باید مشتاق بود یا نگران؟

پیش از گام نهادن به دنیای دیجیتال و رایانه و ورود به عصر ارتباطات، انسان هرگز تصور این را نداشت که روزی در منزل خود در کیف یا حتی در جیب خود یک رایانه به همراه داشته باشد که با آن بتواند امور روزمره خود را انجام دهد. برای نسل فعلی و نسل‌های بعد، رایانه چیز چندان عجیبی نیست و نخواهد بود. اما برای نسل‌های قبل که از رایانه‌های نخستین اطلاع داشتند و با آنها زیاد کار نکرده بودند یا افرادی که همین اطلاعات را نیز نداشتند، یک شگفتی محسوب می‌شود. رایانه در گام‌های نخست خود به عظمت یک اتاق یا یک ساختمان بود و چیزی که آن زمان به ابررایانه معروف بود، مستقل از اندازه بزرگ آن، ذکر مشخصاتش همچون حافظه یک یا چند کیلوبایتی موجب خنده نسل حاضر خواهد شد، البته ما اصلا از قیمت نجومی آنها حرفی به میان نیاوردیم! هم‌اکنون اندازه‌ها بسیار کوچک شده و سرعت و توانایی‌ها به میزان زیادی افزایش یافته است.
ضمن آن‌که قیمت‌ها نیز نسبت به قبل آنقدر کاهش یافته که رایانه‌ای صدها برابر قدرتمندتر از ابررایانه‌ای که تنها شرکت‌های بزرگ امکان خرید آن را داشتند، در اختیار هر کاربر قرار گرفته است و ابررایانه‌های امروزی، قدرتی فوق تصور یافته‌اند که حتی کسانی را که به رایانه‌های قدیمی لبخند می‌زنند، به شگفتی وا می‌دارد.
در حال حاضر با دنیای وسیعی به نام اینترنت روبه‌رو هستیم که حد و مرز آن مشخص نیست و مانند ابری بزرگ در آسمان فناوری گسترده شده است. تعداد بسیار زیادی رایانه روز به روز به این ابر بزرگ می‌پیوندند و به قدرت و اعتبار آن می‌افزایند. تقریبا هیچ سوالی نیست که نتوان جواب آن را از داخل این شبکه گسترده جهانی یافت.
اینترنت در ابتدا به توانایی ارتباط و اتصال رایانه‌ها به یکدیگر و بهره‌گیری از وجود هم تکیه داشت و هدف آن برداشتن فاصله‌ها بوده است؛ این‌که افراد بتوانند با هم در ارتباط بوده و از اطلاعات یکدیگر استفاده و آن را به اشتراک بگذارند. این شبکه از سوی اعضای بی‌شمار آن، روزبه‌روز وسیع‌تر و گسترده‌تر شده و به یک مرجع اطلاع‌رسانی و دانش تبدیل شده است. ضمن آن‌که با توجه به توان و قابلیت‌های آن، بسیاری از خدمات به شکل آنلاین در آمده است. امروز شاهد هستیم که علاوه بر اطلاع‌رسانی و ارتباط، خدماتی از قبیل سفارش و فروش محصولات، بانکداری، کنفرانس‌های ویدئویی، درمان از راه دور، بازی‌های دسته جمعی و... همه از طریق اینترنت قابل انجام هستند. اما عده‌ای از بزرگان اهل فن و افراد مطرح دنیای فناوری اطلاعات معتقدند این شبکه گسترده جهانی، پتانسیل‌هایی دارد که هم‌اکنون کمتر از آن استفاده می‌شود و بهتر است به سمت آن حرکت کرد.
● آنلاین شدن نرم‌افزارها
با توجه به وسعت اینترنت، افزایش سرعت ارتباطات و توان محاسباتی رایانه‌ها، شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری از جمله مایکروسافت، ادوب، گوگل و... درصدد آن هستند که نرم‌افزارهای توانمند و دیگر سرویس‌های خود را به صورت آنلاین در آورده و در اختیار کاربران قرار دهند. فرض کنید به جای آن‌که مجبور باشید برای ویرایش عکس‌های خود، یک نسخه از نرم‌افزار فتوشاپ را خریده و پس از نصب روی رایانه شخصی خود از آن استفاده کنید، بتوانید به سایت این شرکت بروید و به صورت آنلاین به ویرایش عکس‌های خود بپردازید. در این صورت اولا لازم نیست این برنامه را نصب کنید. ثانیا می‌توانید در صورت دسترسی به اینترنت، از این خدمات بهره‌مند شوید. ضمن آن‌که از توان محاسباتی و پردازشی سرویس‌دهنده‌های قدرتمند شرکت عرضه‌کننده سرویس استفاده می‌کنید.
البته اشکال وارد بر این مساله آن است که برای راحتی کار باید اولا همیشه به اینترنت دسترسی داشت و ثانیا اتصال آن نیز برای ارسال و دریافت فایل‌ها از سرعت کافی برخوردار باشد. ضمن آن‌که با این کار شما عکس یا داده شخصی خود را از رایانه شخصی خود خارج کرده و به جای دیگری انتقال می‌دهید که این مساله با توجه به میزان محرمانه بودن فایل شما، حائز اهمیت است.
در حال حاضر سایت‌های بسیاری هستند که خدمات این‌چنینی عرضه می‌کنند. به عنوان مثال در زمینه ویرایش عکس، شرکت ادوب، نسخه آنلاین نرم‌افزار معروف خود را با نام فوتوشاپ اکسپرس (Photoshop Express) راه‌اندازی کرده است که امکانات محدود اما کاربردی و لازم برای ویرایش تصاویر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. به این وسیله قادر خواهید بود عکس خود را به سرویس‌دهنده آپلود کنید و سپس از طریق اینترنت، به ویرایش عکس‌های خود بپردازید و در نهایت عکس ویرایش شده را دانلود کنید. سایت‌های دیگری نیز خدمات مشابهی در این زمینه در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
با آنلاین شدن سیستم‌های عامل شاید رایانه‌ها به پایانه‌ای برای اتصال به پایگاه اصلی آنلاین تبدیل شوندشرکت مایکروسافت نیز سرویس آنلاینی را تحت عنوان فضای کاری زنده آفیس (Office Live Workspace) راه‌اندازی کرده است که امکاناتی از محصول معروف خود یعنی مایکروسافت آفیس در اختیار کاربران قرار می‌دهد که از آن طریق، افراد می‌توانند به مستندات خود دسترسی داشته و آنها را ویرایش کنند یا برای استفاده دیگران به اشتراک بگذارند.
البته شرکت گوگل نیز در سرویس Google Docs خود امکاناتی نظیر نرم‌افزار آفیس را عرضه کرده‌اند. شرکت ادوب نیز سرویسی تحت عنوان Office Suite با این هدف راه‌اندازی کرده که همه اینها حاکی از اهمیت ارائه خدمات آنلاین و نشان‌دهنده حرکت نرم‌افزارها به سمت تبدیل شدن به سرویس‌های آنلاین است.
● سیستم‌‌های عامل آنلاین
به گفته برخی تحلیلگران، می‌توان منتظر بود که در آینده نه‌چندان دور، شاهد سیستم‌های ‌عامل آنلاین باشیم؛ به طوری که رایانه‌های خانگی همچون تلویزیون، تنها دستگاهی برای ارتباط با مرکز اصلی اطلاعات باشد و همه امور به صورت آنلاین انجام شود. با کم‌‌شدن وظایف سیستم‌های عامل می‌توان آنها را روی هر دستگاهی قرار داد و به این ترتیب، علاوه بر رایانه شخصی و تجهیزات همراه، دیگر دستگاه‌ها را نیز به پایگاه اصلی اطلاعات خود متصل کرد. می‌توان فرض کرد که مثلا ساعت شما با اتصال به اینترنت و به‌روز شدن با برنامه‌های روزانه شما، به‌طور خودکار مسائل را به شما یادآوری کند. مسلما عملی شدن این رویکرد، مستلزم وجود ارتباط پرسرعت و دائمی به اینترنت است. البته حرکت به سوی آنلاین شدن همه امور، موانع دیگری نیز پیش‌رو دارد که از جمله مقاومت گروهی بزرگی از تاثیرگذاران این صنعت با این امر است که دلیل اصلی آنها، آسیب دیدن حریم شخصی افراد و زیر سوال رفتن امنیت داده‌هاست.
● محاسبات ابری
بتازگی مبحثی تحت عنوان محاسبات ابری مطرح شده است که ایده اصلی آن، ارائه خدمات و انجام با کیفیت محاسبات از طریق اینترنت در مقیاس وسیع به وسیله هزاران سرویس‌دهنده متصل به اینترنت است که در مراکز داده سراسر دنیا پراکنده‌اند. معماری موجود شبکه نیز به گونه‌ای است که می‌توان از توان پردازشی میلیون‌ها رایانه برای انجام کارهای سنگین استفاده کرد. این ابر قادر است همه نیازهای محاسباتی کاربران را با سرعتی ورای تصور برآورده سازد. ۳ شرکت بزرگ HP ، غول بزرگ دنیای محاسبات و ابررایانه‌ها، اینتل، بزرگ‌ترین سازنده تراشه در جهان و یاهو، ابرپایگاه وب جهان، نخستین پیشگامان این امر بوده‌اند که این کار را با استفاده از ۶ مرکز محاسباتی شروع کردند.
به اعتقاد مدیر آزمایشگاه‌های HP، بازار جهانی در حال وارد شدن به دوره‌ای است که در آن، هر چیزی یک سرویس خواهد بود و مشتریان منطبق بر نیازهایشان سرویس می‌گیرند و دقیقا به همان اندازه هزینه می‌کنند.
فناوری ابر‌های محاسباتی بشدت از سوی پیشگامان سرویس‌گرایی و بویژه غول جستجوی دنیا گوگل دنبال می‌شود و البته طبیعی است که رهبران سخت‌افزار دنیا با نگرانی کمتر شدن وظایف و اهمیت رایانه کاربر، به سوی منافع خود در نسل بعدی محاسبات حرکت کنند. از طرف دیگر، ریچارد استالمن، بنیانگذار صنعت متن‌باز در جهان، این رویکرد را فریبی برای در اختیار گرفتن کاربران می‌دانند و آن را برنامه‌ای برای به دام انداختن افراد و رسیدن به منافع خود برمی‌شمارند و استفاده و حمایت از این‌گونه سرویس‌ها را حماقت خوانده‌اند.
مدیر شرکت اوراکل، یکی از ۴ غول برتر دنیای نرم‌افزار نیز در مصاحبه‌ای عنوان کرد که مفهوم این مساله را درک نمی‌کند و این نیز بیانگر مخالفت وی با این رویکرد است. این صاحب‌نظران معتقدند؛ با حرکت به این سمت، ضمن آن‌که حریم خصوصی کابران به خطر می‌افتد، آنها را به اسارت شرکت‌هایی درمی‌آورد که نیازمند سرویس آنهاست. با وجود این، این فناوری جدید همچنان پیش می‌رود و موانع را از سر راه خود بر‌می‌دارد. باید مشتاقانه منتظر انقلاب ابرهای محاسباتی و نتایج آن بر زندگی بشر ماند و سمت و سوی حرکت‌های این فناوری را مشاهده کرد.

پارسا ستوده‌نیا

منبع : روزنامه جام‌جم