بازی کرملین با کارت ایران

خبر توافق کشورهای ۱+۵ پیرامون پیش نویس قطعنامه جدید تحریم ایران توسط شورای امنیت، افکار عمومی کشورمان را شوک زده کرد، اما تعجب چندانی در محافل کارشناسی داخلی برنیانگیخت.
از دیدگاه کارشناسی روسیه همانند هر بازیگر دیگری در عرصه سیاست بین الملل، حوزه های منافع ملی خویش را به ترتیب اولویت طبقه بندی کرده است و بر خلاف شوروی سابق که اولویت محوری را بر پایه دفاع از ایدئولوژی کمونیستی، مقابله با سرمایه داری و افزایش تعداد کشورهای عضو بلوک شرق و پیمان ورشو قرار داده بود زمامداران جدید کرملین، اولویت را به رشد و توسعه اقتصادی و ارتقای توان تکنولوژیک تخصیص داده اند که (لازمه گریز ناپذیر آن اجتناب از درگیری عمیق و مستمر با جهان غرب است.)
روس ها در عین حال با درک این واقعیت که به اتکای قدرت نظامی شگرف در زمره کماکان بازیگران اصلی سیاست بین الملل هستند، وارد بحران های عمده بین المللی می شوند و با بهره گیری حرفه ای از تمامی کارت های خود و پس از کسب حداکثر امتیازات از رقیب، همگام غرب شده یا به ایفای نقش نظاره گری صرف بسنده می کنند.
این الگوی رفتاری کرملین از همان نخستین روزهای سقوط بلوک شرق و به قدرت رسیدن یلتسین ستاره راهنمای عملکرد سکانداران دیپلماسی ابرقدرت سرخ قرار گرفت و در مواردی نظیر تحولات یوگسلاوی سابق، عراق صدام و... منجر به آن شد که با وجود رجزخوانی های اولیه ضد غرب توسط مقامات روسی، آنان پس از دریافت برخی امتیازهای اقتصادی و سیاسی، مانعی بر سر راه پیشبرد اهداف غرب و به ویژه آمریکا ایجاد نکنند.
از این زاویه، پرونده هسته ای ایران به یکی از مهم ترین ابزار امتیازگیری دیپلمات های چیره دست روسی از غرب تبدیل شده است و شیوه عمل آنها نیز پیروی از الگوی ثابت دیپلماسی کرملین طی دهه اخیر بوده است به این معنا که روسیه، در نقطه اوج چالش غرب و ایران و هنگامی که غرب آماده می شود تا گام عملی برای تحریم بردارد، تهدید به وتوی قطعنامه شورای امنیت می کند، خود را ناهمراه با غرب نشان می دهد و از برخی مواضع تهران حمایت می کند اما پس از مذاکره و امتیازگیری حداکثری همزمان از غربی ها و ایرانی ها و در بزنگاه رای گیری در شورای امنیت علیه ایران با وتو نکردن قطعنامه، مسیر اعمال فشار بر ایران را هموار می سازد. این تاکتیک تاکنون در سه قطعنامه مصوب شورای امنیت برای تحریم ایران به کار برده شد و روس ها پس از هر قطعنامه، نه تنها ابراز ندامت نکرده اند، بلکه مستقیم و غیرمستقیم بابت تنش تعدیل کننده خویش در محتوای قطعنامه و شدت تحریم ها، سخن گفته اند و به مقامات ایرانی وعده همراهی با تهران در آینده را داده اند. عجیب اینکه تاکتیک آشنای روس ها و حتی بدعهدی های پی درپی مسکو برای تحویل نیروگاه اتمی بوشهر نیز نتوانسته راهبران دیپلماسی ایران را به بازنگری اساسی مناسبات
تهران - مسکو وادار کند. در چنین فضایی است که کرملین به فاصله چند ساعت پس از رد پیشنهاد ۱+۵ درباره برگزاری نشست و مذاکره پیرامون پرونده هسته ای ایران، خود پیش قدم شد و نه فقط در مذاکره حضور یافت بلکه متن پیشنهادی قطعنامه را نیز به سایر کشورهای ۱+۵ ارائه کرد. قطعنامه جدید، تحریم های تازه ای را در بر ندارد اما به گفته منابع خبری، بیانیه قاطعی علیه اقدامات ایران در نادیده گرفتن درخواست های بین المللی است. موضع گیری وزیر خارجه روسیه نیز این ارزیابی ها را تایید می کند. لاوروف درباره این قطعنامه تاکید کرده است: «قصد ما این است که همه تصمیم های پیشین را تاکید کنیم.» به این ترتیب خط بطلان پررنگی به رویاهای تحلیلگرانی کشیده شد که تحولات گرجستان و رویارویی روسیه و غرب را به معنای آغاز جنگ سرد جدید و کنار ایران قرار گرفتن روس ها ارزیابی می کردند در واقع بار دیگر اثبات شد روسیه مانند هر کشور دیگری هرگز اولویت رشد و توسعه اقتصادی خود را قربانی چالش های سیاسی نمی کند و تمایلی به گلاویز شدن جدی و عبور از خط قرمزهای غرب ندارد. چه بسا، در آینده مشخص شود تغییر موضع ناگهانی کرملین از عدم حضور در نشست تا بانی پیش نویس قطعنامه چهارم شدن در فاصله کمتر از یک روز نتیجه دریافت امتیازی اقتصادی، تکنولوژیک یا سیاسی (حتی در گرجستان) بوده است.
در این میان شماری از تحلیلگران اقدام روسیه را به نفع ایران دانسته و آ ن را در چارچوب تعویق افزایش فشارها علیه ایران تفسیر می کنند. این نگاه، دور از واقعیت نیست اما نباید فراموش کرد با قطعنامه پیشنهادی روسیه، بار دیگر تحولاتی در پرونده هسته ای به وقوع پیوست که استقبال خوشبینانه از ابتکار عمل روسیه را دشوار می سازد. برخی از این رخدادها عبارتند از :
۱) تاکید مجدد و یکپارچه ۱+۵ بر پایبندی به سه قطعنامه تحریمی پیشین و ملزم سازی ایران به پاسخگویی به مطالبات هسته ای کشورهای منتقد که به نوعی تکرار اتهام های قبلی است.
۲) جلوگیری از واگرایی و حتی فروپاشی اعضای گروه ۱+۵ که پس از تحولات گرجستان، گزینه ای محتمل معرفی می شد.
۳) منجمد کردن وضعیت پرونده ایران در مرحله کنونی و خرید زمان به نفع روس ها برای ادامه امتیاز گیری حداکثری از غرب و ایران.
۴) بالا نگهداشتن شمشیر داموکلس قطعنامه تحریم دیگری بر فراز سر ایران
با توجه به این نکات، باید امیدوار بود مسوولان دیپلماسی هسته ای ایران صرفاً به وجه مثبت اقدام روسیه بسنده نکرده و با ذوق زدگی غیرواقع بینانه اقدام مسکو را به معنای همراه شدن غرب با کرملین در مسیر تعدیل یا تعطیل دائمی فشار به ایران تعبیر نکنند. آینه عبرت موضع گیری روسیه پیش از تصویب سه قطعنامه تحریمی علیه ایران و نحوه عمل دیپلمات های روسی در جلسه رای گیری این سه قطعنامه هنوز در افکار عمومی زنده است. بنابراین ضمن پرهیز از دادن هرگونه امتیاز جدیدی به روسیه باید از مقامات این کشور پرسید چرا از مقام منتقد رفتار هسته ای غربی نسبت به ایران تا سر حد بانی قطعنامه ای تایید کننده تمام اتهامات و مطالبات آنها علیه تهران، تغییر نقش داده اند؟

علی عابدیان

منبع : سایت الف