توانمند سازی زنان و توسعه پایدار و محیط زیست

● توسعه پایدار - تعاریف
از مفهوم توسعه پایدار كه مركب از دو واژه" توسعه" و " پایدار" می‏باشد، تعاریف متعددی ارادئه شده است. اگر بتوان واژه توسعه را صرف نظر از دیدگاهها و تعاریف مختلفی كه از آن شده به مفهوم بهبود شرایط زیست انسان در ابعاد گوناگون محیطی اجتماعی فرهنگی اقتصادی سیاسی و كالبدی در نظر گرفت واژه پایدار نیز می‏تواند دلالت بر تداوم شرایط زیست مذكور داشته باشد.
توسعه پایدار توسعه‏ای است كه نیازهای فعلی نسل حاضر را بدون خدشه دار كردن توانایی نسلهای آینده برای رفع نیازشان برآورده كند (عدالت میان نسلها) در واقع توسعه پایدار را می‏توان تلاش انسان برای برقراری آشتی بین پیشرفت و توسعه به موازات حفاظت و محیط زیست و منابع موجود دانست. پر واضح است كه توسعه پایدار در ارتباط مستقیم با حفظ محیط زیست قرار می‏گیرد، محیطی زیستی كه از منابع خدادادی است كه سرمایه بشر برای پیشرفت و توسعه محسوب می‏شود.
● توسعه پایدار و دیدگاهها
برای ارائه مفهوم كاملی از توسعه پایدار باید به همگرایی در دیدگاههای مختلف و تلفیق آنها پرداخت كه از آن جمله می‏توان به موارد زیر اشاره كرد:
▪ نخست اقتصاددانان كه روش هایشان مبتنی بر به حداكثر رساندن رفاه انسانی در بطن محدودیتهای مربوط به سرمایه و تكنولوژی موجود است. در سالهای اخیر اقتصاددانان رفته رفته به اهمیت سرمایه طبیعی یعنی ارزش محیط زیست پی برده‏اند بطوری كه هم اكنون فصل تازه‏ای در علم اقتصاد به تحلیل منابع طبیعی و محیط زیست اختصاص یافته است.
▪ دومین دیدگاه به اكولوژیست‏ها مربوط می‏شود كه بر حفاظت از تمامیت زیر مجموعه‏ها یا خرده سیستم‏های اكولوژیكی تاكید می‏ورزند. زیرا به اعتقاد آنان این سیستم‏های فرعی عوامل حساس و اساسی در هر نوع پایداری اكوسیستم جهانی تلقی می‏شوند.
▪ نقطه نظرات جامعه شناسان نیز سومین دیدگاه را تشكیل می‏دهند. بر اساس این نگرش بازیگران اصلی در توسعه پایدار، انسانها هستند كه الگوهای سازمان اجتماعی آنان به منظور تعیین راه حل‏ها و تدابیر مناسب برای دستیابی به توسعه پایدارنفش عمده‏ای را ایفا می‏كند.
● نقش زنان در توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست
با توجه به دیدگاههای مطرح شده انسان، محور توسعه پایدار است و جامعه ‏ای می‏تواند توسعه یابد كه همه افراد آن ظرفیت توسعه پذیری را داشته باشند و راهها و روشهای مناسب برای حصول توسعه پایدار را بیابند.
در روند توسعه از نقش زنان نباید غفلت كرد. و البته نقش بزرگتر زنان از آن جهت نمود پیدا می‏كندكه نقش محوری در خانواده ایفا می‏كنند و پرورش دهنده انسان‏هاهستند .
با توجه به ارتباط مستقیم توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست زنان نقش عمده‏ای در مبارزه با تخریب محیط زیست و تحقق توسعه پایدار دارند:
۱) زنان عامل اصلی انتقال فرهنگ و سواد زیست محیطی ،اصلاح فرهنگ مصرف و انتقال میراث معنوی و دانش زیست محیطی هستند و نقش مؤثری در حفاظت از محیط زیست ایفا می‏كنند. نظر به اینكه پرورش نسل نو و تربیت فرزندان به عهده مادران است چنانچه فرهنگ زیست محیطی در مادران رسوخ كند بخوبی می‏توانند این میراث معنوی را به فرزندان خود منتقل كنند و به دلیل نقش مهمی كه در مدیریت خانه دارند می‏توانند برنامه ریزان اصلاح محیط زیست در خانه و محله خود باشند.
۲) زنان علاقه فطری و توجه ذاتی و توان شگفت‏انگیز در مراقبت از محیط زیست خود دارند. در این مورد دیدگاه خاص اكوفمینیسم معتقد است طبیعت سرشتی زنانه دارد و زن نسبت به مرد به طبیعت نزدیكتر است. بر طبق این دیدگاه زن مرتبط با طبیعت و تجسم بخش آن است. برهان فمینیستی بوم‏شناختی مبتنی بر پذیرش رابطه خاص زنانه با طبیعت یابا ویژگی‏های صلح دوستانه است. به نظر اكوفمینیستها این همان آرمان بشری و یا بخشی از آن است كه باید جای آرمان كنونی را بگیرد . اكوفمینیسم با تكیه بر برخی از ویژگی‏های مثبت زنان معتقد است اگر چنین ویژگی هایی را اقتباس كنیم همه ما و در نتیجه كره زمین روزگار بهتری خواهیم داشت.
● توانمند سازی زنان در توسعه پایدار
در نتیجه نقش مهم زنان در محافظت از محیط زیست به عنوان یكی از جنبه‏های توسعه پایدار لزوم توانمند سازی زنان برای مشاركت در امر توسعه بیش از پیش احساس می‏شود. برای دستیابی به این امر موارد زیر را باید مد نظر قرار داد:
۱) باید به زنها امكان شركت در مدیریت زیست محیطی جامعه داده شود.
۲) باید سهم زنان در تصمیم‏گیری، برنامه ریزی، مشاوره و خدمات مربوط به محیط زیست و توسعه افزایش یابد و حضور نمایندگان و تشكلهای زنان در مراكز و نهادهایی كه با محیط زیست مرتبط هستند به شكل منظم و برنامه ریزی شده تضمین شود.
۳) باید با ارائه آموزشهای رسمی و غیر رسمی از راههای گوناگون و بخصوص تشكلهای مردمی آگاهی و نقش زنان در توسعه پایدار و حفظ زیست ارتقاء پیدا كند.
۴) باید با مشاركت فعال زنان و تشكلهای آنها برنامه‏های مؤثر و عملی برای تغییر الگوهای نامناسب مصرف و تنظیم الگوهای مصرف بهینه پیاده شود.
۵) دولت باید در جهت بالا بردن سطح آموزش، تغذیه و بهداشت زنها بكوشد و تشكلهای آنها را برای مشاركت هر چه بیشتر در امر توسعه پایدار تقویت كند.
۶) باید شرایط و امكاناتی بوجود بیاید كه زنان از امنیت در ابعاد مختلف اقتصادی - سیاسی - اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند تا بتوانند در فرآیند توسعه همه جانبه مشاركت داشته باشند.

مرجان اشرفی

منبع : نشریه سبا