استارت جنگ سرد جدید

کمتر از سه ماه پس از تهدید رییس جمهوری روسیه مبنی بر خروج این کشور از "پیمان نیروهای متعارف در اروپا" (CFE)، "ولادیمیر پوتین" دستور تعلیق یکجانبه این قرارداد از سوی کشورش را صادر کرد.
اوایل اردیبهشت ماه امسال، پوتین در هشتمین و آخرین نطق سالانه دوران ریاست جمهوری خود در "مجمع فدراسیون روسیه" خطاب به غرب هشدار داده بود: در صورتی که همه کشورهای عضو ناتو، به "قرارداد نیروهای متعارف" نپیوسته و مانند روسیه به آن عمل نکنند، تعلیق این پیمان را از سوی روسیه اعلام خواهد کرد.
رییس جمهوری روسیه طی این مدت و پس از آنکه تغییری در رفتار کشورهای اروپایی، اعضای ناتو و آمریکا در مورد نحوه اجرای پیمان نظامی مذکور مشاهده نکرد تهدید خود را عملی ساخت و به طور یکجانبه پیمان کاهش نیروهای متعارف در اروپا را به حال تعلیق در آورد.
بر مبنای این تصمیم اجرای "قرارداد نیروهای متعارف در اروپا" از سوی روسیه، مادامی که کشورهای عضو ناتو نیز آنرا تصویب و اجرا نکنند، به حالت تعلیق درآمد.
کرملین، دلایلی که روسیه را به این اقدام واداشته، گسترش ناتو، تصمیم آمریکا برای استقرار سلاح های متعارف در کشورهای بلغارستان و رومانی و نیز عدم اجرای تعهدات سیاسی برخی از کشورهای عضو قرارداد، اعلام کرده است.
قرارداد کاهش سلاح های متعارف در اروپا در سال ۱۹۹۰ میلادی در آستانه فروپاشی شوروی، توسط کشورهای عضو پیمان "ناتو" و بلوک "ورشو" در پاریس امضا شد و در سال ۱۹۹۹نیز این قرارداد اصلاح شده در استانبول به امضای اعضای جدید رسید.
کشورهای ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، انگلیس، بلغارستان، مجارستان، آلمان، یونان، گرجستان، دانمارک، ایسلند، اسپانیا، ایتالیا، قزاقستان، لوکزامبورگ، مولداوی، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، روسیه، رومانی، اسلوواکی، ترکیه، اوکراین، فرانسه، چک و آمریکا و کانادا اعضای قرارداد هستند.
این درحالی است که تنها چهار کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان و اوکراین این پیمان را تصویب کرده و بقیه کشورهای عضو به بهانه عدم اجرای قرارداد سال ۱۹۹۹ استانبول، که براساس آن روسیه متعهد به خروج کامل نیروهای خود از گرجستان و جمهوری خودخوانده "پریدنسترویه" مولداوی شده، از تصویب آن خودداری می کنند.
روسیه اعلام کرده است قرارداد سال ۱۹۹۹استانبول با قرارداد کاهش سلاح های متعارف در اروپا ارتباطی ندارد و این استدلال کشورهای عضو قرارداد را بی اساس می داند.
قرارداد کاهش سلاح های متعارف در اروپا سهمیه هایی را از نظر تعداد تانک، نفربرهای زرهی، توپخانه، هواپیماها و بالگردهای جنگی برای هر یک از کشورهای عضو مشخص می کند.
براساس این قرارداد، در محدوده کشورهای عضو، تعداد تانک ها و توپخانه نباید از ۴۰هزار و نفربرهای زرهی نیز از ۶۰هزار دستگاه فراتر رود.
قرارداد، تعداد هواپیماها و بالگردهای نظامی را نیز ۱۳ هزار و ۶۰۰و چهار هزار فروند تعیین کرده است.
طبق قرارداد هر کشور عضو سالانه باید دو بار اطلاعات در مورد استقرار نیروهای نظامی خود را در اختیار شرکای دیگر قرار دهد و هیاتهای نظامی از کشورهای عضو قرارداد نیز با بازرسی مراکز نظامی، صحت این اطلاعات را کنترل می کنند.
این قرارداد با هدف برقراری موازنه قوا در اروپا و نیز جلوگیری از تجمع نیروها و ایجاد تهدید برای کشورهای دیگر این قاره پیش بینی شده است.
"ولادیمیر پوتین" در نطق سالانه خطاب به "مجمع فدراسیون" روسیه گفت: در شرایطی که پیمان "ورشو" دیگر وجود خارجی ندارد، "ناتو" حتی در نزدیکی مرزهای روسیه پایگاه های نظامی و دفاع ضد موشکی مستقر ساخته اما روسیه حتی برای جابجایی نیروهای مسلح در داخل خاک خود نیز محدودیت دارد.
وی افزود: ما در اجرای قرارداد سال ۱۹۹۰ حتی تعداد نیروهای مسلح خود را کاهش داده و در زمان بحران چچن نیز بدان پایبند بودیم اما شرکای اروپایی ما حتی آنرا تصویب نکردند.
پوتین افزود: کشورهای اروپایی، توافق استانبول در سال ۱۹۹۹که به خروج نیروهای روسیه از "گرجستان" و "پردنستروویه" اشاره داشت را دستاویز قرار داده اند، در حالیکه این سند اصلا ارتباطی با قرارداد محدودیت سلاح های متعارف بین اعضای ناتو و ورشو ندارد.
وی رفتار کشورهای اروپایی در این ارتباط را "بی نزاکتی" و اقدامی برای "کسب منافع یکجانبه" نامید.
رییس جمهوری روسیه با اشاره به استقرار سیستم پدافند موشکی توسط غرب و آمریکا در کشورهای چک و لهستان و افزایش پایگاه های نظامی آنها در مرزهای روسیه گفت: این در شرایطی است که اسلواکی و کشورهای بالتیک به عنوان اعضای جدید ناتو هنوز به قرارداد محدودیت گسترش سلاح های متعارف نپیوسته اند.
وی تصریح کرد: ظاهرا از این قرارداد فقط این معنا باقیمانده که روسیه باید در جابجایی نیرو در خاک خود نیز محدود باشد، آیا می توان تصور کرد که آمریکا برپایه قراردادی از جابه جایی ارتش در خاک خود محروم شود؟!
"سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه در پاسخ به انتقاداتی که دبیر کل ناتو و رهبران برخی کشورهای اروپایی نسبت به این اظهارات "پوتین" مطرح ساختند تصریح کرد: خروج روسیه از قرارداد نیروهای متعارف به هیچ وجه در توازن نیرو در اروپا تاثیری نخواهد گذاشت چرا که این توازن مدتها است به سود کشورهای عضو ناتو سنگین شده و منطق این قرارداد زیر سوال رفته است.
وی افزود: روسیه عملا تنها کشوری است که با حسن نیت این قرارداد را تصویب و اجرا کرده است، اما حفظ این قرارداد در شرایط موجود مغایر منافع و امنیت ملی روسیه است.
"میخاییل بارابانوف"، کارشناس مرکز تحلیل های استراتژی و فنی روسیه نیز قرارداد مزبور را ابزاری برای خروج روسیه از اروپا، خلع سلاح و کنترل یکجانبه آن توسط غرب دانسته است.
پیمان نیروهای متعارف در اروپا (CFE) هرگونه نقل و انتقال نیروهای نظامی متعارف در اروپا بدون اجازه سازمان امنیت و همکاری اروپا را ممنوع ساخته است.
کارشناسان معتقدند در واقع پیمان مزبور هیچ گاه شکل نگرفت چرا که از سوی کشورهای امضاکننده تصویب نشد و پیمانی که هدف آن محدودسازی اقدام نظامی کشورها در داخل و نقل و انتقال نظامی در مرز بود، هم از جانب ناتو و هم از سوی دیگر اعضا و روسیه نادیده گرفته شده است.
نمونه بارز آن، اقدام نظامی ناتو در عملیات کوزوو بدون موافقت شورای امنیت سازمان ملل متحد و روسیه است.
روسیه نیز از سال ۱۹۹۵به بعد بارها خواستار تجدید نظر در این پیمان شده و حتی در سند دکترین نظامی خود نیز آنرا نادیده انگاشت.
کارشناسان روس معتقدند پیمان پاریس در سال ۱۹۹۰و قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در شرایطی امضا شد که غرب با هیاهوی پایان جنگ سرد از کشورهای سوسیالیستی خواست که تواما پیمان های نظامی "ورشو" و "ناتو" را منحل سازند.
بسیاری را تصور بر این بود که در پایان جنگ سرد، حضور این پیمان های نظامی ضرورتی ندارد بنابراین روسیه و سایر کشورهای بلوک شرق پیمان "ورشو" را منحل کرده و به پیمان "نیروهای متعارف در اروپا (CFE)"پیوستند.
انتظار می رفت انحلال "ناتو" هم به عنوان بخشی از این تحولات صورت پذیرد، اما این پیمان نه تنها منحل نشد، بلکه در سال های اخیر گسترش جدی یافته و به مرزهای روسیه نیز رسید.
کارشناسان روسیه، "ناتو" را بازوی نظامی ایالات متحده آمریکا می دانند و اقدام یکجانبه روسیه برای تعلیق CFE را نیز با هدف جلوگیری از ادامه سیاست یکجانبه گرایی آمریکا و توسعه طلبی های غرب ارزیابی می کنند.
رییس جمهوری روسیه در هشدارهای قبلی خود در مخالفت با یکجانبه گرایی نظامی آمریکا گفته بود: در اجرای قرارداد نیروهای متعارف اروپا، ما به طور محسوسی تعداد نیروهای خود را کاهش داده و در منطقه شمال غرب حتی یک اداره ارتش و ستاد فرماندهی باقی نگذاشتیم.
بوش گفت: "عملا همه تسلیحات سنگین غرب کشور را خارج کرده و تنها کشوری هستیم که محدودیت در جبهه های جنوبی و شمالی را رعایت می کنیم، حتی در شرایط وخیم در چچن به قرارداد پایبند بوده و با شرکای خویش هماهنگ شدیم"
رییس جمهور روسیه سوال کرد: اما آنها چکار کردند؟ شرکای ما حتی قرارداد هماهنگ شده را تصویب نکرده و از این اوضاع برای افزایش سیستم پایگاه های نظامی در کنار مرزهای ما استفاده می کنند.
پوتین خاطرنشان ساخت: آنها حتی قصد دارند سیستم های ضد موشکی خویش را در لهستان و چک مستقر کنند و کشورهای جدید عضو ناتو مانند اسلواکی و کشورهای حوزه دریای بالتیک نیز بدون توجه به توافقات اولیه با پیمان آتلانتیک شمالی به پیمان پاریس، ملحق نشدند.
به گفته مقامات مسکو، موضوع استقرار سیستم دفاع ضد موشکی از سوی آمریکا در اروپا به بهانه دفاع در برابر موشک های ایرانی و کره شمالی، یک تهدید جدی برای آغاز رقابت های تسلیحاتی است.
مسکو این برنامه آمریکا در کشورهای لهستان و چک را اقدامی علیه روسیه خوانده و کارشناسان این موضوع را یکی از مهمترین انگیزه های "پوتین"برای تعلیق "پیمان نیروهای متعارف" در اروپا می دانند.
در تایید این موضوع، رییس جمهور روسیه چندی قبل، صراحتا آزمایش موشک قاره پیمای جدید و یک موشک بالدار این کشور را پاسخ به اقدامات آمریکا برای استقرار سامانه پدافند موشکی خود در اروپا و عدم اجرای قرارداد کاهش سلاح های متعارف توسط اعضای ناتو عنوان کرد.
"پوتین" گفت: آزمایش موشکی روسیه ماهیت تجاوزگرانه ندارد و پاسخی به اقدامات یکجانبه و بی دلیل شرکای ما است.
رییس جمهوری روسیه تاکید کرد: هنگام خروج آمریکا از قرارداد مربوط به سلاح های پدافند موشکی هشدار دادیم تدابیری را برای حفظ موازنه قوا در جهان اتخاذ خواهیم کرد.
پوتین با اشاره به اینکه کاهش سلاحهای سنگین در بخش اروپایی روسیه در سال های اخیر طبق قرارداد کاهش سلاح های متعارف در اروپا انجام گرفته گفت: در مقابل، شرکای روسیه (آمریکا و اعضای ناتو) منطقه اروپای شرقی را از سلاح های جدید پر می سازند.
رییس جمهوری روسیه با اشاره به تحولات جهان پس از فروپاشی شوروی گفت: با تلاش برای ایجاد نظام تک قطبی جهان، برخی از کشورها به تحمیل اراده خود بر دیگران بدون توجه به قوانین بین المللی تمایل یافته اند.
تصمیم آمریکا برای استقرار سامانه پدافند موشکی در کشورهای اروپای شرقی، همچنین باعث شد روسیه، آمریکا را متهم به نقض موافقت نامه همکاری های روسیه و ناتو کند.
"یوگنی پریماکف" نخست وزیر اسبق روسیه در این مورد می گوید: براساس موافقت نامه سال ۱۹۹۷پاریس، استقرار سلاح های اتمی و تاسیسات ویژه آن و نیز ایجاد پایگاه های نظامی ناتو در قلمرو اعضای جدید این پیمان در اروپای شرقی منع شده است.
پریماکف گفت: اما آمریکا با نقض این موافقت نامه تصمیم به ایجاد پایگاه نظامی در رومانی و بلغارستان و استقرار نیروهای نظامی قابل توجه در منطقه و نیز استقرار اجزای پدافند موشکی خود در کشورهای چک و لهستان گرفته است.
این کارشناس مسایل بین المللی روس معتقد است آمریکا این تصمیم را عمدا برای سوق دادن روسیه به سوی مسابقه تسلیحاتی اتخاذ کرده است.
به گفته وزیر اسبق امور خارجه روسیه، آغاز مسابقه تسلیحاتی، باتوجه به بودجه نظامی سرسام آور آمریکا به سود این کشور است و درصورت تحقق موجب رکود توسعه اقتصاد روسیه خواهد شد.
رییس اتاق بازرگانی و صنعتی روسیه از اظهارات اخیر رییس جمهوری این کشور که اعلام کرد روسیه به استقرار اجزای پدافند موشکی آمریکا در کشورهای اروپای شرقی پاسخ مناسب خواهد داد حمایت کرد.
سرگئی روگوف" مدیر انستیتو آمریکا و کانادا روسیه نیز ایجاد سیستم دفاع ضد موشکی از سوی آمریکا در اروپا را تهدید جدی آغاز رقابت جدید تسلیحاتی می داند.
کارشناس روس گفت: در زمان حاضر ثبات استراتژیک در جهان بواسطه توافقنامه های سلاح تهاجمی استراتژیک و ممنوعیت سیستم های دفاع ضد موشکی تامین می شود.
روگوف گفت: قرارداد سلاح تهاجمی استراتژیک تنها دو سال دیگر اعتبار دارد و قرارداد دوم نیز بدون اجرا، از میان برداشته شد، شش سال دیگر نیز اعتبار قرارداد پتانسیل های تهاجمی استراتژیک که در سال ۲۰۰۲از سوی جورج بوش و ولادیمیر پوتین امضا شده بود پایان می یابد
به گفته وی بدین ترتیب، برای نخستین بار پس از ۴۰سال، بین روسیه و آمریکا هیچ توافقی برای محدودسازی تسلیحات تهاجهی و دفاعی وجود نخواهد داشت و این به معنای بازی بدون قانون است.
به همین دلیل اکثر کارشناسان معتقدند این رقابت تسلیحاتی و نیز اصرار آمریکا برای استقرار سامانه دفاع ضد موشکی در شرق اروپا، انگیزه اصلی تعلیق اجرای قرارداد نیروهای متعارف در اروپا از سوی روسیه است.
"ولادیمیر پوتین" برای بازداشتن آمریکا از این تصمیم، بارها تهدید کرده بود درصورتی که آمریکا درصدد استقرار سامانه دفاع ضدموشکی در شرق اروپا باشد کشورش از معاهدات مهم دفاعی خارج خواهد شد.
رییس جمهور روسیه گفت: استقرار این سامانه نشان می دهد که آمریکا در زمینه کاهش تسلیحات در منطقه حسن نیت ندارد.
در واقع مرحله جدید حملات کلامی مقامات روسیه علیه سیاست های آمریکا، بهمن ماه سال گذشته در همایش امنیتی مونیخ که همه ساله در ماه های آغازین سال نو میلادی از سوی یک سازمان غیردولتی در آلمان برگزار می شود آغاز شد.
در این کنفرانس شخصیت ها و کارشناسان امنیتی جهان به ویژه غرب به تبادل نظر درباره وضعیت امنیت جهان، چالش های پیش رو و طرح دورنماهای آینده می پردازند.
آنچه همایش مونیخ را از سال های پیش متمایز می کرد حضور رییس جمهوری روسیه و نیز علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و سرپرست مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی ایران در آن بود.
"پوتین" از این همایش به عنوان تریبونی جهانی استفاده کرد و شدیدترین و بی پرده ترین حملات خود را نسبت به "سیاست نظامی گری لجام گسیخته"، و "یکجانبه گرایی" ایالات متحده آمریکا انجام داد.
سخنانی مشابه حملات "پوتین" بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد مشاهده نشده بود به گونه ای که برخی آن را "بازگشت روسیه به دوران جنگ سرد" قلمداد کردند.
حوادث ماه های اخیر و عدم نتیجه بخشی سیاست های کرملین در بازداشتن آمریکا از یک جانبه گرایی سیاسی و از منظر نظامی نیز توسعه "ناتو" در اروپای شرقی که مرزهای روسیه را نیز بشدت تهدید می کند، مسکو را به اتخاذ مواضعی سخت تر در قبال این تهدید ترغیب کرد.
در جریان نشست اخیر رهبران روسیه و آمریکا در خانه "بوش پدر" نیز پوتین نتوانست بوش را به چشم پوشی از تصمیم آمریکا برای استقرار سامانه دفاع ضدموشکی در اروپای شرقی قانع سازد.
همانطور که پیشنهاد رییس جمهوری روسیه در اجلاس اخیر سران گروه هشت، مبنی بر استفاده مشترک آمریکا و روسیه از ایستگاه رادار جمهوری آذربایجان کارساز نشد.
● ایستادگی در برابر تهدید غرب
کارشناسان معتقدند دستور رییس جمهوری روسیه برای تعلیق اجرای "پیمان نیروهای متعارف در اروپا" آخرین اقدام روسیه برای ایستادگی در برابر تهدیدهای سیاسی و نظامی غرب نخواهد بود.
"ولادیمیر پوتین" در آخرین سال ریاست جمهوری خود تلاش می کند، با چنین اقداماتی چه از نظر سیاسی و چه نظامی، مانع از پیشروی های آمریکا و اروپا دراین دو زمینه علیه کرملین شود.
البته واکنش های تند آمریکا و اروپا نیز در قبال تصمیم اخیر پوتین در تعلیق CFE نشان می دهد، آنها به هر بهانه ای تلاش دارند ساختار سیاسی روسیه تحت رهبری پوتین را مخالف با آنچه که مطلوب خود می پندارند و نیز "نظم نوین جهانی" نشان دهند.
پیش بینی می شود سیاستهای مداخله جویانه آمریکا در قبال روسیه و نیز اقدامات و مانورهای نظامی ناتو و غرب در اطراف این کشور، در ماه های آینده توسعه یابد.
این در حالی است که روسیه امسال دو انتخابات مهم نمایندگان دوما و ریاست جمهوری را پیش رو دارد که به عقیده کارشناسان "به سلامت جستن" از آن با توجه به نقشه های آمریکا، برای آینده سیاسی این کشور بسیار تاثیرگذار خواهد بود.● اظهار تاسف غرب
آمریکا، ناتو و چند کشور اروپایی ناامیدی و تاسف خود را نسبت به تعلیق مشارکت روسیه در پیمان نیروهای متعارف اروپا (CFE) اعلام داشتند.
گوردون جاندرو، سخنگوی کاخ سفید در بیانیه ای گفت: از تعلیق حضور مسکو در پیمان نیروهای متعارف اروپا متاسفیم، اما ما به مذاکرات با مقامات روسیه در ماه های آتی در این خصوص به طوریکه به نفع تمامی طرف های درگیر باشد و امنیت را در اروپا مهیا کند، ادامه خواهیم داد.
در همین حال جیمز آپاتورایی، سخنگوی ناتو نیز این تصمیم روسیه را تاسف انگیز خوانده و آن را یک گام رو به عقب توصیف کرد.
ناتو از این پیمان به عنوان یک اصل مهم برای ایجاد امنیت و ثبات در اروپا یاد کرده است.
ناتو در بیانیه ای اعلام کرد، به حالت تعلیق درآمدن حضور روسیه در پیمان نیروهای متعارف اروپا به شدت باعث تاسف است. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بسیار نگران این تصمیم یک جانبه است.
ناتو در این بیانیه اعلام کرد که برای معاهده نیروهای متعارف ارزش بسیاری قائل است. تحت این پیمان شمار سلاح های سنگین که بین اقیانوس اطلس و کوه های اورال مستقر شده اند کاهش یافته است.
در این بیانیه آمده است: امیدواریم فدراسیون روسیه برای انجام مذاکرات سازنده و مفید در تضمین اجرای ادامه دار پیمان نیروهای متعارف اروپا به ما بپیوندد.
ادوارد شواردنادزه که به عنوان وزیر امور خارجه شوروی سابق به تصویب معاهده نیروهای متعارف اروپا کمک کرده بود، این اقدام ولادیمیر پوتین را اولین گام در راستای ایجاد یک جنگ سرد جدید توصیف کرد.
اما یک منبع نظامی روسیه تاکید کرد که مسکو هیچ طرحی برای استقرار گسترده نیروهایش در مرزهای این کشور پس از کناره گیری از این پیمان ندارد.
جیم آپاتورای سخنگوی ناتو گفت: این اقدام یک جانبه روسیه واقعا باعث تاسف است اما به هر حال ناتو به اجرای این پیمان ادامه خواهد داد.
فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان نیز در مورد به حالت تعلیق در آمدن حضور روسیه در این پیمان به شدت ابراز نگرانی کرد.
اشتاین مایر که هم اکنون در لیتوانی بسر می برد، گفت: پیمان نیروهای متعارف اروپا یک عامل مهم در ساختار خلع سلاح بین المللی محسوب می شود، به همین دلیل است که ما نسبت به این اقدام مسکو به شدت اعلام نگرانی می کنیم.
وی با اشاره به این که امیدوار است روسیه فراتر از به حالت تعلیق در آوردن حضور مسکو در این پیمان حرکت نکند، تصریح کرد: ظرف چند روز آینده اقدامات مناسب در راستای این اقدام روسیه را بررسی خواهیم کرد.
لتونی و استونی دو همسایه حوزه دریای بالتیک روسیه معتقدند که این تصمیم روسیه مستقیما امنیت ناتو و کشورهای حوزه بالتیک را تهدید می کند. آنها امیدوار هستند که این اقدام کرملین منجر به آغاز دور جدید رقابت تسلیحاتی نشود.
آرتیس پابریکس، وزیر خارجه لتونی اعلام کرد که کشورش با اتحادیه اروپا و کشورهای عضو ناتو مشورت خواهد کرد. وی افزود: لتونی هم راستای عقاید اتحادیه اروپا و ناتو حرکت می کند.
هم چنین اورماس پائت، وزیر خارجه استونی این تصمیم روسیه را یک خبر بد توصیف کرد و ابراز امیدواری کرد که این اقدام منجر به شروع دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی نشود.
جمهوری چک نیز در مورد اتخاذ این تصمیم توسط روسیه ابراز تاسف کرد.
سخنگوی وزارت خارجه چک گفت: پیمان نیروهای متعارف اروپا یکی از استخوان بندی های امور امنیتی در اروپا است و خروج از آن می تواند به معنای تهدیدی برای امنیت اروپا باشد.
رومانی نیز خروج مسکو از پیمان نیروهای متعارف اروپا را تاسف انگیز خواند.
وزارت خارجه رومانی در بیانیه ای اعلام کرد: بخارست از این پیمان به عنوان یک پایه و اساسی برای امنیت اروپا یاد می کند.
● نگاهی به عناصر مهم پیمان نیروهای متعارف اروپا
این پیمان ۱۹ نوامبر سال ۱۹۹۰ میان ناتو و کشورهای عضو پیمان ورشو منعقد شد و مناطق بین اقیانوس اطلس و کوه های اورال را در بر می گیرد.
در این پیمان عنوان شده است که هر جبهه محدود به استفاده از ۶۸۰۰ هواپیمای جنگی و دو هزار هلی کوپتر نظامی به همراه ۲۰ هزار تانک، ۳۰ هزار خودروی نفربر مسلح و ۲۰ هزار تفنگ هستند. این تغییرات برتری گسترده پیمان ورشو در مرکز اروپا را از بین برده است.
حضور قوای نظامی تحت این پیمان از موضع گیری در خطوطی که دو جبهه را تقسیم می کند، ممنوع شده و قید شده است که هیچ کدام از طرفین نمی توانند حملات غیرمنتظره ترتیب دهند.
براساس این پیمان از دو جبهه خواسته شده است تا به بازرسان هر دو جبهه اجازه داده شود تا به مانورهای نظامی و دیگر اقداماتشان نظارت کنند و در صورت مخرب بودن سلاح های این دو جبهه فورا آن را اعلام کنند.
● تحلیل نیویورک تایمز
پس از اعلام رسمی به حالت تعلیق درآمدن حضور مسکو در پیمان نیروهای متعارف اروپا توسط ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه موجی از نگرانی در میان اعضای ناتو و آمریکا به وجود آمده است، به طوری که بعضی از کشورهای اروپایی از جمله رومانی، جمهوری چک، بلغارستان و هم چنین ناتو و آمریکا این اقدام کرملین را تاسف انگیز توصیف کردند. روسیه پیشتر بارها نسبت به خارج شدن از این پیمان هشدار داده بود. پس از این اعلام از طرف روسیه، روزنامه نیویورک تایمز به بررسی عواملی که باعث انجام این اقدام توسط روسیه شد و پیامدهای آن پرداخته است.
در این تحلیل می خوانیم: "این تصمیم روسیه تنش های بوجود آمده به دلیل طرح استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در شرق اروپا را افزایش می دهد و هم چنین بازتاب تمایل ضد آمریکایی و سو» ظن عمیق در قبال غرب در سیاست های داخلی روسیه پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در مارس آینده است.
براساس حکم اعلام شده توسط کرملین به حالت تعلیق در آمدن حضور روسیه در این پیمان ظرف ۱۵۰ روز آینده اجرا خواهد شد.
این در حالی است که این زمان باقی مانده امکان مذاکرات بیشتر در مورد این پیمان را به وجود آورده است.
به رغم اعلام یک بیانیه از طرف وزارت خارجه روسیه مبنی بر اینکه از این پس کرملین هر گونه اعمال محدودیت در مورد استقرار سلاح های سنگین در مرزهای غربی اش را رد خواهد کرد، انتظار نمی رود که این اقدام روسیه به طور افراطی شرایط امنیتی قاره اروپا را دگرگون کند.
اما تصمیم اخیر روسیه این موضوع را روشن کرد که خوش و بش ها و نمایش دوستی های عمیق بین جورج بوش، رییس جمهور آمریکا و ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه در(اجلاس خرچنگ) در منزل خانوادگی بوش نتوانسته از نگرانی ها و تنش های ایجاد شده میان روسیه و آمریکا به خصوص در مورد طرح سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپا بکاهد."
در ادامه این تحلیل آمده است: "مقامات کاخ سفید به سرعت پس از اعلام این تصمیم روسیه از این اقدام کرملین ابراز تاسف کردند اما قول دادند که برای حل و فصل این مناقشه با همتایان روسی خود دیدار و گفت وگو کنند.
منتقدان سیاست های آمریکا در قبال روسیه هشدار داده اند که دولت بوش فضایی را در این رابطه ایجاد کرده که دولت پوتین -که به دنبال احیا کردن جایگاه خود در جهان است- توانسته از الزامات قید شده در پیمان نیروهای متعارف اروپا مواردی را به دلخواه انتخاب کند.
دولت بوش نسبت به دولت های دیگر جهان کمتر خود را ملزم به اجرای الزامات پیمان های رسمی می کند.
دولت آمریکا تحت اداره بوش از پیمان موشک های ضد بالستیک خارج شد تا بتواند به دنبال اهداف سپر دفاع موشکی خود باشد; اقدامی که باعث برانگیخته شدن خشم پوتین و مقامات ارشد روسیه شده است.
به علاوه اعلام روسیه یک اعلام تعجب آور نبود; به طوری که پوتین درباره خروج از این پیمان پیشتر بارها هشدار داده بود.
اما مقامات دولت بوش به طور مرتب به موارد دیگر از جمله همکاری ها در امور منع گسترش سلاح های کشتار جمعی، امور مقابله با تروریسم و مبارزه با قاچاق مواد مخدر در رابطه مناسبات آمریکا با روسیه اشاره می کنند. بنابراین مقامات کاخ سفید گزارش ها مبنی بر اینکه روابط آمریکا با روسیه در معرض از هم گسیختگی است را رد می کنند.
اما در حالی که اعلام کرملین درباره خروج از پیمان نیروهای متعارف اروپا برای مقامات آمریکا و اعضای ناتو نگران کننده بوده است تحلیلگران امور سیاسی معتقدند که به نظر می رسد این تصمیم مسکو فقط در راستای تقویت موضع جریان سیاسی حاکم به رهبری پوتین در میان مردم روسیه که قرار است بهار آینده رییس جمهور جدید این کشور را انتخاب کنند، بوده است.
در یک بیانیه جداگانه توسط وزارت خارجه روسیه شرایط غیر عادی عنوان شده که تهدیدی برای امنیت روسیه تلقی می شوند را غیرمرتبط با موضوع طرح سپر دفاع موشکی آمریکا توصیف شده است. این در حالی است که پوتین پیشتر بارها طرح سپر دفاع موشکی آمریکا را با موضوع خروج از پیمان نیروهای متعارف اروپا ارتباط داده بود.
در این بیانیه آمده است که ناتو تصمیم دارد تا پایگاه ها و نیروهایی در کشورهای شوروی سابق ایجاد کند و این اقدام ناتو (افزایش نیروهای شرق اروپا) را نقض اصول اولیه پیمان نیروهای متعارف اروپا توصیف کرده است. وزارت خارجه روسیه هم چنین به بی علاقگی دولت های عضو ناتو در تصویب اصلاحات در پیمان نیروهای متعارف اروپا اشاره کرده است که در صورت تصویب این پیمان اصلاح شده روسیه اجازه خواهد داشت تا در ازای خروج از گرجستان و مولداوی یک نیروی گسترده در جنوب خاک خود طی جنگ چچن مستقر کند. اعلام خروج از پیمان نیروهای متعارف توسط کرملین همانا رسمیت بخشیدن به اظهارات پوتین در ۲۶ آوریل سال جاری در نطق سالانه اش در پارلمان روسیه بوده است. پوتین در این نطق سالانه اعلام کرد که روسیه در پاسخ به طرح دفاع موشکی آمریکا ممکن است از پیمان نیروهای متعارف اروپا خارج شود.
آمریکا اعلام کرده است که طرح سپر دفاع موشکی در شرق اروپا با هدف مقابله با حملات احتمالی از طرف کشورهای یاغی ایجاد خواهد شد و هیچ خطری برای بازدارندگی هسته ای استراتژیک روسیه تلقی نخواهد شد." در ادامه تحلیل نیویورک تایمز آمده است: "هنوز نیز اعلام پوتین در ماه آوریل بعضی از کارشناسان امور کنترل تسلیحاتی را حیرت زده و سرگردان کرده است چون در پیمان نیروهای متعارف اروپا تمهیدات رسمی برای این موضوع که یک کشور امضا کننده این پیمان رعایت مفاد این پیمان را به حالت تعلیق در آورد، اتخاذ نشده است.
تنها کشوری می تواند از این پیمان خارج شود که اصول آن را نقض نکند. حکم امضا شده توسط پوتین به کشورهای دیگر نشان داد که روسیه قصد خروج از پیمان نیروهای متعارف اروپا را دارد. کرملین شش دلیل برای به حالت تعلیق در آوردن معاهده نیروهای متعارف اروپا ارایه کرد. در میان این دلایل می توان به اعتقاد کرملین مبنی بر اینکه گسترش ناتو تا شرق اروپا توانایی نظامی این ائتلاف را افزایش داده است و این امر نقض کامل اصول این پیمان است، اشاره شده است.
همچنین در بیانیه وزارت خارجه روسیه آمده است اعضای جدید ناتو شامل لتونی، لیتوانی و استونی که جزو امضا کنندگان این پیمان نیستند، سلاح های این ائتلاف را در قلمروی خود در اختیار دارند.
مقامات روسیه اعلام کردند که ناتو در سال ۱۹۹۹ متعهد شد که از بازگشایی پایگاه ها در کشورهای جدید جلوگیری به عمل آورد. اگرچه آمریکا در حال ساخت تاسیساتی در رومانی و بلغارستان است، ناتو معتقد است که این مکان ها، مکان های آموزشی هستند. در این بیانیه همچنین اعلام شده است که دولت های عضو ناتو پیمان اصلاح شده سال ۱۹۹۹ را تصویب نکرده اند، اگر چه روسیه آن را در سال ۲۰۰۴ تصویب کرد.
دولت های غربی اعلام کرده اند که آنها این پیمان اصلاح شده را تصویب نخواهند کرد تا زمانی که روسیه نیز نیروهایش را از گرجستان و مولداوی خارج کند. در همین حال ناتو اعلام کرد که اعضای این سازمان گروه ضربتی را برای طرح ریزی پاسخی به این اقدام روسیه تشکیل می دهند. در بیانیه روسیه می خوانیم که روسیه هرگونه بازرسی تحت این پیمان از مانورهای نظامی این کشور را لغو خواهد کرد و اعلام کرد که حق این موضوع را دارد که سلاح های سنگین را در مرزهای غرب و جنوبی خود مستقر کند.
در همین حال لئونید ایواشف، یک ژنرال روسی نیز اعلام کرده است که وزارت دفاع روسیه باید هر چه سریعتر نیروها و تجهیزات نظامی خود را در مرزهای جنوبی و غربی خود، نزدیک گرجستان در کوه های قفقاز و نزدیک کشورهای حوزه دریای بالتیک مانند لتونی لیتوانی و استونی در شمال غرب روسیه مستقر کند.
سرگئی کیسلیاک، یک معاون وزیر خارجه روسیه نیز اعلام کرده است که مسکو در ها را در راستای مذاکرات در مورد پیمان نیروهای متعارف اروپا نبسته است. با این وجود کارشناسان روسی که با کرملین ارتباط دارند از خروج مسکو از پیمان نیروهای متعارف اروپا تقدیر کرده اند.گلب پاولوسکی، یک تحلیلگر سیاسی که با کرملین در ارتباط است گفت، تصمیم امروز یک تبلیغ سیاسی نیست. این موضوع به تحولات نظامی انجام شده در مرزهای ما بر می گردد; اگر پیام امروز مورد بی اعتنایی قرار گیرد، گام بعدی خروج از پیمان قوای هسته ای موشک های کوتاه برد خواهد بود."
بر این اساس، می توان اقدام روس ها را اولین گام در راستای ایجاد جنگ سرد جدید دانست.

نویسنده : سلمان ساعدی

منبع : روزنامه مردم سالاری