آژیر «فیدوس»

امروزه وقتی افراد می‌‌‌خواهند در ساعت مشخصی از صبح بیدار شده و در محل کار خود حاضر شده یا به برنامه خاصی برسند؛
از زنگ ساعت یا زنگ بیدار باش تلفن همراهشان استفاده می‌‌‌کنند، اما در غیاب چنین تکنولوژی‌‌هایی در گذشته نه چندان دور در مناطق نفت خیز ایران صدای «فیدوس» زنگ بیدار باش و اعلام وقت برای افراد بیشماری بود که کار در صنعت نوپای نفت ایران را برگزیده بودند‌‌.
آژیر «فیدوس» هنوز در اذهان بسیاری از افراد که تاریخ و گذشته نفت محسوب می‌‌‌شوند، بانگ بیدار باش صبح و آغاز کار در تاسیساتی است که با زحمات همین افراد امروزه عمری یکصد ساله یافته است. عمر یکصد ساله‌‌ای که به سادگی سپری نشد‌‌. مشخص نمودن و تفهیم ساعت کار به کارکنان‌‌؛ یکی از مشکلات آغاز فعالیت‌‌های صنعت نفت در مناطق نفت خیز بود‌‌، اما نفت در آغاز راه بود و نظم لازمه تثبیت و ماندگاری آن.
در آن روزگار «ساعت» برای بسیاری از افراد دستگاهی لوکس و اشرافی محسوب می‌‌‌شد که طبقات متوسط و فقیر جامعه نه نیازی بدان داشتند و نه یارای خریدنش را ! و کارگران صنعت نفت از میان همین افراد بودند.
کارگران موسمی، چوپانان و کشاورزانی که در مدت حضور در قشلاق به کار شرکت تن می‌‌‌دادند و با فرا رسیدن فصل کوچ ماندن برای آنان بسیار سخت بود و شگرد متولیان صنعت نفت برای فایق آمدن بر این مشکل ایجاد جذابیت بود و تشویق کارگران موسمی‌‌‌ برای ماندن و کارکردن.تشویق‌‌ها و جذابیت‌‌های ایجاد شده به مرور موثر افتاد و صنعت نفت دارای کارگرانی گردید که حاضر بودند بمانند و کار کنند، اما کار هم می‌‌‌بایست دارای نظم و ترتیب می‌‌‌شد و بدین گونه بود که لزوم وجود وسیله‌‌ای برای ایجاد نظم کاری در دستور کار قرار گرفت.
خانه‌‌ها و کپرهای کارکنان در نزدیکی پالایشگاه‌‌ها و کارخانجات بود و راهکار مد نظر این بود که با صدای آژیر گونه‌‌ای بتوان این نظم را به‌وجود آورد‌‌. بدین گونه بود که در ابتدا سوت‌‌های مکانیکی که با جریان فشار باد کار می‌‌‌کردند و مدتی بعد نمونه‌‌های الکتریکی این سوت‌‌ها در تاسیسات نفتی بکار گرفته شدند تا کارگران صنعت نفت خود را به رعایت ساعات کار عادت دهند. آغاز نصب و استفاده از این آژیر‌‌ها در مسجدسلیمان و آبادان بود و به تدریج با کشف و بهره برداری و ایجاد مناطق جدید نفتی‌‌؛ درجاهای دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفتند‌‌. بیشتر نمونه‌‌های تهیه شده بدین منظور نیز آژیر‌‌های ساخته شده در کارخانجات SECOMAK بودند که دارای تجربه‌‌ای فراوان در این زمینه بود‌‌. آژیر‌‌ها بر فراز تاسیسات نفتی قرار گرفتند تا صدای آن در منازل کارگران به خوبی شنیده شده و آنان را به کار روزانه فرا خوانی نماید.
به وسیله همین آژیر‌‌ها‌‌؛ که در آبادان به آنها «فیدوس» و در مسجدسلیمان ‌‌؛ به گویش بختیاری‌‌؛ تحت عنوان «شیت کارخونه» (سوت کارخانه) از آنها یاد می‌‌‌کردند ‌‌؛ کارگران متوجه شروع و پایان زمان کار خود می‌‌‌شدند.

منبع: پایگاه خبری یکصد سالگی نفت

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد