یکشنبه, ۲۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 12 May, 2024
مجله ویستا
قالی و فرهنگ قالیبافی در بین ترکمنها
فرش نامی آشنا در عرصه هنر و صنعت و پدیده ای زیبا ، با ارزش و منحصر به فرد است که هر تار و پودش ، حکایت از درد و رنجهای دیرینه دارد ؛ تار و پودی که با دستهای هنرمندان قالیباف آشناست ؛ دستهایی که به تار و پود فرش جان می دهند و نقش خاطره را بر تابلوی زیبای زندگی حک می کنند.
●تاریخچه
کهن ترین فرش ترکمن از دره پازیریک (حدود مرزهای مغولستان ، سیبری و چین) کشف شده و قدمت آن به چند سال قبل از میلاد می رسد. در متن این قالی ۲۴ گؤل (نقش) وجود دارد و این به تعبیری می تواند نمادی از ۲۴ فرزند اغوزخان باشد (از کتاب شجره نامه ابولغازی) .
صنعت فرش ترکمن در دورهٔ حکومت ترکمنان سلجوقی ( ۵۵۲ ?۴۲۸ ه. ق.) به جهان معرفی شد.
فرش ترکمنی قدیمی ترین سمبل فرهنگی ترکمنهاست. طرح اصلی زمینه فرش ترکمنی موسوم به (گول) است . اندازه و طرح گول از علائم اصلی فرشهای ترکمن در هر قبیله است. طرح قالیها دارای گولهای اولیه و ثانویه می باشد. گولهای اولیه در قالیهای ترکمنی معمولاً به شکل کثیرالاضلاعی بوده و به هر نحوی درشتر در زمینه قالی به کار می روند گولهای ثانویه که "آراگول" گفته می شود ، نقشهایی ریزتری هستند که به اشکال خشتی و لوزی همراه با طرح های حلقه ای پیرامون آن زمینه های خالی فواصل میان گولهای اولیه را پر می سازند . گولهای ثانویه را می توان علامت مشخصه قبایل بافنده نیز دانست .
زیبایی قالی ترکمنی در تزئین حاشیه های آن است . در اغلب قالیهای ترکمنی کناره ابتدا از یک حاشیه اولیه (الم) و دو یا چند حاشیه ثانویه (قیری) تشکیل می شود که حاشیه اولیه معمولاً دارای دو برابر حاشیه ثانویه است.
موتیف های حاشیه نیز به دو نوع تقسیم می شوند . موتیف هایی که فقط در حاشیه های عرضی به کار می روند و موتیف هایی که در پیرامون قالیچه به کار گرفته می شود.
برای تهیه قالی از پشم و ابریشم استفاده می کنند و از رنگهای گیاهی مانند پوست انار، انواع گیاهای صحرائی ( چوب پویا ، خاکستر چوب ازدار ، زرد چوبه ، روناس و نیل) استفاده می کنند که جای آنها را امروزه رنگهای بی ثبات شیمیایی گرفته است.
●منشأ و سر چشمه نقوش قالی ترکمن
مظاهر طبیعت و آنچه در محیط زندگی ترکمن ها وجود داشته ، منشأ نقوش قالی گردیده و به دوران ما رسیده است . نقش شاخ قوچ که نشانی از قدرت و باروری است همواره در نقوش قالی ترکمن تکرار شده است . در حاشیه قالی ها نقوش عقرب به عنوان نشان رفع شر نقش بسته است ، پرندگانی نظیر قو و حیواناتی نظیر اسب در نقوش قالی وارد شده است. از زمین لاله های قرمز وحشی ، برکه های آب و از آسمان ماه و ستاره ها نیز در نقوش قالی ترکمن موجود است .
نقوش قالی هندسی شکل می باشد و قرینه سازی نقوش از ویژگیهای قالی ترکمن است. تعدادی از نقوش قالی ترکمن به بیش از صد نوع می رسد که مهمترین آنها عبارتند از:
۱- ماری گول ۲- درناق گول ۳-قافسه گول ۴- تکه گول ۵- انسی ۶- قزل ایاق ۷- توینگ گول ۸- قوش گول ۹- آوغان گول ۱۰- تاج حروز
۱۱- پنجارا آراگول ۱۲- آق نقش .
واحد اندازه قالی ترکمن ( ایاق) معادل ۴۸ /۳۰ سانتیمتر است .
●سنت ها و فرهنگ قالیبافان
در بین ترکمنها قالیبافی فرهنگ ویژه خود را دارد. هنگامی که بافندگان شروع به بافتن نخستین نقش قالی را نمودند ابیات ویژه ای را می خوانند. در موقع شانه زدن نغماتی به این شرح زمزمه می کنند:
چالنیگ ، چالنیگ نخنیرلار ، اوز اوی میزنگ ساغلیغنا،
اوز اوی میزنگ ایچنده ، اوز دأدمینگ ساغلیغنا ،
اوزدادکلینگ باش اوغلی ،آق بالیق لی آش اوغلی
چال چال ، چال چال
●ترجمه
شانه بزنیم دختران ، بزنیم به سلامتی خودمان ، در خانه مان به سلامتی پدرمان و برادر بزرگمان که یاور پدرمان است . بزن ، بزن ، بزن
اگر شخصی موقع قالیبافی نزد بافندگان بیاید ، بافنده ها مقداری نخ به بازوی او می بندند ، آن شخص هم شیرینی یا کادو برای بافندگان هدیه می آورد .
اگر در موقع بافتن ، تارهای قالی پاره شود ، مقداری نخ سیاه و سفید را بهم بافته (آلاجا یوب) را با نمک و زغال درون پارچه ای بسته به قسمت جلوی قالی می بندند .
نوشته : افسانه بابایی
منبع : فصلنامه یاپراق
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
مجلس شورای اسلامی ایران مجلس مجلس دوازدهم انتخابات انتخابات مجلس انتخابات مجلس دوازدهم انتخابات مجلس شورای اسلامی دولت سیزدهم ستاد انتخابات کشور رهبر انقلاب رئیس جمهور
تهران هواشناسی شهرداری تهران زلزله فضای مجازی سیل سازمان هواشناسی وزارت بهداشت آتش سوزی پلیس قتل بارش باران
قیمت دلار قیمت خودرو قیمت طلا خودرو گاز حقوق بازنشستگان بازار خودرو بورس بانک مرکزی نمایشگاه نفت ایران خودرو مالیات
نمایشگاه کتاب کتاب نمایشگاه کتاب تهران رضا عطاران کیانوش عیاری تلویزیون سینمای ایران نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران دفاع مقدس سینما سریال کتابخانه
فناوری
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین جنگ غزه آمریکا روسیه حماس سازمان ملل افغانستان رفح اوکراین
پرسپولیس فوتبال استقلال لیگ برتر هوادار رئال مادرید باشگاه پرسپولیس سپاهان لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران بازی باشگاه استقلال
هوش مصنوعی همراه اول خورشید شفق قطبی ناسا ایالات متحده ایلان ماسک اپل نوآوری گوگل عیسی زارع پور وزیر ارتباطات
سرطان درمان و آموزش پزشکی تغذیه آلزایمر رژیم غذایی فشار خون قهوه زیبایی بارداری توت فرنگی