حریم خصوصی در فضای مجازی

وقتی برای جهانی شدن صحبت از عام شدن خاص و خاص شدن عام می شود می توان در زندگی مجازی هم انتظار «عمومی شدن حریم خصوصی» و «خصوصی شدن عرصه عمومی» را داشت.
●اینترنت با پایان بخشیدن به انحصار
رسانه ای این امكان را به وجود آورده كه افراد در تعاملی دوسویه به گسترش افكار بپردازند. این در شرایطی است كه با توجه به تغییرات بسیار ، امكان تفكیك حوزه خصوصی و عمومی در اینترنت وجود ندارد. شبكه جهانی اطلاعات و ارتباطات ضمن آنكه موجب بروز تحول بزرگی در برقراری ارتباط بین انسان ها شده، در بسیاری موارد نیز اسباب نقض حقوق افراد را در گستره ای وسیع فراهم كرده است.
در همین رابطه اطلاعاتی كه می تواند محرمانه یا شخصی تلقی شود و امكان افشای آن از طریق اینترنت وجود دارد، تمامی علائم تجاری، روابط خصوصی، امور مذهبی یا سیاسی، اطلاعات پزشكی و اطلاعات مالی یا امنیتی را در بر می گیرد. این اطلاعات كه به دلایل مختلف و برای سهولت دسترسی به آنها و یا انتقال به دیگر مراكز روی شبكه های رایانه ای حفظ می شوند، می توانند به راحتی در اختیار افراد سودجو قرار گیرند و با افشای آن ضررهای هنگفتی به منافع افراد وارد آید. اگرچه برخی از كشورها با وضع قوانین و مقررات مربوط به حمایت از داده ها گام های مثبتی را برای حفظ آبرو و حریم خصوصی اشخاص برداشته اند، اما این گونه اقدامات نمی تواند در حفظ حرمت انسان ها به طور كامل مؤثر واقع شود، چون گستره این قبیل قوانین شامل تمام زوایای پیدا و پنهان زندگی خصوصی نمی شود و دیگر اینكه موضوع احترام به حریم خصوصی انسان ها به عنوان یك اصل تضمین شده در حقوق بین الملل و یا حقوق داخلی كشورها هنوز جایگاه اصلی خود را پیدا نكرده است، الزامی كه به موجب آن می توان گستره شمول و لزوم رعایت حق حریم خصوصی را فراگیر و همگانی پنداشت.
در این خصوص و در زمینه حق حریم خصوصی و نقض آن از سوی پایگاه های اطلاع رسانی دو عنصر اصلی و اساسی مطرح است. دو عنصری كه هرگز نباید با استناد به آن آزادی اطلاع رسانی و استقلال رسانه ها را محدود كرد. نخ خصوصی و اطلاعات موجود، از لحاظ فنی با اندك تجربه و تخصص شدنی است و در نتیجه زمینه نقض این حق در گستره وسیعی فراهم شده است.
در واقع هر چند كه گسترش وسایل ارتباط جمعی و ابزارهای اطلاع رسانی در سال های اخیر به اوج شكوفایی خود رسیده و تحولاتی شگرف را در روابط انسان ها با یكدیگر موجب شده ،ولی شكی نیست كه این تحولات در امر اطلاعات، تحولات در دیگر امور زندگی را نیز درپی داشته و آثار و نتایج گاه متضاد را به همراه داشته است، به نظر می رسد در كنار محاسن ناشی از تحول جامعه اطلاعاتی و اطلاع رسانی و دگرگونی چشمگیر در عرصه ارتباطات معایب چندی نیز نهفته است كه می تواند در صورت نادیده گرفته شدن، زیان های جبران ناپذیری را بر جامعه وارد آورد.
تخلفات و جرایم رایانه ای از جمله این نقاط منفی ابزارهای نوین اطلاع رسانی است كه به رغم وضع مقررات و قوانین متعدد برای جلوگیری از وقوع آنها در كشورهای مختلف هنوز موفقیت چندانی حاصل نشده است.
در این میان نقض حقوق بشر از طریق اینترنت شاید موضوعی باشد كه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. در كنار گسترش و تعمیق برخی از مقولات حقوق بشر مانند آزادی بیان یا آزادی اطلاع رسانی، ابعاد دیگری از آن مانند حق حریم خصوصی در معرض تجاوز قرار گرفته و بیم آن می رود كه در صورت فقدان راهكارهای مناسب ملی و بین المللی مسائل خصوصی افراد زیر سلطه ناروای نامحرمان قرار گیرد و در نتیجه زندگی خصوصی انسان ها را دستخوش مشكلات و دگرگونی های ناخوشایند كند.
باید اذعان كرد، گرچه كشورهای مختلف اقدام به اتخاذ راه حل هایی پراكنده در این خصوص كرده اند، اما این راه حل ها فاقد ضمانت های اجرایی لازم است و ناكارآمدی خود را به اثبات رسانده ، چون تاكنون مفهوم واحدی از حق حریم خصوصی و نقض آن در جهان به دست نیامده كه این امر خود موجب فقدان اقدامات قانونی می شود، و دیگر اینكه به دلیل وسعت قلمرو شبكه های اطلاع رسانی امكان جلوگیری از نقض این حقوق بدون وجود یك راهكار بین المللی و همه جانبه كه تضمین كننده آزادی بیان و اطلاعات نیز باشد وجود ندارد. ب
ه عبارت دیگر تا زمانی كه به مفهوم واحدی از حریم خصوصی و نقض آن به نقطه اشتراك نرسیم و متعاقب آن تا هنگامی كه بر این مبنا به اتخاذ تصمیمات مشتركی دست نزنیم، امكان حصول یك راه حل عملی وجود ندارد.

بنیامین صدر

منبع : روزنامه همشهری