ارایه‌ شود وگرنه‌ پیش‌ كشیدن‌ مسائل‌ اخلاقی‌ كافی‌ نیست‌. در لهستان‌ «معترضان‌ باوجدان‌» باید در مصاحبه‌یی‌ حضور یابند و دلایل‌ خود را بیان‌ كنند. در دانمارك‌ اما دلایل‌ به‌ صورت‌ مكتوب‌ نوشته‌ می‌شود و ضمیمه‌ پرونده‌ می‌گردد.
كشورهایی‌ نظیر استرالیا، آلمان‌، فنلاند و سوئد به‌ گفته‌های‌ افراد احترام‌ می‌گذارند و آن‌ را كافی‌ می‌دانند، در حالی‌ كه‌ در كشوری‌ نظیر بلغارستان‌، شخص باید در مقابل‌ یك‌ هیات‌ ۹ نفره‌ كه‌ نماینده‌ بخش‌های‌ مختلف‌ جامعه‌ نظیر دانشگاه‌، ارتش‌ و دولت‌ هستند، حضور یابد و با گفته‌هایش‌ اكثریت‌ آرا را به‌ خود جلب‌ كند.
در اسپانیا فرقه‌های‌ بسیاری‌ وجود دارند كه‌ بنا به‌ اعتقادات‌ مذهبی‌ اجازه‌ حضور در خدمات‌ دولتی‌ (نظیر خدمت‌ سربازی‌) را ندارند، دولت‌ اسپانیا و بسیاری‌ دیگر از كشورها آنها را به‌ رسمیت‌ می‌شناسند و به‌ تمایلات‌ آنها احترام‌ می‌گذارند.
البته‌ در این‌ كشورها شخص باید به‌ جای‌ خدمات‌ سربازی‌ خدمت‌ جایگزینی‌ را انتخاب‌ كند و به‌ آن‌ مشغول‌ شود. در قبرس‌ مدت‌ خدمات‌ جایگزین‌ سربازی‌ به‌ ۴۲ ماه‌ می‌رسد كه‌ به‌ عقیده‌ سازمان‌ ملل‌ و بازرسان‌ آن‌ به‌ هیچ‌ وجه‌ عادلانه‌ نیست‌ و باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. قبرس‌ به‌ دلیل‌ تحت‌ تعقیب‌ قرار دادن‌ و زندانی‌ كردن‌ «معترضان‌ باوجدان‌» تحت‌ فشار سازمان‌ ملل‌ است‌ و این‌ عقیده‌ وجود دارد كه‌ او در این‌ زمینه‌ ناقض‌ حقوق‌ بشر است‌. در قبرس‌ فراریان‌ از خدمت‌ تا سه‌ سال‌ به‌ زندان‌ می‌افتند و پس‌ از پایان‌ دوران‌ حبس‌ خود مجبورند دوباره‌ در خدمات‌ سربازی‌ هم‌ حاضر شوند. در این‌ میان‌ هستند كسانی‌ كه‌ چهار دوره‌ حبس‌ كشیده‌اند، اما هنوز حاضر نیستند وارد خدمت‌ سربازی‌ شوند.
روسیه‌ حقوق‌ معترضان‌ باوجدان‌ را به‌ رسمیت‌ شناخته‌، اما هنوز خدمت‌ جایگزینی‌ برای‌ آنها معرفی‌ نكرده‌. در تركیه‌ قانون‌ هیچ‌ خدمت‌ جایگزینی‌ را به‌ رسمیت‌ نمی‌شناسد و فراریان‌ از سربازی‌ را تحت‌ تعقیب‌ قرار می‌دهد.
در كشورهایی‌ نظیر لیتوانی‌، روسیه‌ و اوكراین‌ به‌ دلیل‌ سنگین‌ بودن‌ شرایط‌ سربازی‌ هنوز درصد كمی‌ از مشمولان‌ در سربازخانه‌ها حاضر می‌شوند (حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد) و از آنجا كه‌ دولت‌ نمی‌تواند همه‌ آنها را پیگیری‌ و مجازات‌ كند، تنها عده‌ كمی‌ روانه‌ زندان‌ می‌شوند. در دیگر كشورهای‌ اروپایی‌ اما تعداد فراریان‌ از خدمت‌ سربازی‌ و خدمات‌ جایگزین‌ چندان‌ زیاد نیست‌. در سوئد تعداد كسانی‌ كه‌ از هر دو مورد سر باز می‌زنند، به‌ ۴۰۰ نفر هم‌ نمی‌رسد. در دیگر كشورها آمار به‌ مراتب‌ كمتر است‌.
در سوئد فراریان‌ از خدمت‌ به‌ عنوان‌ قانون‌شكن‌ تحت‌ تعقیب‌ قرار می‌گیرند. آلمان‌ اما این‌ قضیه‌ را بطور ساده‌تری‌ حل‌ كرده‌. كسانی‌ كه‌ وارد خدمت‌ وظیفه‌ نمی‌شوند، اگر معلوم‌ شود كه‌ در این‌ مدت‌ در انجمن‌های‌ خیریه‌ یا سازمان‌ بهداشتی‌ مشغول‌ فعالیت‌ بوده‌اند، از سربازی‌ معاف‌ می‌شوند. موج‌ داوطلبان‌ كمك‌های‌ انسان‌دوستانه‌ میان‌ جوانان‌ آلمان‌ علنا به‌ چشم‌ می‌خورد. در كشوری‌ نظیر نروژ سرپیچی‌ از خدمت‌ سربازی‌ تنها ۳ ماه‌ حبس‌ دارد، اما در كشوری‌ نظیر بلغارستان‌ دوره‌ حبس‌ ممكن‌ است‌ به‌ ۵ سال‌ هم‌ بكشد.
طرح‌ خدمت‌ اجباری‌ سربازی‌ در اروپا هنوز دوران‌ ابتدایی‌ خود را می‌گذراند و كشورهای‌ مختلف‌ هنوز در حال‌ آزمایش‌ طرح‌های‌ مختلفی‌ پیرامون‌ این‌ پدیده‌ هستند. هنوز معلوم‌ نیست‌ كدام‌ یك‌ از این‌ طرح‌ها موفق‌تر از دیگری‌ آزمایش‌ خود را پس‌ می‌دهند. اروپا هنوز خاطره‌ تلخ‌ جنگ‌های‌ جهانی‌ را در ذهن‌ دارد و ترجیح‌ می‌دهد برای‌ تصمیم‌گیری‌ پیرامون‌ مسائل‌ نظامی‌، هنوز كمی‌ محتاطانه‌ حركت‌ كند.
منبع : روزنامه اعتماد