خرید و فروش محصول ۳ هزار ساله ایران

پسته یکی از مهم ترین محصولات باغی کشور است. در حال حاضر بیش از ۴۲۰ هزار هکتار باغ پسته که ۱۶ درصد باغ های کشور را تشکیل می دهد، با تولید سالانه ۲۵۰ هزار تن در کشور وجود دارد.
ایران بزرگ ترین کشور تولید کننده پسته در دنیاست. پس از ایران، کشور آمریکا که به تازگی به جمع کشورهای تولید کننده پیوسته، در ردیف دوم قرار دارد. کشورهای ترکیه، سوریه، چین، یونان، ایتالیا و تونس از تولید کنندگان دیگر این محصول هستند. متنوع ترین و مرغوب ترین نوع پسته در ایران به دست می آید و کشورهای دیگر به طور معمول یک نوع پسته دارند که از نظر کیفیت به سطح پسته ایران نمی رسد. درخت پسته حدود سه هزار سال پیش در ایران مورد کشت و کار قرار گرفت و پس از ایران به سایر نقاط جهان به خصوص کشورهای اطراف دریای مدیترانه انتقال یافت. طبق مدارک تاریخی از قدیمی ترین نقاط پسته خیز ایران می توان به مناطق سرخس، گرگان، قم و فردوس اشاره کرد. از ۱۵۰۰ سال پیش در قزوین، سمنان، جیرفت و دامغان کشت این محصول رواج داشته است، در حالی که قدمت کشت در رفسنجان، کرمان، یزد، سیرجان و اصفهان ۱۰۰ تا ۲۵۰ سال است. در حال حاضر استان کرمان و منطقه رفسنجان به عنوان مهم ترین منطقه پسته کاری ایران و جهان محسوب می شود. البته شرایط اقلیمی برای پرورش درختان پسته در بسیاری از نقاط ایران فراهم است.
● پیشتازان کشت پسته
سطح زیر کشت پسته کشور حدود ۴۲۰ هزار هکتار است که در ۲۱ استان کشور کشت شده و ۷۴‎/۳۳ درصد آن، درختان بارور و ۲۵‎/۶۷ درصد نهال است. استان کرمان با ۷۸‎/۶۲ درصد سطح بارور پسته کشور، مقام اول را داراست و دو استان یزد و خراسان به ترتیب با
۷‎/۹۲ و ۵‎/۰۰درصد، مقام های دوم و سوم سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده اند. سه استان مزبور در مجموع ۹۱‎/۵۴ درصد سطح بارور پسته کشور و ۱۸ استان دیگر، ۸‎/۴۶ درصد سهم سطح زیر کشت این محصول را داشته اند. میزان تولید پسته کشور به طور متوسط حدود ۲۴۹ هزار تن پسته خشک است. استان کرمان با ۶۵‎/۱ درصد از نظر تولید پسته کشور در جایگاه نخست قرار گرفته است. چهار استان کرمان، یزد، خراسان، سمنان در مجموع ۹۴‎/۳۱ درصد پسته کشور را تولید می کنند. (جدول شماره یک میزان تولید پسته را بین سال های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۳ نشان می دهد.)
● خندان کردن پسته
به طور کلی فرآیند تولید و بسته بندی را می توان به دو بخش تقسیم کرد:
۱) بخش ترمینال ضبط پسته،
۲) بخش فرآوری پسته خشک شامل فرایندهای تولید روغن پسته، خندان کردن پسته، درجه بندی و بسته بندی پسته و پودر و خلال پسته. این دو بخش می توانند در یک محل نصب و بهره برداری شوند، بدین صورت که محصول بخش ترمینال ضبط پسته به عنوان تهیه کننده خوراک واحد بخش بسته بندی استفاده شود با این که به طور مستقل در دو محل با فاصله خیلی زیاد از یکدیگر قرار داشته باشند، چون محصول بخش ترمینال ضبط پسته که پسته خشک شده و خام است قابل حمل در فواصل زیاد و در مدت زمان طولانی است. عملیات فرآوری ترمینال ضبط پسته از مهم ترین مراحل فرآوری پسته است. چنانچه فرآوری انجام شده در این مرحله با رعایت اصول مربوط انجام گیرد، بخش مهمی از نواقص بهداشتی و آلودگی های مربوط به قارچ افلاتوکسین برطرف می شود.
● بزرگترین تولید کننده پسته جهان
ایران قرن ها بدون رقیب، عمده ترین تولید کننده پسته جهان بوده اما در حال حاضر کشورهای دیگر در زمینه تولید و تجارت پسته به رقابت با ایران پرداخته اند. به عنوان مثال، ترکیه که سابقه تولید و تجارت پسته آن قدمت چندانی ندارد و در یکصد سال گذشته در زمره مشتریان پسته ایران بوده در سال های اخیر تولید محصول خود را بالا برده و به رقیبی برای پسته ایران مبدل شده است. توسعه باغ های کالیفرنیا در آمریکا نیز باعث شده است که آمریکا به عنوان رقیبی نیرومند برای پسته ایران در بیاید. دو اقدام منفی علیه بازار جهانی پسته اعمال شده که عبارتند از: ایجاد جو خبری در مورد آلوده بودن پسته ایران به سم افلاتوکسین و سپس خرید پسته ایران به صورت غیر مستقیم و بسته بندی کردن پسته و فروش آن به قیمت بالاتر. صادرات پسته برای نخستین بار در سال ۱۳۰۷ آغاز و در آن زمان ۲ تن پسته به آمریکا صادر شد. به تدریج کشت و صادرات پسته با افزایش مصرف در داخل و خارج از کشور توسعه پیدا کرد و در حال حاضر یکی از با ارزش ترین و بزرگ ترین اقلام صادرات غیر نفتی کشور را تشکیل می دهد. تا قبل از انقلاب، آمریکا بزرگ ترین وارد کننده پسته از ایران بود و امروزه آلمان، لبنان، کویت و سایر کشورهای نفت خیز خاورمیانه از مهم ترین وارد کنندگان پسته از ایران به شمار می آیند.
● رقبای پسته ایران در بازارهای جهانی
آمریکا پس از ایران دومین کشور تولید کننده و صادر کننده پسته در جهان محسوب می شود. این کشور از حضور ضعیف ایران در بازارهای جهانی به علت تشدید مقررات اتحادیه اروپا علیه ایران منتفع شده و در سال های اخیر صادرات خود را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش داده است. عمده ترین وارد کنندگان پسته کالیفرنیا را کشورهای هنگ کنگ، آلمان، روسیه، فرانسه و کانادا تشکیل می دهند.
● مشکلات و چالش ها
تبلیغات منفی علیه پسته ایران به بهانه آلوده بودن به افلاتوکسین (البته باید با تلاش در راستای آموزش باغداران و تجهیز آزمایشگاه ها و انجام تمام آزمایش های کنترل کیفی، این بهانه را از دست خریداران خارج کرد.)
مشکلات و معایب پسته های برداشت شده شامل مشکلات انتقال پسته از باغ به ترمینال ضبط پسته، مشکلات انبارداری پسته و مشکلات بسته بندی پسته.
● راهکارها
اعمال کنترل لازم برای جلوگیری از آلودگی پسته به افلاتوکسین که با رعایت اصول بهداشتی طی حمل و تخلیه پسته تر مانند: استفاده از تریلر های با دیواره مشبک، کاهش فاصله برداشت تا دریافت به کمتر از ۸ ساعت، جلوگیری از فشردگی محصول در تریلی، جلوگیری از معطلی محصول در ترمینال و نظارت بر تخلیه اصولی و بهداشتی محصول، به راحتی قابل انجام است. اعمال اقدام های کنترلی بر محصول ورودی نیز در این فرایند مؤثر است. کارهایی مانند نمونه برداری و انجام آزمون فیزیکی و سنجش درصد پسته های زود خندان با پوست صاف و زود خندان با پوست چروکیده به عنوان آلوده ترین پسته به افلاتوکسین و تعیین درصد پسته های آفت زده و پسته های باشکاف نامنظم و همچنین نمونه برداری و انجام آزمون افلاتوکسین و تعیین آلودگی ورودی از باغ به ترمینال در این فرآیند از اقدام های ضروری است. با انجام آزمایش محموله های صادراتی پسته از نظر آلودگی قبل از حمل و اعمال شرایط مناسب برای نگهداری و حمل و نقل، استفاده از استانداردهای بین المللی برای تشخیص و اندازه گیری افلاتوکسین و مایکوتوکسین ها و یکسان کردن روش های نمونه برداری و آنالیز در آزمایشگاه های ایران و کشورهای خریدار پسته ایران، می توان از عدم آلودگی محصولات صادراتی به طور کامل اطمینان حاصل کرد.

منبع : روزنامه ایران