اجرایی حرفه ای

شهرام ناظری به همراه گروه كابوكی در روزهای ۲۳ و ۲۴ شهریور در زمین تنیس ورزشگاه انقلاب به اجرای برنامه پرداختند. در این نوشته نگاهی داریم به این كنسرت و البته سخنی درباره برخی حواشی آن.
شهرام ناظری در موسیقی آوازی ایران جایگاه یگانه ای دارد و آن هم باز می گردد به جنس صدای وی كه در كمتر خواننده ای می توان نمونه ای نظیر آن به دست آورد. اگرچه در یكی ، دو سال اخیر صدای یكی از خوانندگان شبیه ناظری هم در گوشه و كنار به گوش می رسد. یادم نمی رود كه در گفت و گویی با ناظری خود وی نقلی را از استاد داریوش صفوت آورد كه درباره صدایش گفته بود ( در سالهای آغازین كار ناظری) : درصدای تو چیزی است كه آدمی را به یاد گذشته های دور و اساطیری می اندازد و سعی كن كه این جوهره وجودی را حفظ و حراست كنی .
اكنون كه بیش از سه دهه از آن سخنان گذشته است، می توان به درستی سخن و نگاه استاد صفوت پی برد. ناظری صدایش از جنسی دیگر است و همین صدای انحصاری است كه به وی این جسارت را بخشیده كه برخی قواعد سنتی آوازخوانی را بشكند . به گمان من ناظری اگرچه خواننده ای آشنا با ردیف است و از رموز و قواعد این كار آگاهی كاملی دارد و در نزد برخی از شاخص ترین ردیف دانان موسیقی آوازی و سازی ظرایف و دقایق كار را فرا گرفته است ، اما در آوازخوانی سعی كرده كه تا حدودی پا از دایره این قواعد فراتر بگذارد و نوعی اشراق و شهود را در خواندن به كار گیرد . شاید نزدیكی وی به اشعار مولانا و همذات پنداری اش با شعرهای شاعر شوریده بلخ دلیلی جز این نداشته باشدكه مولوی نیز درشعر گفتن خود را رها می ساخت و چندان پای بند ردیف و قافیه نبود و عاشق وش بارانی از كلمات را دركنار هم می نشاند. قطعاتی كه وی به عنوان اشعار آوازی كنسرت اخیرش انتخاب كرد باز هم از همان قاعده اشعار كنسرتها و آلبومهای ناظری پیروی كرده و می كند. اشعاری كه شوریدگی شاعر را نشان می دهد و خوشبختانه در تصانیفی هم كه خوانده شد ، این اشعار حضور و بروزی جدی وموثر داشته و دارند. به جز كنسرتی كه ناظری سالها قبل با گروهی به آهنگسازی فرزندش ، حافظ ناظری، برگزار كرد ، عمده كنسرتهای سالهای اخیر ناظری با گروهها و افراد شناسنامه دار بوده است . اكنون اما گروه كابوكی ، از افرادی نه چندان معروف اما جویای نام شكل گرفته است. افرادی كه تكنیك نوازندگی را به خوبی می دانند، با ردیفهای موسیقی سازی و آوازی آشنایند و از همه مهمتر پشتكار وتلاشی حیرت انگیز دارند و توانسته اند از اجرای صحنه ای برخی از پیچیده ترین قطعات بر آیند. آنهایی كه بخش اول اجرای این گروه را در نغمه دشتی دیده اند ، می دانندكه این قطعات از جمله تكنیكی ترین قطعات در گروه نوازی است كه توسط یكی از گروههای نامی موسیقی ایرانی ( گروه دستان) اجرا شده است . گروهی كه اعضای آن ضمن سابقه ای درخشان در موسیقی ایرانی سالهاست كه بایكدیگر كار كرده اند . ویژگی آثار گروه دستان استفاده از سرعت بالا، جملات موسیقایی با ریتمهای لنگ و نیز درهم تنیدگی جملات موسیقایی است. ضربی( برداشت آزاد از یك نغمه محلی ) اجرا شده توسط این گروه در آلبوم لولیان كه از سوی گروه كابوكی نیز بازنوازی شد ، از جمله این قطعات است كه با مهارت و سرعت مورد نظر آهنگساز اجرا شد. ویژگی دیگر گروه كابوكی استفاده از سازهای منطقه كردستان درقطعات اركستری است . دو ساز دیوان و بالابان كه سونوریته قابل اعتنایی دارند و می توانند در ساختار موسیقی گروه نوازی نیز بسیار به كار آیند ، دراین اجرا به كار گرفته شدند . آقای ناظری پیش از اجرای قطعات كردی از این دو ساز نام بردند وگفتند كه ساز دیوان را می خواهند معرفی كنند . اما اگر چه جناب ناظری در استفاده از سازهایی چون تنبور سنت شكن بوده اند این ساز را به مردم هنردوست معرفی كردند، ولی ساز دیوان را سالها قبل برخی دیگر از اهل موسیقی درساختار اركستری و سازبندی های موسیقی گروهی به كار بردند كه نمونه آن ( اگر اشتباه نكنم ) استفاده گروه ارغنون با آواز حسام الدین سراج در كنسرت هایی بود كه تحت عنوان موسیقی ملل ارائه می شد واتفاقا نوازنده دیوان هم شهریار فریوسفی بود.
●موسیقی كردی مجزا
در كنسرتهای گذشته ناظری موسیقی كردی به شكلی مجزا حضور و بروز نداشت( به جز كنسرت وی با گروه كامكارها ) بلكه برخی از قطعات كردی در انتهای برنامه و به تقاضای علاقه مندان اجرا می شد. در كنسرت اخیر ناظری اما بخشی مجزا به موسیقی كردی اختصاص داده شد و برخی از قطعات معروف موسیقی كردی با تنظیمی متفاوت تر از تنظیم گروه كامكارها به اجرا در آمد.
●حاشیه ای بر كنسرت
ورزشگاه انقلاب پس از چند سال میزبان یك گروه موسیقی شده است . سال گذشته در این ورزشگاه گروه موسیقی آریان به اجرای برنامه پرداخت كه به دلیل تگرگی كه در میانه های برنامه بارید، دستگاه صوتی و نوری این گروه آسیب جدی دید و متاسفانه تلاش گروه برای اجرای دوباره در این ورزشگاه به جایی نینجامید. همه ما می دانیم كه موسیقی به لحاظ مكان اجرا دچار مضیقه است . تنها سالن استاندارد موسیقی تالار وحدت است كه پاسخ اجراهایی دراین سطح را نمی دهد ، چرا كه این سالن تنها گنجایش ۷۰۰ نفر تماشاگر را دارد و هزینه اجاره آن هم بسیار بالاست و از سوی دیگر كنسرتهای این چنینی به دلیل استقبال فراوان عملا پاسخ مشتاقان را در چنین سالنهایی نمی تواند بدهد و بسیاری از مردم از دیدن این برنامه ها محروم می مانند و از سوی دیگر چرخ اقتصادی موسیقی نیز به آسانی نمی گردد . در چنین وضعیتی است كه راه اندازی كنسرت در ورزشگاهها را باید به فال نیك گرفت. یادم نمی رود كه چند سال قبل كه آقای مهاجرانی به مخالفت با اجرای كنسرت در ورزشگاهها پرداخت ، استاد محمدرضا شجریان در گفت وگویی كه با یكی از رسانه ها انجام داده بود ، گفت كه وقتی مكانی مناسب برای كنسرت دادن نداریم و تازه هم تماشاگر و هم من موزیسین راضی هستیم كه در ورزشگاهها كنسرت دهیم چرا باید دولت با این گونه كنسرت ها مخالفت كند .
به نظر می رسد اگر سنت استفاده از ورزشگاهها برای اجرای كنسرتها رونق دوباره ای بیابد ، بتوان امید وار بود كه در برخی از شهرستانهای دورافتاده هم اجراهای موسیقیدانان نامی را شاهد باشیم .
●حواشی كنسرت
- مطابق معمول كنسرت با یك ساعت تاخیر آغازشد. شهرام ناظری ساعت نه روی سن آمد و گفت كه از این بابت پوزش می خواهد و وعده داد كه به جهت صرفه جویی در وقت برنامه كل اجرا را بدون آنتراكت خواهند نواخت و خواند.
- ناظری همچنین از وجود برخی مشكلات بر سر راه مجوز كنسرت موسیقی خبر داد و گفت كه دوبار كنسرت تا مرحله تعطیلی پیش رفت اما به دلیل كمكهای مدیر ورزشگاه و نیز دیگر دست اندركاران ، از جمله دفتر امور موسیقی ، كار به خوبی پیش رفت .
- ناظری همچنین گله مند بود كه برخلاف دیگر كشور ها كنسرت دادن در ایران حواشی و دوندگی های فراوانی دارد كه فرد اهل موسیقی را از آن پشیمان می سازد ، اما در میانه گفته هایش گفت كه ما هم ایرانی هستیم و یاد گرفته ایم كه چگونه جنگ و جدل كنیم و كنسرت برگزار كنیم . وی همچنین یك دلیل دیگر تحمل این همه رنج و تلاش برای برگزاری كنسرت را هم نفس شدن با تماشاگران نام نهاد و گفت كه وقتی حضور شما ها را در كنسرت حس می كنیم، بسیاری از این دردسرها از یادمان می رود .
- اجرای قطعه زمستان با شعر زنده یاد مهدی اخوان ثالث با سازهای سنتی از نكات جالب توجه این برنامه بود . این قطعه دو دهه قبل با آهنگسازی و تنظیم محمد رضا درویشی با اركستر بزرگی از سازهای موسیقی كلاسیك و چند ساز سنتی اجرا و در آلبومی به نام زمستان انتشار عمومی یافت.
- استقبال از كنسرت به حدی بود كه تهیه كننده و مدیر اجرایی این برنامه در گفت وگویی با همشهری اشاره كرد كه اگر مجوزها به سرعت صادر شود ،اواخر هفته هم این كنسرت برای دو روز تمدید خواهد شد.
- از جمله ابتكارات مدیریت این برنامه این بود كه برای تمامی تماشاگرانی كه از دربهای جنوبی وارد می شدند، مینی بوسهایی را در نظر گرفته بود كه آنها را تا محل كنسرت هدایت می كرد.
- یكی از نیروهای خدماتی برای تعدادی از میهمانان ردیف جلو قوطی های نوشابه و انواع و اقسام اشربه و اغذیه می برد كه با تذكر شهرام ناظری كه كنسرت موسیقی سنتی جای نقل و نبات نیست از كار خویش بازماند.
در گروه موسیقی همراه ناظری كه به گروه كابوكی معروف است ، نوازندگانی چون صابر نظرگاهی؛ تار و دیوان، شهرام محمدی؛تار و دهل، راشد باباشهابی؛كمانچه، فردین كریم خاوری؛سه تار، آرمان سیگارچی؛عود،فردین لاهورپور؛ نی، بالابان و دیوان، پژهام اخواص؛ تنبك و پنداریك، سیاوش ناظری؛ دف می نواختند .

منبع :www.hamshahrionline.ir
سید ابوالحسن مختاباد

منبع : روزنامه همشهری