آیا رسانه‌های داخلی در انعکاس اخبار اقتصادی بزرگنمایی می‌کنند؟

اعتمادسازی در زمینه‌ی سیاست‌های کلی نظام جزو وظایف رسانه‌هاست تا از طریق آن بتوانند با تلاش در ترسیم اهداف، اولویت‌ها و هم‌چنین تبیین برنامه‌ها نیروهای جامعه از جمله امور اقتصادی را در این راستا بسیج کنند که به عقیده کارشناسان باید میان رسانه و مراکز تصمیم‌گیری اقتصادی کشور هم‌سازی و هم‌نوایی وجود داشته باشد تا اتخاذ سیاست‌های اقتصادی با استفاده از نظرات مردم که معمولا در رسانه منعکس می‌شود صورت بگیرد.
توجه به این دو وظیفه نقش رسانه را در توسعه‌ی اقتصادی کشور بیش از پیش نمایان می‌سازد که این نقش با اطلاع‌رسانی نسبت به وقایع و تصمیمات اقتصادی، آگاهی بخشی برای آحاد جامعه و ارایه‌ی تصویر کلان از اقتصاد کشور و جهان، رشد قوه‌ی تحلیل مسایل اقتصادی از طریق ارایه‌ی یک الگوی تئوریک به جامعه جهت تحلیل مسایل و هم‌چنین ارایه‌ی الگوهای رفتاری جذاب با تکیه بر نظام ارزشی جامعه در مصادیق اقتصادی و عملکرد روزانه‌ی مردم توسط رسانه امکان‌پذیر است.
● انعکاس سطحی مسایل اقتصادی در رسانه مخاطب را به بیراهه می‌برد
بیژن نفیسی، مدرس ارتباطات، در این‌باره معتقد است: انعکاس سطحی مسایل اقتصادی در رسانه ممکن است مخاطب را به بیراهه برده و یا حتی او را گمراه کند؛ مسایل اقتصادی در رسانه‌ها ظرافت خاص خود را داراست و به همین دلیل دانش کافی در انعکاس این اخبار ضروری است.
او با اشاره به این که در بررسی مسایل اقتصادی با دانش کافی و نگاه کارشناسانه، مشکلات ریشه‌یابی شده و تنها به طرح آن‌ها اکتفا نمی‌شود، خاطر نشان کرد: مسایل و چالش‌های اقتصادی به سادگی آنچه فکر می‌کنیم نبوده و نگاه کارشناسنانه، عمق و پیچیدگی‌ آن‌ها را نمایان‌تر می‌کند.
این مدرس دانشگاه با بیان این که بحث تربیت خبرنگاران متخصص در حوزه‌های مختلف در چنین مواقعی خود را بیش‌تر نمایان می‌کند، ادامه داد: به عقیده‌ی من خبرنگاران فعال در حوزه‌ی اقتصادی رسانه‌ها باید با اصول و زیربنای این علم آشنا بوده و ضمن استفاده از نظرات کارشناسان، اطلاع‌رسانی شفاف داشته باشند، در غیر اینصورت آنچه بیان می‌شود منطقی و تاثیرگذار نخواهد بود.
● رسانه‌ها باید در انعکاس اخبار اقتصادی روایتی همه‌جانبه داشته باشند
بهروز بهزادی، سردبیر روزنامه‌ی اعتماد، هم در این‌باره می‌گوید: اخبار اقتصادی باید به‌گونه‌ای دو سویه روایت شده و هم پیشرفت‌ها و هم کمبودها با اشاره به دلایل آن‌ها منعکس شوند؛ چنین عملکرد جامع‌الاطرافی دیگر نمی‌تواند مشکل خاصی در این حوزه‌ ایجاد کند.
وی با تاکید بر اینکه قاعدتا رسانه‌ها باید در انعکاس اخبار اقتصادی تخصصی عمل کنند، اظهار کرد: از آنجا که اقتصاد یکی از مسایل تخصصی و در عین حال مبتلا به جامعه است، سردبیران، دبیران و خبرنگاران این حوزه باید اطلاعات کافی درباره‌ی مسایل آن داشته باشند.
او ادامه داد: از سوی دیگر وجود بیش‌ترین اعتراضات و انتقادها در حوزه‌ی اقتصادی به دلیل درگیر بودن مردم با مسایل آن باعث شده است به قول بعضی، سیاه‌نمایی‌ها و یا بزرگ‌نمایی‌ها در این حوزه بیش از سایر حوزه‌ها وجود داشته باشد.
این روزنامه‌نگار با اشاره به این که انعکاس اخبار اقتصادی در رسانه‌ها باید شفاف و بدون جهت‌گیری باشد، تصریح کرد: رسانه در انعکاس اخبار نباید نفع هیچ شخص و یا نهادی را در نظر بگیرد؛ بلکه باید در تمامی موارد به مصلحت مملکت بیندیشد، یعنی حتی اگر زمانی مردم نیز خواسته‌هایی داشته باشند که در نهایت به زیان کشور باشد نباید توسط رسانه‌ها به آن‌ها بها داده شود، در حقیقت رسانه باید طرفدار واقعیت باشد.
وی ادامه داد: به عقیده‌ی من رسانه‌ها در بیان مسایل و مشکلات اقتصادی باید هم به مخالفان و هم به موافقان اجازه‌ی حرف زدن بدهند تا مشکل غیر قابل حلی، با دفاع موافقان در نظر مردم ساده جلوه نکرده و یا برعکس، مخالف به گونه‌ای صبحت نکند که مشکلی نه چندان جدی، لاینحل به نظر آید.
اما به عقیده‌ی کارشناسان تقویت روابط‌ عمومی‌ها در دستگاه‌های اجرایی با کمک اطلاع‌رسانی شفاف، در کنار پاسخ‌گویی فوری نهادهای اقتصادی دولتی به انجام مناسب نقش رسانه در آگاهی‌بخشی به جامعه نسبت به مسایل اقتصادی بسیار موثر است.
● شفاف‌سازی مناسبات اقتصادی در رسانه‌ از رانت‌خواری‌ جلوگیری می‌کند

علی میرزاخانی، سردبیر روزنامه‌ی دنیای اقتصاد، نیز در این‌باره معتقد است:انعکاس واقعیت‌های اقتصادی مانند تصمیم‌گیری‌های نادرست شاید در کوتاه‌مدت به ضرر دولت و یا وزارتخانه‌ای خاص به نظر برسد، اما منعکس نکردن آن‌ها در بلندمدت زیان‌های بزرگتری را حتی برای دولت در پی خواهد داشت.
او افزود: اگر رسانه‌ها طرح مطالبات غیردولتی را مبنای انعکاس اخبار اقتصادی قرار دهند، نه به دنبال مطالبات رانت‌جویانه‌ی کارفرما خواهند بود و نه مطالبات غیرمنصفانه‌ی کارگران؛ بلکه بهترین شرایط را برای خود انتخاب کرده و با در نظر گرفتن اصل رقابت در انعکاس اخبار با سایر رسانه‌های فعال در این حوزه،‌ حرفه‌یی‌ترین انعکاس را خواهند داشت.
این روزنامه‌نگار هم‌چنین شفاف‌سازی مناسبات اقتصادی را یکی دیگر از وظایف حرفه‌یی رسانه‌های اقتصادی دانست و تصریح کرد: در تمامی کشورهای دنیا بخش زیادی از این مناسبات غیرشفاف بوده و کارشناسان و صاحبنظران حوزه‌ی اقتصاد می‌کوشند برای اداره‌ی درست اقتصاد درباره‌ی این مناسبات شفاف‌سازی ‌کنند.
به گفته او گرچه انعکاس نظرات افراد و نهادهای مختلف به‌ویژه رقبا که مراقب عملکرد دولت بوده و از امکانات و محدودیت‌های موجود اطلاع بیش‌تری دارند، حق رسانه‌هاست اما نباید ذکر محدودیت‌های سیاستگذاران در این تصمیم‌گیری‌ها فراموش شود.
میرزاخانی در ادامه با اشاره به این که رسانه‌ها یکی از ابزارها و امکانات پیشبرد اهداف توسعه‌ی اقتصادی در کشورهای توسعه‌ یافته محسوب می‌شوند، اظهار کرد: شناخت و تصحیح تصمیمات اشتباه دولتمردان وظیفه‌ی رسانه‌هاست چرا که دولت به عنوان بخشی بروکراتیک نظرات رقبای خود و صاحبنظران را کمتر در تصمیم‌گیری‌هایش دخالت می‌دهد، ضمن این که مردم هم نمی‌توانند به صورت پراکنده نظرات خود را بیان کنند؛ بنابراین رسانه‌ تنها مرجعی است که می‌تواند با بیان روش‌های نادرست امکان اصلاح این روش‌ها را فراهم کند.
● تعامل درست مسوولان و رسانه‌ها‌ از بزرگ‌نمایی مسایل اقتصادی از سوی رسانه‌ می‌کاهد
داوود نعمتی، عضو هیات علمی دانشکده صداوسیما، هم در این‌باره می‌گوید: دلایلی چون تعامل نادرست مسوولان با رسانه‌ها و یا برعکس، گاهی به پراهمیت و یا کم اهمیت جلوه دادن برخی اخبار اقتصادی از سوی رسانه‌ها منجر می‌شود.
او با تاکید بر این که انعکاس مسایل روز در رسانه‌ها با توجه به نیاز مخاطب صورت می‌گیرد، اظهار کرد: مخاطبان نیازمندند درباره‌ی آنچه که می‌تواند در جامعه‌شان ‌تاثیرگذار باشد، آگاهی داشته و از روند مسایل آن آگاه باشند.
وی افزود: در حوزه‌ی اقتصادی نیز به دلیل آن که مردم در ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با مسایل آن قرار دارند، در کنار انعکاس اخبار آن در رسانه‌ها، کالبد شکافی و بیان چرایی و چگونگی به وجود آمدن این مسایل نیز برای مردم مهم است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به این که نتایج برخی اقدامات در حوزه‌ی اقتصاد در سال‌های آینده مشخص می‌شود و این موارد نباید از دید رسانه‌ها دور بماند، تصریح کرد: علاوه بر آن که آگاهی از این قبیل مطالب همیشه مورد توجه مردم است، آثار این گونه طرح‌ها نیز باید برای آن‌ها تشریح شود، در حقیقت اصل نیاز مخاطب در کنار واقع‌گرایی رسانه نسبت به رویداد‌ها به نگرش و دیدگاه مثبت او نسبت به عملکرد رسانه منجر می‌شود.
نعمتی اطلاع‌رسانی درست رسانه‌ها و به دنبال آن جلب مشارکت مردم در نتیجه‌ی شناخت نسبت به مسایل حوزه‌ی اقتصاد را راهی برای کمک به توسعه‌ی اقتصادی کشور دانست و افزود: ارزیابی منصفانه و واقعی مردم نسبت به مسایل اقتصادی که با توجه به اطلاع‌رسانی شفاف و دقیق رسانه‌ها به آن دست پیدا می‌کنند، ‌ضمن افزایش شناخت و آگاهی عمومی آن‌ها نسبت به مسایل اقتصادی کشور، از دغدغه‌های ذهنی‌شان در این حوزه نیز می‌کاهد.
● رسانه باید در انعکاس اخبار اقتصادی جانب عامه‌ی مردم را داشته باشد
منصور قنواتی، مدیر مسوول روزنامه‌ی کارون، نیز در این‌باره معتقد است: رسانه باید در انعکاس اخبار حوزه‌ی اقتصاد جانب عامه‌ی مردم را داشته و به خاطر منافع زودگذر حتی درباره‌ی رسانه‌ی خود، منافع کل جامعه و مردم را فدا نکند، چراکه رسانه نماینده و سخنگوی افکار عمومی در هر کشوری است.
او با تاکید بر این که مباحث مطرح در بخش اقتصاد خرد به دلیل مبتلا به بودن جامعه به شکل روزمره با آن‌ها باید بیش‌تر به صورت نتیجه‌ی عملکردها انعکاس یابد، اظهار کرد: در بخش اقتصاد خرد وارد شدن به جزئیات، دردی از جامعه دوا نمی‌کند چرا که نحوه‌ی عملکرد مسوولان و نتیجه‌ی فعالیتشان بیش از موارد دیگر برای مردم مهم است.
وی افزود: اما در بخش اقتصاد کلان بیان ریزتر،‌ جزیی‌تر و علمی‌تر مباحث از سوی افراد صاحب‌نظر، اساتید و کارشناسان ضروری‌تر است،‌ چرا که در این بخش عموم جامعه با این مباحث ناآشنا بوده و نگاه علمی‌تر و دقیق‌تر به آن‌ها ضروری‌تر به نظر می‌رسد.
این روزنامه‌نگار هم‌چنین با انتقاد از برخی سخنان مبنی بر انعکاس کمبودها در حوزه‌ی اقتصاد در رسانه‌ها تصریح کرد: چنین سخنی این سوال را به ذهن می‌آورد که آیا مطرح نشدن کمبودها و نارسایی‌ها واقعا به حل مسایل و مشکلات اقتصادی جامعه کمک می‌کنند یا خیر.
او هم‌چنین رابطه‌ی بین نهادهای مسوول با رسانه‌ها را در انعکاس اخبار و مسایل اقتصادی نامناسب دانست و گفت: متاسفانه بسیاری از مسوولان در حوزه‌ی اقتصاد، نگاهی واقع‌گرایانه به رسانه‌ها نداشته و اغلب نقش نظارتی رسانه‌ها برنمی‌تابند و با وجود آنکه از نقد سازنده سخن می‌گویند، هم‌چنان برای جلوگیری از بیان برخی مشکلات از اهرم‌های فشاری مانند آگهی که مهم‌ترین منبع درآمدی رسانه‌ها، بویژه مطبوعات است، استفاده کرده و رسانه را به برخورد محافظه‌کارانه مجبور می‌کنند.
قنواتی اضافه کرد: چنین برخوردی از سوی نهادهای مسوول، مطبوعات اقتصادی را به نقل دیدگاه‌های مسوولان محدود کرده و در نتیجه از بیان واقعیات جامعه محروم ساخته است.
به عقیده‌ی تحلیلگران هم‌چنین اکتفا به بیان مشکلات در انعکاس اخبار و رویدادهای اقتصادی کارساز نبوده و می‌بایست در کنار بیان انتقادات، راه‌حل‌های مناسب نیز ارایه شود. بدین‌معنا که در طرح مسایل تنها مجموعه‌ای از تیرگی‌ها و کاستی‌ها بیان نشده و در کنار آن به ارایه‌ی راه‌حل از سوی کارشناسان و صاحبنظران علم اقتصاد نیز پرداخته می‌شود.
● رسانه‌ها می‌توانند با انتقاد سازنده از نارسایی‌های اقتصادی کشور بکاهند
محمدرضا جمشیدی، مدیر تحریریه روزنامه‌ی اقتصاد پویا، هم در این‌باره می‌گوید: توجه به توسعه‌ی اقتصادی رسالت اصلی رسانه‌های فعال در این حوزه است؛ رسانه‌ها با انعکاس شفاف مسایل و انتقاد سازنده می‌توانند در پیش‌برد اهداف اقتصادی کشور نقشی مهم ایفا کرده و از نارسایی‌ها بکاهند.
او افزود: مسایل اقتصادی از جمله حوزه‌های خبری است که عمومیت داشته و همه‌ی اقشار جامعه را در برمی‌گیرد و در نتیجه باید شفاف و بدون جهت‌گیری و به دور از مواضع سیاسی منعکس شود.
وی با اشاره به این که متاسفانه گاهی زاویه‌هایی از رویدادها در اخبار پررنگ می‌شوند که‌ بیش‌ از انتقاد، تخریب به نظر می‌رسند، اضافه کرد: در چند ماه اخیر به دلیل مسایل خاصی که در حوزه‌ی اقتصادی کشور رخ داد، برخی مسایل اقتصادی و یا حتی غیراقتصادی کشور وارد جناح بندی‌های خاصی شدند که البته این موضوع در روزنامه‌های سیاسی بیش از مطبوعات اقتصادی دیده شد.
جمشیدی تاکید کرد: نگاه واقع بینانه‌ی رسانه‌ها به مسایل اقتصادی باعث می‌شود آن‌ها از توجه تنها به نقاط منفی اجتناب کرده و با توجه به مسایل از زاویه‌ای که دولتمردان به آن توجه نکرده‌اند و در نتیجه ارایه‌ی پیشنهادهای کارشناسانه به سیاستگذاری‌های مناسب و موثر در حوزه‌ی اقتصاد کمک کنند.
از جمع‌بندی سخنان کارشناسان مطبوعاتی و رسانه‌یی چنین بر می‌آید از آنجا که اخبار و رویدادهای اقتصادی با زندگی روزمره‌ی مردم ارتباط نزدیک دارد انعکاس اخبار این حوزه در رسانه‌ها به دقت و مراقبت بیشتری نیازمند است؛ البته این دقت و مراقبت به معنای محروم ساختن مخاطبان از حقایق موجود نیست بلکه بدین معناست که انعکاس‌ این اخبار با بیان موانع و محدودیت‌های موجود، پیشنهادهای کارشناسانه و راه‌حل‌های مناسب همراه باشد تا مخاطب را نسبت به عملکرد دولت آگاه ساخته و اعتماد او را نسبت به رسانه نیز افزایش دهد.

منبع : خبرگزاری ایسنا