آلودگی هوا-منواکسید کربن CO

* اثرات زیانبار گاز منواکسیدکربن
* منابع تولید گاز منواکسیدکربن
* گاز منواکسیدکربن در سیگار
* مسمومیت منواکسیدکربن
* اثرات مسمومیت حاد ناشی از گاز منواکسیدکربن بر روی دستگاه‌های مختلف بدن
*درمان مسمومیت‌های ناشی از گاز منواکسیدکربن
* توصیه ها
* اثرات زیانبار گاز منواکسیدکربن
منواکسیدکربن گازی است بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه که هیچ اثر تحریکی نیز ندارد.
این گاز در اثر سوخت ناقص مواد آلی ایجاد می‌شود به طوری که با سوخت بخاری‌های نفتی یا زغالی و یا هر وسیله دیگری که طی آن ترکیبات آلی هیدروکربن‌ها بسوزند این گاز خطرناک تولید می‌شود. اصطلاحا" زمانی که شعله آتش زردرنگ باشد گفته می‌شود که این نوع سوخت منواکسیدکربن زیادی تولید می‌کند که برای محیط بسیار خطرناک است و هرچه محیط محدودتر و بسته باشد خطر ناشی از آن افزایش می‌یابد.
* منابع تولید گاز منواکسیدکربن
اگزوز اتومبیل‌ها، دودکش کارخانجات، دود حاصل از سوختن زغال، آتش‌سوزی‌ها، گازهای خانگی و فرآورده‌های نفتی به طور کلی دود اتومبیل حاوی ۷ درصد، بخاری نفت‌سوز ۵ درصد، گاز مایع ۴ درصد منواکسیدکربن می‌باشد و در این میان زغال نیز میزان قابل توجهی منواکسیدکربن تولید می‌کند
* گاز منواکسیدکربن در سیگار
آنچه باید بدان توجه ویژه‌ای داشته باشیم «سیگار» است چرا که یک نخ سیگار در حدود ۴ درصد منواکسیدکربن تولید می‌کند بنابراین استعمال سیگار در فضای بسته بسیار خطرناک است. به همین دلیل همواره به والدین و افراد سیگاری توصیه می‌شود که در حضور کودکان و یا در محیط‌های بسته و محدود اقدام به کشیدن سیگار نکنند.یکی از مهمترین دلایل خطرناک بودن گاز منواکسیدکربن این است که میل ترکیبی گاز منواکسیدکربن با عاملی که اکسیژن را منتقل می‌کند یعنی هموگلوبین ۲۵۰ برابر اکسیژن است و زمانی که این گاز در مقابل هموگلوبین قرار می‌گیرد نسبت به اکسیژن، پیوند قوی‌تری با هموگلوبین برقرار می‌کند و اجازه نمی‌دهد که اکسیژن به مراکز حیاتی بدن و سلول‌های بدن برسد و بر همین اساس رفته رفته آثار خود را ظاهر می‌کند.آستانه محدودیت گاز منواکسیدکربن در محیط نباید از ۵۰ قسمت در میلیون مترمکعب تجاوز کند و افزایش بیش از این مقدار در محیط باعث بروز حالاتی همچون خستگی، سردرد، سرگیجه، تهوع، خواب‌آلودگی و... در افراد می‌شود. به علاوه وجود این گاز در محیط شدت مسمومیت را در افراد سالمند، کودکان، زنان باردار، بیماران قلبی و عروقی، بیماران ریوی و بیماران خونی افزایش می‌دهد.
* مسمومیت منواکسیدکربن
مسمومیت منواکسیدکربن عمدتا" به دو شکل مزمن و حاد بروز می‌کند.
در مسمومیت حاد که در فصل زمستان دیده می‌شود عمدتا" استفاده از بخاری‌های گازی و چراغ‌های نفت‌سوز، هیزم و چراغ‌های پیک نیک گازسوز باعث بروز مسمومیت در افراد می‌شود.
از سوی دیگر با توجه به این که اگزوز اتومبیل بیش از ۷ درصد منواکسیدکربن تولید می‌کند چنانچه یک تونل جاده‌ای را درنظر بگیریم که به هر دلیلی مسدود شده و تداد زیادی اتومبیل در آن متوقف شده باشند دود حاصل از این ماشین‌ها در تونل می‌تواند باعث مسمومیت و خفگی شود، اتفاقی که چند سال پیش در تونل کندوان رخ داد و تعداد زیادی را به کام مرگ کشاند.
* اثرات مسمومیت حاد ناشی از گاز منواکسیدکربن بر روی دستگاه‌های مختلف بدن
بروز اختلالات قلبی و عروقی، ایجاد انفارکتوس، اختلال در ریتم قلب، اختلال در کبد، ایجاد سردرد و سرگیجه و بروز حالات بیهوشی و تشنج و در نهایت بردن فرد به حالت اغما از اثرات قلبی و عصبی این گاز به شمار می‌رود.منواکسیدکربن بر روی دستگاه تنفسی فرد نیز اثرگذار است و حالاتی مانند خفگی در فرد ایجاد می‌کند. اما مهمترین مسئله‌ای که در اثر مسمومیت با این گاز ایجاد می‌شود نارسایی ریه است.
در سیستم گوارشی نیز حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و... در فرد ایجاد می‌شود و از نظر بینایی می‌تواند اختلال دید یا کوری را به دنبال داشته باشد.بسیاری از سردردها، ناراحتی‌های روحی و روانی، عصبانیت‌ها، خستگی‌ها، تغییرات رفتاری، کاهش راندمان کاری، ضعف حافظه و فراموشی همه و همه از آثار آلودگی هوا و وجود آلاینده‌هایی همچون منواکسیدکربن و مسمومیت‌های مزمن ناشی از آن است
*درمان مسمومیت‌های ناشی از گاز منواکسیدکربن
در مسمومیت حاد درمان مسمومیت بستگی به اقداماتی دارد که ما انجام می‌دهیم. بنابراین در مواجهه با فردی که دچار مسمومیت حاد تنفسی شده باشد ابتدا باید فرد مسموم را از محیط آلوده دور کرد و چنانچه بیمار بیهوش بود سر او را به سمت عقب برگردانیم تا راه تنفسی کاملا" باز شود و چنانچه مخزن اکسیژن در اختیار داشتیم به او اکسیژن برسانیم. اصولا" در بیمارانی که دچار مسمومیت حاد ناشی از این گاز شده و دچار تشنج یا اختلال ریتم قلب شده باشند رساندن اکسیژن صد درصد بهترین و تنهاترین راه درمان این افراد است. در مسمومیت‌های مزمن نیز اقدامات درمانی عمدتا" پیشگیرانه است و مهمترین و بهترین اقدام جلوگیری از حرکت اتومبیل‌های دودزاست بنابراین مسئولان باید احساس مسئولیت بیشتری در این رابطه از خود نشان دهند، راه‌اندازی سرویس‌های حمل و نقل عمومی شهری مانند مترو، اتوبوس‌های برقی یا گازسوز کردن تمامی اتومبیل‌ها با همکاری سازمان‌های ذیربط مانند شهرداری، محیط‌زیست، راهنمایی و رانندگی و ... می‌تواند به کاهش قابل توجه آلودگی هوا بینجامد.
* توصیه ها
به همه افراد خصوصا" سالمندان، کودکان و زنان باردار و کسانی که دچار بیماری‌های ریوی، قلبی وعروقی و... هستند توصیه می‌کنیم که در زمان‌هایی که وضعیت آلودگی هوای شهر در شرایط هشدار قرار دارد از تردد در خیابان‌ها خودداری کنند از سوی دیگر استفاده از ماسک‌هایی با فیلتر قوی که بتواند از عبور آلاینده‌های مضر موجود در هوا به مجاری تنفسی جلوگیری کند نیز توصیه می‌شود اگرچه این راه کافی نیست و باید اقدام اساسی برای رفع آلودگی هوا انجام شود.یک نخ سیگار در حدود ۴ درصد منواکسیدکربن تولید می‌کند بنابراین استعمال سیگار در فضای بسته بسیار خطرناک است به همین دلیل همواره به افراد سیگاری توصیه می‌شود که در حضور کودکان و در محیط‌های محدود و بسته سیگار نکشندگاز منواکسیدکربن بر اثر سوخت ناقص مواد آلی تولید می‌شود که مقادیر زیاد آن حتی می‌تواند منجر به بیهوشی و مرگ شود. دود خودرو حاوی ۷ درصد، بخاری نفت‌سوز ۵ درصد، گاز مایع ۴ درصد منواکسیدکربن می‌باشد.

منبع : انجمن درمانگران ایران