چه وقت تنبیه چه وقت تشویق

تشویق و تنبیه از ابزارهایی است كه والدین برای تربیت كودكان به كار می گیرند. خانواده ها هركدام راهكارهای ویژه ای برای تنبیه و تشویق كودكان دارند. كارشناسان معتقدند برای رشد عاطفی و ذهنی كودك، پاداش و تنبیه لازم است.
اما بسیاری از والدین هستند كه نمی دانند چه وقت كودكانشان را تشویق كنند و چه زمانی تنبیه.
● عوارض تنبیه بدنی
برخی والدین تنها راه تربیت فرزندانشان را تنبیه بدنی می دانند؛ اما باید در نظر داشت كه به جای تنبیه و اعمال خشونت فیزیكی راه های بهتری هم می توان پیدا كرد. تنبیه بدنی عوارض متعددی در رفتار و روحیه كودك دارد. كارشناسان معتقدند كودكانی كه تنبیه بدنی می شوند بیشتر از سایر كودكان مضطرب و پرخاشگر هستند. آنان می گویند برای تربیت كودكان نباید از تنبیه بدنی استفاده كرد زیرا موجب اختلالات رفتاری كودكان می شود. كارشناسان اثرات تنبیه بدنی را بسیار تأثیرگذار در روح و شخصیت كودك می دانند. والدین باید در نظر داشته باشند در حالی كه بسیار خشمگین هستند نباید كودك را تنبیه كنند. زیرا در هنگام عصبانیت قدرت تصمیم گیری مناسبی ندارند. تنبیه بدنی كم اثرترین و بدترین نوع تنبیه است. تنبیه بدنی مسئولیت را از دوش كودك برمی دارد. هنگامی كه می خواهید كودكی را تنبیه كنید رفتارو عمل زشتش را نكوهش كنید نه صفت او را . یعنی از به كار بردن كلماتی نظیر این كه «تو كی آدم می شوی؟» یا «دیگر دوستت ندارم»، جداً خودداری كنید. این كلمات فقط امنیت اجتماعی كودك را به خطر می اندازد و هیچ گونه ارتباطی به رفتار یا اعمال بد كودك ندارد.
● تشویق همیشه باید بجا باشد
بسیاری از كارشناسان معتقدند كه اگر كودكی عمل قابل توجهی انجام داد بهتر است او را تشویق كنیم چرا كه كودك تلاش می كند تا آن كار را دوباره تكرار كند. تشویق كودك موجب رغبت و دلگرمی و نشاط و تحركش می شود و او را به جدیت وادار می كند. باید توجه داشت كه تشویق به سن و درك كودك و نوع عمل او بستگی دارد.
تشویق انواع مختلفی دارد. گاه به صورت دلجویی است، گاه عبارتی محبت آمیز . برخی اوقات یك نگاه توأم با لبخند و نشاط، زمانی وعده تعریف یك قصه، و گاهی دادن بسته ای كوچك مدادرنگی، شیرینی، لباس، توپ، قلم و...
اولیا و مربیان باید با توجه به سن و سطح درك بچه و اوضاع و شرایط خاص زندگی و ارزش و اهمیت كار او، نوع تشویق و میزان آن را انتخاب كنند. تشویق برخلاف تنبیه كه از عوامل بازدارنده است، عاملی ترغیب كننده است كه به انسان نیرو می دهد. شخصی كه تشویق می شود ازكار و زحمت خود احساس رضایت می كند و همین رضایت خاطر است كه جلو خستگی و بی میلی او را می گیرد.
تحسین كودك موجب می شود كه اعتماد به نفس در وجودش پدید آید، استعدادهای نهفته اش شكوفا شوند و قوای درونی اش به فعلیت برسند.
تشویق، شخصیت فرد را احیا می كند، او را از یأس و بدبینی نجات می دهد و به زندگی دلگرم می كند و گاهی یك تحسین ساده، مسیر زندگی فرد را دگرگون می سازد.
وقتی كودك تحسین شود، احساس ارزشمندی می كند.
تشویق پاسخی است به نیاز طبیعی و روانی كودك.
ـ وقتی كودك را تشویق می كنیم فرصتی فراهم می شود تا كودك به توانایی، ظرفیت وارزشمندی های خود پی ببرد و در نتیجه تصویر مثبت و ارزنده ای از خود در ذهنش ایجاد شود كه بعدها شكل دهنده حرمت نفس او خواهد بود.
▪ اما مسأله مهم در تشویق كودك آن است كه كودك همیشه بجا تشویق شود
تشویق بدون دقت ممكن است به صورت رشوه درآید و اعمال كودك به پاداش وابسته شود و پرتوقع و طلبكار پرورش یابد و در همه جا انتظار پاداش عملی یا معنوی داشته باشد، از همه كس طلبكار شود ولی خودش احساس مسئولیت نكند. گاهی حتی در برابر انجام وظایف قانونی یا اجتماعی یا شرعی خود نیز توقع پاداش خواهد داشت.
تشویق و تحسین بیش از حد، كودك را به غرور و خودبینی مبتلا می كند و در درازمدت مانع پیشرفت كودك می شود.
علت تشویق باید مشخص باشد تا كودك بفهمد كه برای چه تشویق شده است.
نفس عملكرد كودك باید تشویق شود نه شخصیت او.
تشویق باید با تقویت درونی كودك همسو باشد و در برابر كارهای ممتاز باشد، نه به صورت دائم و برای هر كار؛ زیرا اگر چنین باشد ارزش و تأثیر تربیتی خود را از دست خواهد داد.

منبع : روزنامه ایران