چراغ بی فروغ سلطنت در نپال

تحولات سیاسی یك ماه گذشته نپال باعث شدتا «گیانندرا» پادشاه نپال در دو مقطع تسلیم فشار - به عبارت روشن تر تسلیم خواسته های مخالفان - شود. در مقطع اول شاه پذیرفت كه انتخابات سراسری برگزار كند تا از این طریق، مخالفان بتوانند دموكراسی چند حزبی را احیا كنند. در حالی كه مخالفان - شامل هفت حزب ائتلافی و چریكهای مائوئیست مسلح - این اقدام شاه را اغوا كننده و فریب افكار عمومی تلقی كرده و حاضر به پذیرش مذاكره با شاه در جهت برگزاری انتخابات سراسری نشدند. مخالفان می گفتند برگزاری انتخابات سراسری در صورتی كه بسیاری از رهبران احزاب، گروههای سیاسی و دو نخست وزیر سابق در زندان به سر می برند فاقد وجاهت قانونی است و به همین دلیل پیشنهاد شاه را برای مذاكره در جهت برگزاری انتخابات آزاد رد كردند. در مقطع دوم شاه نپال به دلیل استمرار تظاهرات خیابانی، گسترش تظاهرات و اعتصابات كه توأم با زد وخوردهای شدید بود و حتی چند كشته نیز برجای نهاد، مجدداً تسلیم فشار مخالفان شد و اعلام كرد كه حاضر به برگزاری انتخابات، تعیین نخست وزیر وگشایش پارلمان است. این اقدام شاه بدان معنی است كه شاه دیگر قدرت مطلقه نیست، قدرت او محدوده شده است ودیگر نمی تواند مثل سابق پارلمان را منحل و یك دولت قانونی را از قدرت ساقط كند. توضیح اینكه گیانندرا شاه نپال در سال ۲۰۰۵ میلادی، دولت قانونی، مشروع و منتخب مردم؛ شیربهادر دو با را از قدرت ساقط و خود شخصاً زمام امور نپال را به دست گرفت. دقیقاً به همین دلیل، مخالفان او را به اعمال دیكتاتوری و نادیده گرفتن حقوق مدنی افراد متهم كرده و همین مسأله سبب بروز تنش و تحولات دگرگون كننده سیاسی در نپال شد. پس از عقب نشینی شاه و صدور اعلامیه توسط او مبنی بر تشكیل پارلمان، ائتلاف احزاب هفت گانه «گیرجاپراسادكویرالا»ی هشتاد و چهار ساله را برای رهبری دولت جدید نامزد كرد. كویرالا كه رهبری حزب كنگره نپال را برعهده دارد به اتفاق آرای احزاب، به عنوان نخست وزیر معرفی شد. نخست وزیر جدید نپال قرار است عصر روز سی ام آوریل باحضور در پارلمان نپال اعضای كابینه را معرفی كند. لازم به ذكر است كه نخست وزیر هشتاد وچهارساله نپال از دهه ۴۰ میلادی وارد عرصه سیاست شد و هفت سال از عمرش را بخاطر مبارزه با خودكامی های پادشاه در زندان سپری كرد. باید دید این سیاستمدار معمر ولی مریض نپالی از پس تعهدات خود بر می آید؟ او باید برای تحقق آنچه را كه برایش مبارزه كرده عملاً ثابت كند. بازگشت دموكراسی به نپال، بهبود بخشیدن اوضاع اقتصادی این كشور كوچك ۲۶ میلیون نفری و رعایت قانون علی القاعده باید در دستور كار وی قرار داشته باشد. اما مسأله مهم تر،انجام مذاكرات با دیگر احزاب ، بویژه چریك های مسلح مائوئیست است كه نخست وزیر جدید نمی تواند در این باره مسؤول نباشد. واقعیت این است كه حزب كمونیست نپال از سال ۱۹۴۹ علی رغم انشعابات و دگردیسی های سیاسی، سهم بسزایی در تحولات نپال داشته است. بزرگترین گروه انشعابی این حزب ، چریك های مائوئیست مسلح هستند كه عملاً از سال ۱۹۹۱ وارد جنگ با دولت كاتماندو شدند و هم از این رو خواهان سهمی برای مشاركت در قدرت و نهادهای سیاسی این كشور هستند.
شاید به همین دلیل ، بتوان گفت كه نخست وزیر جدید برای باز گرداندن آرامش به نپال، نیاز به رایزنی هرچه بیشتر با چریكهای مائوئیست مسلح دارد. زیرا در تحلیل و تبیین موقعیت چریك های مائوئیست می توان به این نكته اشاره كرد كه این گروه مسلح قصد دارد تا حذف سلطنت به مبارزه خود ادامه دهند بویژه آنكه مائوئیست ها به دلیل وجود چالش های بی سابقه و نرسیدن به وحدت با حزب كنگره نپال، این حزب را به ساز شكاری بورژوازی متهم می كنند. اكنون به نظر می سد، پارلمان درصدد سلب اختیارات شاه است. در حالی كه این خانواده ـ خانواده سلطنتی الیگارشی رانا - قبل از ورود استعمار انگلیس به شبه قاره، در این منطقه حاكم بوده است. مسلماً برای خانواده سلطنتی رانا بسیار دشوار و سخت خواهد بود كه در شكل كاریكاتوری از سلطنت باقی بماند و فاقد همه اختیارات و قدرت فائقه باشد. اگرچه انگلیسی ها و سپس هندیها ابتدا در شكل گیری، دوام و قوام خانواده سلطنتی ذیمدخل بوده اند اما اكنون دهلی نو و لندن برای اینكه اثبات كنند مدافع دموكراسی هستند، از شاه خواسته اند به خواسته های مخالفان گردن نهد و تنها به عنوان یك سلطان تشریفاتی باقی بماند اعزام نماینده هند به نپال عمدتاً در همین راستا قابل ارزیابی می باشد. در مورد اینكه چرا چراغ سلطنت در این نقطه از دنیا بی فروغ گشته ارزیابی های متفاوتی وجود دارد. واقعیت این است كه موقعیت خاص جغرافیایی نپال، محصور میان چین و هند، رقابت این دو كشور را در قالب دو حزب كنگره و حزب كمونیست چین به دنبال داشته است. تحولات نپال، هند را در یك وضعیت دشوار قرار داده است، به طوری كه دهلی نو را به اتخاذ سیاستی جامع و ثابت در قبال مسائل این كشور وادار كرده است. اگرچه هندیها تصمیم گیری در مورد ماهیت نظام سیاسی آتی نپال را به عهده مردم این كشور گذاشته اند اما به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی این كشور، هندیها خود را برای جلوگیری از پیشروی نظام كمونیستی چین به مرزهای جغرافیایی - با توجه به سابقه پرتنش پكن و دهلی نو درباره مرزهای پرمناقشه - آماده كرده اند. تصور غالب این است كه هند یك نپال دموكرات همراه با ثبات سیاسی را به یك نپال كمونیستی ترجیح می دهد بویژه آنكه مائوئیست های نپال همكیش مائوئیست های هندی، هم اكنون درگیر یك نبرد مسلحانه با نیروهای امنیتی در صد و شصت بخش و یازده ایالت هند هستند. بسیار روشن است كه هند تحت هر شرایطی سعی می كند بر تحولات داخلی نپال به سود خود تأثیر بگذارد.
گفتنی است، چین نیز از دید ایدئولوژیك و آموزه های مائو فاصله گرفته است و (حتی) چریكهای مائوئیست را عامل تروریسم جهانی می داند. ضمن آنكه پكن مداخله نكردن در امور داخلی دیگر كشورها را اساس كار خود قرارداده و صرفاً براساس احترام متقابل، سود برابر و درچارچوب فعالیت های تجاری - اقتصادی حركت می كند. پیام تبریك ون جیا بائو نخست وزیر چین به نخست وزیر جدید نپال تا حدودی مؤید این رفتار دیپلماتیك چین است. نخست وزیر چین در این پیام ابراز اطمینان كرد كه دولت تحت رهبری گیرجاپراساد كویرالا به دست آوردهای جدیدی در زمینه صلح، ثبات و توسعه در نپال دست یابد. چین به عنوان عضو دائمی شورای امنیت ضمن آنكه توجه خود را معطوف به روند تحولات جنوب آسیا می كند، در همان حال به اقتضای شرایط منطقه، منافع و مصالح ملی خود را در همكاری با هند و در راستای تحقق تئوری جهان چندقطبی ادامه می دهد.

محمد مهدی غفاری

منبع : روزنامه ایران