ییلاق و قشلاق و زمان کوچ

مناطق ییلاقی و قشلاقی ایلات و طوایف استان كرمانشاه در ارتباط با موقعیت مكانی و كوچندگان و خصوصیات طبیعی نواحی مختلف متفاوت است. قلمرو ییلاقی و قشلاقی دو ایل مهم كرمانشاه - سنجابی و كلهر - تشریح می‌شود :
ایل سنجابی : حد شمالی ناحیه ییلاقی ایل سنجابی شاه كوه و قره سو است و تا روستاهای اطراف روانسر كردستان ادامه می‌یابد. حد شرقی این قلمرو كوه‌‌های زنگیان، كماجار، ویس و خوروین، حد غربی آن كوه‌های ولدبیگی و بنی گز و روستاهای ونه رنگینه گوران، تختگاه، مله بگلر و دیگر كوه‌های گوران است. حد جنوبی این قلمرو نیز خطی است كه به موازات شمال جاده كرمانشاه - قصر شیرین كشیده شده است و از شمال كاروانسرای ماهی دشت آغاز و به كوهستان‌های برزه و چنار تا چند كیلومتری شمال اسلام‌آباد و خسروآباد امتداد می‌یابد. این ناحیه از دو قسمت جلگه‌ای و كوهستانی تشكیل شده است. ناحیه قشلاقی ایل سنجابی در گذشته منطقه‌ وسیعی را در بر می‌‌گرفت و از قصر شیرین تا نزدیكی خانقین و قزل رباط و نفت شاه ادامه داشت. این ناحیه از شمال به سر پل ذهاب، از شرق به مراتع و سرزمین ایل كلهر، از جنوب به نزدیكی مندلیج و از غرب به سرزمین‌‌های قزل رباط و خانقین عراق محدود بوده است. در سال 1914 قسمت عمده این اراضی ضمیمه خاك عثمانی شد و اكنون جزو كشور عراق است. در حال حاضر قسمتی از قشلاق ایل سنجابی كه در خاك ایران باقی مانده، سرزمین طولانی و كم عرضی است كه سنجابیان آن را به دم روباه تشبیه نموده‌اند. از گذشته‌‌های بسیار دور بین مناطق ییلاقی و قشلاقی ایل سنجابی از لحاظ جغرافیایی ارتباط مستقیمی وجود نداشته است و ایل سنجابی برای دستیابی به نواحی قشلاقی ناگزیر از عبور از سرزمین ایل كلهر از راه معروف به درند استخوان یا از راه كرند یا از قلمرو ایل گوران بوده است. بدیهی است كه عبور از این راه همه ساله با بروز كشمكش‌ها و برخوردها، كدورتهایی بین ایل سنجابی و ایل‌‌های همسایه آنان به وجود می‌آورده است.
ایل كلهر : قلمرو ایل كلهر از شمال غربی به سر پل ذهاب و دهستان‌‌های قلعه شاهین، از جنوب به ایلام، از مغرب و جنوب غربی به بخش سومار شهرستان قصر شیرین و شهرستان اسلام‌آباد،‌ از مشرق و جنوب شرقی به ماهی‌دشت و اسلام‌آباد غرب محدود می‌شود. مردم ایل كلهر زمستان را در خانه‌های روستایی و تابستان را در مراتع سبز و خرم پیرامون روستاهای خود در سیاه چادر یا «كولا» به سر می‌برند. چادرنشینان این استان در اوائل پاییز هر سال نواحی سردسیر را به طرف مناطق گرمسیر قصر شیرین، خسروی، زهاب، نفت شاه، سومار و گیلان غرب ترك می‌كنند و پس از حدود 6 ماه زندگی در آن منطقه در حدود اواخر فروردین ماه از گرمسیر به سردسیر بر می‌گردند. زمان توقف در گرمسیر معمولاً 6 ماه است، ولی اغلب با توجه به وضع مرتع و نواحی ییلاقی و گرمسیر كاهش یا افزایش پیدا می‌كند.