پسته

●تاریخچه :
پسته گیاهی است كه از دیرباز در نقاط مختلف ایران مورد كشت و پرورش قرار می‌گرفته است. جنگل‍های وحشی و خودروی پسته در ناحیه شمال شرقی ایران و نواحی هم ‍مرز با تركمنستان و افغانستان پیشینه ای باستانی دارد و تصور می ‍رود كه درخت پسته حدود ۴-۳ هزار سال قبل درایران اهلی شده و مورد كشت وكار قرارگرفته است.
اولین ارقام پسته در ایران حاصل پرورش و اهلی‍ كردن درختان پسته وحشی بوده است كه تعداد این ارقام بسیار محدود و شكل ظاهری آن با محصول پسته خودرو شباهت داشته است.كم‍ كم بر اثر پیوند و جابجائی این ارقام و توجه باغداران از نظر درشتی دانه های پسته تا حدودی تحول ایجاد شده و ارقام جدیدی بوجود آمده است.
●ارزش اقتصادی :
پسته به عنوان یك محصول استراتژیك جایگاه خاصی را در بین تولیدات دارا می باشد. این محصول بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی را تشكیل می ‍دهد . درشرایط كنونی حدود ۵۵ درصد از تولید و بیش از ۶۰ درصد از صادرات جهانی پسته در اختیار كشور ما بوده و درآمد ارزی حاصل از صادرات پسته بیش از ۴۰۰ میلیون دلار می باشد.
●سطح زیر كشت :
درحال حاضر سطح زیر كشت پسته در ایران بیش از ۳۶۰,۰۰۰ هكتار می باشد كه استان كرمان با مجموع بیش از ۲۷۰,۰۰۰ هكتار باغ های بارور و غیر بارور، ۷۷ درصد محصول كل كشور را تولید و به عنوان مهمترین منطقه پسته كاری ایران و دنیا محسوب می ‍شود . ضمناً سایر استان‍های پسته خیز عبارتند از : یزد، خراسان، فارس، سمنان، سیستان و بلوچستان، قزوین، مركزی، اصفهان و قم می ‍باشند كه بیش از ۹۰,۰۰۰ هكتار سطح زیركشت باقیمانده را به خود اختصاص می دهند.
●گونه های پسته در ایران :
از گونه های جنس Pistacia تنها P.vera (پسته اهلی) P.khinjuk (چاتلانقوش، كسور، گلخونك یا خنجك) و P.mutic (بنه) موجود است. چاتلانقوش و بنه پایه های مناسبی برای پیوند درختان پسته اهلی به شمار می ‍روند.
P.vera در بین گونه های فوق تنها درختی است كه به صورت اهلی درآمده و نوع وحشی آن نیز در جنگل‍های سرخس واقع در منطقه مرزی شمال شرقی كشور یافت می ‍شود.
●ارزش غذائی :
دانش امروز برتری‍های پسته را از پاره ای جهات بر بسیاری از خوراكی‍های مقوی و مغذی از جمله خاویار، میگو، گوشت قرمزو سفید و .... را به اثبات رسانیده است.
جدول زیر مواد و عناصر موجود در ۱۰۰ گرم مغز پسته را نشان می‍دهد.
●گیاه شناسی پسته :
درخت پسته اهلی ) (Pistacia Vera L.) متعلق به تیره سماق (Anacardiaceae) است جنس Pistacia دارای ۱۱ گونه است كه همگی ‌آ‌نها از خود، تربانتین یا سقز ترشح می ‍كنند.گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه هستند.
درخت پسته دارای برگ‍های مركب شانه ای است و هربرگ یك جوانه جانبی را در برمی‍‍گیرد. اكثر جوانه های جانبی به گل آذین اولیه مبدل می ‍شوند و یك محور اصلی را تشكیل می ‍دهند كه در سال بعد خوشه پسته را تولید می كنند. بنابراین این خوشه های پسته به صورت جانبی بر روی شاخه یكساله می ‍شوند.
از نظر گیاه شناسی میوه پسته در ردیف میوه های شفت طبقه ‍بندی می ‍شود میوه های شفت متشكل از سه قسمت : لایه برون خارجی، لایه میان گوشتی و لایه درون برسخت هستند كه درون بر، هسته را می ‍پوشانند. تفاوت میوه های شفت در بخش خوراكی آنها است. در پسته و بادام، هسته (مغز) به صورت خوراكی می ‍رسد، در حالی كه سایر میوه ‍جات شفت (زردآلو، هلو)، هسته سخت دارند و میان برگوشتی بخش خوراكی میوه می باشد.
درخت پسته دو پایه است، یعنی برای تولید میوه به وجود هر دو پایه نر و ماده نیاز می باشد و تشخیص درخت نر و ماده از یكدیگر به جز از روی گل آنها (آن هم در فصل بهار و به هنگام گل دادن ) میسر نیست.
گل ها فاقد گلبرگ و غده های شهد ‍ساز بوده، بنابراین زنبور عسل را به خود جلب نمی ‍كند و گرده گل توسط باد پراكنده می ‍شوند. درخت پسته برگ ‍ریز است، بدین معنا كه در پاییز خزان نموده و زمستان را در خواب می گذراند.
ریشه ‍زائی درخت پسته به ‍صورت محوری و عمودی است و تا عمق بیش از دو متر داخل خاك فرو می‍رود. سیستم ریشه ‍زائی عمقی درخت را قادر می سازد تا به اعماق خاك نفوذ كرده و از آب و مواد موجود در آن به خوبی تغذیه نماید و از این رو درختان پسته قابلیت سازش با دوره‍ های طولانی خشكسالی را دارند.
قدرت تولید ریشه فرعی در درخت پسته خیلی ضعیف است و هرگاه انتهای ریشه اصلی قطع شود، درخت خشك شده و از بین می رود.
مرحله نونهالی درخت پسته طولانی است. تا قبل از پنج سالگی، درختان میوه كمی تولید می كنند و از ۱۰ تا ۱۲ سالگی باردهی كامل و اقتصادی درخت آغاز می شود.
درخت پسته عادت به رشد عمودی دارد، به نحوی كه رشد سریع جوانه انتهائی از رشد جوانه‍های جانبی در درختان مسن‍تر جلوگیری می‍ كند. این ویژگی‍ها بر نحوه تربیت نهال‍های جوان، هرس درختان بالغ و جوان‍سازی درختان مسن تاثیر زیادی دارد.

منبع : موسسه تحقیقات پسته کشور
در این سایت می توانید اطلاعات کاملی از پسته و مراحل کاشت آن ( کاشت ، داشت و برداشت ) به دست آورید.

منبع : پارس بیولوژی