ونیز هم جنجال برانگیز شد

هیات داوران شصت و سومین دوره جشنواره بین المللی فیلم ونیز با اهدای جایزه بزرگ این جشنواره به فیلم چینی «زندگی بی جان» باعث رنجش خاطر منتقدان سینمایی و روزنامه نگاران شد.
این رنجش خاطر به قدری زیاد بود كه حتی عده ای از آنها هنگام دادن شیرطلایی جشنواره به كارگردان آن جیا ژانگ ناراحتی و اعتراض خود را به صورت رسمی و علنی اعلام كردند.
فیلم جیا ژانگ كه - درباره ۲ آدم كه نقش خود را به عنوان همكار در احداث یك سد بزرگ ملی جستجو می كنند- ماه قبل در شرایطی به عنوان یكی از فیلمهای بخش مسابقه جشنواره ونیز انتخاب شد كه مسوولان جشنواره كار انتخاب فیلمها را تمام كرده و در حال بستن پرونده آن بودند.
انتخاب فیلم و ورودش به جمع فیلمهای بخش مسابقه به این شكل ، همان زمان هم باعث شگفتی صاحب نظران و منتقدان سینمایی شد. بسیاری از منتقدان سینمایی و روزنامه نگاران در طول ماراتن ۱۱ روزه جشنواره و زمانی كه جوایز جشنواره اعلام شد، زندگی بی جان را ندیده بودند.
پس از پایان مراسم و اكران فیلم برای میهمانان ، سالن نمایش را سكوت عجیبی پر كرده بود و در دقایق اولیه پس از نمایش فیلم كسی حرفی نمی زد.
روزنامه كوریره دلاسرا در تیتر اول خود در ارتباط با نوع تقسیم جوایز نوشت: «می توان گفت در شرایطی كه جشنواره ونیز باید با رقیب تازه واردی به نام جشنواره فیلم رم دست و پنجه نرم كند، قصد تخریب وجهه جشنواره ونیز و بدنام كردن آن را داشته است.»
مقاله كه به وسیله تولیو كزیچ نوشته شده ، پرسشهای زیادی را درباره تصمیمات هیات داوران كه كاترین دونوو بازیگر كلاسیك سینمای فرانسه امسال ریاست آن را به عهده داشت مطرح می كند.
به گفته كزیچ: «بجز جایزه ای كه به هلن میرن اهدا شد، هیچ موافقتی با دیگر جایزه های داده شده از سوی هیات داوران ، میان منتقدان و رسانه های گروهی وجود ندارد.»
میرن برای بازی در نقش ملكه الیزابت در فیلم انگلیسی «ملكه» ساخته استفن فریرز جایزه بهترین بازیگر زن را گرفت (و مطبوعات انگلیسی هم خشنود از این مساله با تیتر «تاج افتخار بر سر ملكه انگلیس» به استقبال از آن رفتند.) این جایزه و تقدیری كه از آلن رنه ، فیلمساز كهنه كار فرانسوی به عنوان بهترین كارگردان برای فیلم «ترسهای خصوصی در مكان های خصوصی» شد، جزو جوایزی هستند كه بیشتر حرفه ای های سینما آن را تایید كردند. در حقیقت ، اهدای جایزه به بن افلك به عنوان بهترین بازیگر مرد جشنواره ، موردی بود كه بیشترین اعتراض و سروصدا را به همراه داشت.
او برای درام اجتماعی «هالیوودلند» این جایزه را گرفت.
وی در فیلم نقش جورج ریوز را بازی می كند كه لقب اولین بازیگر نقش سوپرمن صنعت هنر و سرگرمی را گرفت. وی در دهه ۵۰ میلادی و در اوج شهرت به شكل مشكوكی مرد. نهادهای رسمی علت مرگ او را خودكشی اعلام كردند، ولی علت واقعی مرگش هیچ وقت فاش نشد و هنوز هم پس از گذشت چند دهه ، در هاله ای از ابهام قرار دارد. به اعتقاد منتقدان سینمایی ، بازی افلك در فیلم هیچ چیزی نداشت كه او را مستحق دریافت جایزه كند. به همین دلیل است كه از بالا رفتن ابروی نویسندگان سینمایی و اخم آنها نباید تعجب كرد.
روزنامه لااستامپا در مقاله خود تاكید می كند و روی آن اصرار دارد كه پیام سیاسی زندگی بی جان و این نكته كه یك فیلم چینی مضمون ضدچینی دارد، عامل اصلی اهدای شیر طلایی به آن بوده است. در حقیقت شیر طلایی ونیز ۴ روز پس از آن كه لویه همكار و هموطن جیاژانگ به مدت ۵ سال از فیلمسازی در چین محروم شد، به زندگی بی جان اهدا شد.
لویه ماه می امسال ، درام اجتماعی خود مكان تابستانی را به جشنواره بین المللی كن برد. او فیلم را پیش از این كه به اداره سانسور چین ارائه كند، در كن به نمایش گذاشت ، مسوولان رسمی كشور هم در پاسخ ، فیلم او را توقیف كردند و گفتند خود او هم اجازه فعالیت سینمایی ندارد.
البته لویه در واكنش به این تصمیم گفت هیچ كس نمی تواند حق فیلم ساختن را از وی بگیرد و او بزودی كارگردانی فیلم تازه اش را شروع خواهد كرد. فیلمهای جیا ژانگ كه به عنوان فیلمساز مستقل چینی شناخته شده است به صورت طبیعی در سینماهای چین امكان نمایش عمومی پیدا نمی كنند زیرا این فیلمها بدون اجازه مقامات رسمی ساخته شده اند.
زندگی بی جان اگر چه فیلمی سیاسی و معترض نیست ، اما به مكاشفه در مشكلات اقتصادی و زیست محیطی مربوط به احداث یك سد بزرگ در چین می پردازد. این سد بخشی از طرح عظیم دولت چین است كه تبلیغات زیادی روی آن صورت گرفته است.
در قصه فیلم یك معدنچی جوان همراه یك پرستار راهی دهكده مادری خود می شوند. در آنجا آنها متوجه می شوند كه اهالی منتظر احداث این سد بزرگ هستند. تاثیرات مربوط به ساخت این سد روی زندگی روزمره مردم ، خط اصلی قصه و ماجراهای آن است. صحنه پردازی و فیلمبرداری فیلم به خاطر نمایش لوكیشن های جذاب محیط روستایی چین خوب و تماشایی است. خانواده ها در قصه فیلم از هم پاشیده هستند، آدمها در ازای دریافت حقوق اندك زندگی و جان خود را به خطر می اندازند و كاراكترهای قصه بدون این كه با هشداری روبه رو شوند از خانه و كاشانه شان بیرون رانده می شوند. به جمع اینها باید اعتراض های نهان و آشكار مردم و فساد سیاسی مسوولان منطقه ای را هم اضافه كرد. جیا ژانگ كه در گفتگو با خبرنگاران درباره فیلمش چنین گفت : ما می دانیم كه تغییرات بزرگ و مهمی در چین دارد به وقوع می پیوندد. می خواستم مردم بیشتری بدانند كه در كشورم چه می گذرد. من كماكان به كار فیلمسازی به همین شكل ادامه می دهم. هدفم از فیلمسازی مكاشفه مشكلاتی است كه طبقات محروم و تهیدست چین با آنها روبه رو هستند.
سدی كه قرار است در چین احداث شود تاكنون بیش از یك میلیون نفر از اهالی منطقه را آواره كرده است. در خود چین احداث این سد با بحث و جنجال زیادی همراه بوده است.
منتقدان «مخالفان» ساخت سد می گویند تاثیر منفی احداث آن روی زندگی مردم و محیط زیست بیشتر از سود آن است. با این حال ، رسانه های گروهی ایتالیا با انتقاد به اهدای بسیاری از جوایز، چنین اظهارنظر می كنند كه هیات داوران امسال جشنواره ونیز به نسبت ۴ به ۳ به تقسیم جوایز پرداخته اند. تشتت آرای داوران موجب شد آنها در شب پایانی یك جلسه ویژه برپا كنند تا تصمیم نهایی را درباره فیلمها و جوایز بگیرند ؛ اما مسوولان جشنواره این ادعا را رد كرده اند.
كاترین دونوو، رئیس هیات داوران پس از مراسم اختتامیه با توصیف زندگی بی جان به عنوان یك فیلم بسیار ویژه گفت: زیبایی چشم نواز لوكیشن ها و فیلمبرداری در كنار كیفیت قصه بدون آن كه وارد مسائل سیاسی شود همان چیزی است كه باعث می شود فیلم مورد تقدیر قرار بگیرد. همه اعضای هیات داوران تحت تاثیر فیلم قرار گرفتند.
فیلم همه ما را تكان داد. در مقابل اظهارات دونوو، منتقدان فیلم را كاری كشدار، كند و طولانی معرفی كردند كه فاقد یك خط مشخص داستانی است. بجز رسانه های ایتالیایی ، منتقدان امریكایی و خارجی هم نقدهایی منفی بر فیلم نوشتند. یك منتقد فرانسوی در نقد خود نوشت: «فیلم جیاژانگ كه در دهكده فنجی فیلمبرداری شد، جایی كه احداث سد باعث نابودی و تخریب شد. اهدای جایزه به این فیلم هم باعث تخریب حیثیت جشنواره ونیز است.قصه فیلم مردم عادی را به بازگشت به محل زندگی شان دعوت می كند ؛ اما آیا مسوولان جشنواره ونیز هم می توانند با این نوع جایزه دادن ، تماشاگران را به بازگشت به ونیز و دیدن برنامه های آن دعوت كنند؟!» كاترین دونوو به طور رسمی گفت كه به او و همكارانش در تركیب هیات داوری گفته شد یك فیلم شگفت انگیز در یكی دو روز پایانی جشنواره وجود دارد كه باید آن را دید.
ظاهرا همین مساله باعث شد داوران برای انتخاب فیلم به عنوان اثر برگزیده به بحث زیادی نیاز نداشته باشند. برخی منتقدان ، ترسهای خصوصی در مكانهای عمومی را مستحق دریافت شیر طلایی می دانستند. آلن رنه با این فیلم پس از ۴۵ سال به ونیز بر می گشت. ۴۵ سال پیش رنه با فیلم «سال گذشته در مارین باد» شیر طلایی جشنواره ونیز را گرفت. كار تازه رنه اقتباسی از نمایش صحنه ای آلن آلبرن ، نمایشنامه نویس انگلیسی به همین نام است.
فیلم قصه ۶آدم مختلف را تعریف می كند كه در كنار مشكلات فردی و اجتماعی خویش ، به دنبال كشف هویت خود هستند. فیلم این شش قصه را درهم می بافد تا به یك نتیجه كلی برسد.

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم