سال ۲۰۰۵و صنعت خودروی ایران

در سال ۲۰۰۵ تعداد ۹۹۴ هزار دستگاه خودرو در ایران تولید شد و درآمد حاصل از فروش خودروها نیز در این سال به ۱۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید.سود صنعت خودرو در این سال حدود ۱۰درصد بود که از سوی کارشناسان مناسب ارزیابی می شود اما هنوز هم کارشناسان معتقدند این سود با توجه به بازار گلخانه‌ای به دست آمده و نباید به آن چندان دل خوش کرد.
بر اساس آمارهای رسمی وزارت صنایع و خودروسازان داخلی، تولید خودروهای سبک و سنگین در سال ۲۰۰۵ میلادی به ۹۹۴ هزار دستگاه رسید که یک رکورد در تاریخ صنعت خودرو ایران به شمار می‌رود. اما همچنان کل صنعت خودرو و قطعه ایران تنها در حدود۳۵۰ میلیون دلار صادرات داشت. با این که وزارت صنایع و خودروسازان حاضر نیستند میزان واردات قطعات و CKD را اعلام کنند، اما پیش‌بینی می‌شود صنعت خودرو ایران در سال ۲۰۰۵ حدود پنج میلیارد دلار واردات قطعه داشته باشد.
واردات خودرو در سال ۲۰۰۵ نیز در حدود ۱۰ هزار دستگاه بود که بسیار کمتر از پیش‌بینی‌های انجام شده بود. در این میان شرکت‌های فولکس واگن، بی‌ام‌و، آئودی، بنز، تویوتا و سوبارو مجوز واردات گرفتند، اما تنها دو شرکت بی‌.ام.‌و به تعداد سه هزاردستگاه و تویوتا به تعداد پنج هزار دستگاه خودرو به ایران وارد کردند و دو شرکت فولکس واگن و بنز هم به صورت محدود خودرو وارد ایران کردند. ضمن این که مردم حدود دو هزار خودرو شخصی را وارد ایران کردند.
براساس اعلام دو شرکت ایران خودرو و سایپا ، این دو شرکت به ترتیب ۵۵۳ و ۴۱۳ هزار خودرو سنگین و سبک تولید کرده‌اند.
در کل صنایع خودروسازی ایران نیز براساس آمار وزارت صنایع حدود ۸۸۰ هزار خودرو سواری و ۱۰۴ هزار خودرو تجاری شامل کامیون، اتوبوس، مینی‌بوس و وانت تولید شد. سود صنعت خودرو ایران نیز در سال ۲۰۰۵ حدود ۱۰درصد اعلام شده است.
دکتر راعی ـ قائم مقام مالی شرکت ایران خودرو ـ در توضیح وضعیت این شرکت در سال ۲۰۰۵ به ایسنا می‌گوید: ایران خودرو در سال ۲۰۰۵ به ترتیب ۵۵۳ هزار خودرو تولید کرد که ۵۴۰ هزار دستگاه آن سواری بود. درآمد حاصل از فروش خودروهای سبک و سنگین این شرکت نیز در این سال به هفت میلیارد و ۷۰۸ میلیون دلار بالغ می‌شود که شش میلیارد و ۶۰۸ میلیون دلار آن مربوط به خودروهای سواری است.
وی با بیان این که سود این شرکت از محل فروش خودروهای سواری در حدود ۵۷۳ میلیون دلار می‌شود، افزوده بود: تولید ما حتی با وجود حذف پیکان به عنوان اصلی‌ترین محصول این کارخانه، پنج درصد رشد یافته است.
پیشتر مدیرعامل ایران خودرو نیز وضعیت این شرکت را در سال ۲۰۰۵ مطلوب عنوان کرده و گفته بود: حتی با حذف پیکان که گاو شیرده ایران خودرو بود، باز هم اوضاع خوب است.
● سال ۲۰۰۵سالی برای سایپا
شرکت سایپا در سال ۲۰۰۵توانست بخش زیادی از شرکت رقیبش را بدست آورد و به هر حال شرکت سایپا با حذف پیکان که در نیمه سال ۲۰۰۵ صورت گرفت بخش زیادی از بازار شرکت رقیبش در ایران را به دست آورد.
آن گونه که شرکت سایپا اعلام کرده، تولید این خودروساز در سال ۲۰۰۵ حدود ۳۴ درصد رشد کرده، حال آن که این میزان در ایران خودرو تنها حدود پنج درصد است. این شرکت در سال ۲۰۰۵، ۴۱۳ هزار خودرو تولید کرد که۳۴۰ هزار خودرو آن در کارخانه سایپا و بقیه آن در کارخانه‌های سایپادیزل، زامیاد و پارس خودرو تولید شده است. درآمد این شرکت نیز در کارخانه سایپا ۴/۲ میلیارد دلار و در کل کارخانه‌های گروه سایپا ۶/۳ میلیارد دلار بود.
به غیر از ایران خودرو و سایپا، شرکت کرمان خودرو نیز در سال ۲۰۰۵ بعد از تحریم جنرال موتور با انعقاد قرارداد با فولکس واگن و هیوندایی جان تازه‌ای گرفت و توانست در حدود شش هزار خودرو هیوندایی و فولکس تولید کند.
پیش‌بینی می‌شود فروش خودرو در سال ۲۰۰۶ در ایران رشد داشته باشد و از مرز یک میلیون دستگاه بگذرد.
حسین نیوی ـ مدیر منابع انسانی شرکت خودروسازی فورد آمریکا - در این باره معتقد است که درآمد سرانه در ایران با توجه به افزایش قیمت نفت در حال افزایش است و بسیاری از مردم که در گذشته نمی‌توانستند خودرو بخرند، حالا توانایی خرید خودرو را دارند و این یک نقطه امید برای شرکت‌های خودروسازی داخلی است که بازار اصلی آنها ایران است.در سال های اخیر تولید خودرو افزایش چشمگیری داشته است، اما مردم هنوز از کیفیت خودروهای خود ناراضی هستند. برخی مردم معتقدند خودروسازان تنها به کمیت خودرو اهمیت می دهند، اما کیفیت چندان برای آنها ارزش ندارد. آمار نیز نشان می دهد کیفیت خودروهای ساخت داخل در سال ۲۰۰۵کاهش یافته است؛ به گونه‌ای که پراید به عنوان پر تیراژترین خودرو ایرانی که در سال گذشته میلادی ۳۳۰هزار دستگاه از آن تولید شده بود، نمره منفی ۴۷۰ را از وزارت صنایع کسب کرد؛ البته وزارت صنایع اعلام کرده که کیفیت این خودرو در دو ماه پایانی سال ۲۰۰۵ افزایش یافته است.
اما واقعا دلیل کیفیت پایین در خودروهای ایرانی چیست؟ شاید دانستن این موضوع خالی از لطف نباشد پرایدهایی که در سایپا و پارس خودرو تولید می‌شود اختلاف کیفی فاحشی دارند یعنی این که خطوط تولید ، نحوه مدیریت و نیروی انسانی و رضایت کارکنان در تولید خودرو نقش اساسی دارد .
در بسیاری از موارد نیز کیفیت ارتباط مستقیم با نیروی متخصص در خطوط تولیدی و به خصوص بخش کنترل کیفیت دارد. شاید در بسیاری از موارد افرادی که تکنسین تاسیسات هستند و از قطعات و مکانیزم خودرو هیچ اطلاعی ندارند در خطوط تولید و در قسمت ارزیابی کیفیت فعالیت می‌کنند. وقتی این افراد نمی‌دانند فلان سیستم در خودرو چگونه کار می کند، بنابراین چگونه می‌توانند ایراد سیستم را تشخیص دهند؟ البته جالب تر آن است که در بعضی موارد تکنسین‌های مکانیک خودرو نیز در خطوط رنگ در حال کار هستند!
هم اکنون روشی با نام خود کنترلی در خودروسازان بزرگ دنیا برای افزایش کیفیت خودرو اعمال می‌شود؛ به این صورت که کارگری که قطعه را مونتاژ یا تولید می کند در صورت بروز مشکل سریعا باید موضوع را گزارش کند. این امر در خودروسازان ایرانی نیز در حال رواج یافتن است که البته احتیاج به فرهنگ سازی وسیعی دارد.
از طرفی ایراد فنی بسیاری از خودروهای ایرانی در مرکز کنترل کیفیت مشخص می‌شود، اما به دلیل بالا بودن قطعات معیوب، طبق عرف موجود در کشور ، برطرف کردن آن به دوران گارانتی محول می‌شود و خودرو تحویل مشتری می شود.
اما چرا ایرادات فنی خودروهای ساخته شده ایرانی آنقدر بالاست که خودروسازان برای متوقف نشدن خطوط تولید مجبور هستند آن را در دوران گارانتی بر طرف کنند و چرا کیفیت یک خودرو ایرانی خوب و دیگری بد است، تا جایی که بسیاری از افراد از خرید خودروهای ایرانی همانند تخم مرغ شانسی یاد می‌کنند؟!
علت اصلی این سوالات تولید به شکل مهندسی معکوس است که در قطعه سازان ایرانی مرسوم است. بیشتر قطعه‌سازان ایرانی به دلیل نداشتن نقشه‌ و دانش فنی تولید یک قطعه سعی می کنند قطعه را کپی سازی و بدون آن که مواد و یا روش تولید آن را بدانند، تولید کنند. البته تعدادی از قطعه سازان ایرانی با بستن قرارداد دانش فنی یا سرمایه گذاری مشترک چنین مشکلی ندارند، اما معمولا برای هر قطعه در ایران، قطعه‌سازان فراوانی وجود دارند و حال این شانس مشتری است که قطعه یک قطعه ساز خوب بر روی خودرویش نصب شده باشد و یا قطعات قطعه ساز کپی کار.
● راه نجات از کابوس
شاید سالهاست که پرسیده می شود چگونه می توانیم خودرو و قطعه صادر کنیم و چگونه می‌توانیم کیفیت خودروها را افزایش دهیم تا از کابوس خودروهای بی کیفیت رها شویم. شاید جواب این سوال راه حل‌های مختلفی داشته باشد، اما شاه کلید رفع مشکل اتصال به شبکه‌های خودروسازان بزرگ است؛ راه‌حلی که از سوی عده‌ای استعمار خوانده می‌شود.
● و اما صادرات
برای صادرات باید در هر یک میلیون قطعه حداکثر ۵۰۰ قطعه ایراد داشته باشد و از طرفی قیمت تمام شده نیز باید کاهش یابد. دانش تولید برای تولید قطعه وجود داشته و زنجیره ارزش باید مهیا باشد و تمامی این موارد در صورتی امکان پذیر است که با شرکت‌های خارجی همکاری مشترک داشته باشیم و از طرفی وارد زنجیره بزرگان شده باشیم. البته برای سرمایه گذاری خارجی باید ریسک اقتصادی حداقل و فضا نیز آماده باشد.
از دیگر انتقادات وارد شده به صنعت خودرو ایران، صادرات محدود آن است. بنابر اطلاعات طبقه بندی شده در سال ۲۰۰۵ صادرات صنعت خودرو ایران تنها در حدود ۱۵ هزار دستگاه بود که اکثر آن نیز به سوریه صادر شده است، اما شرکت‌های ایران خودرو و سایپا امیدوارند بتوانند صادراتشان را در سال ۲۰۰۷ در مجموع به ۱۰۰ هزار دستگاه برسانند. به همین دلیل شرکت ایران خودرو تاکنون قرارداد تاسیس کارخانه در سنگال، مصر، سوریه، چین و ونزوئلا را قطعی کرده و در سال ۲۰۰۶ نیز سه هزار سمند به روسیه صادر خواهد کرد. این شرکت قصد دارد تا سال ۲۰۰۷ صادرات محصول سمند را نیز به حدود ۵۰ هزار دستگاه برساند. از دیگر نقاط امیدواری برای صادرات، خودروهای لوگان و پژو ۲۰۶ سدان است که هر دو آنها برنامه صادراتی دارند، اما هنوز برای صادرات هیچ کدام از این خودروها برنامه‌ تدوین شده‌ای اعلام نشده است.
در این باره شوایتزر - مدیرعامل پیشین رنو - صادرات لوگان از ایران را در صورت داشتن کیفیت عملی دانسته بود. البته وی تاکید داشت که شرکت رنو در ایران تمام تلاش خود را برای رساندن کیفیت تولیدات ایرانی به سطح استاندارد رنو انجام خواهد داد.صادرات صنعت قطعه سازی نیز در ایران محدود است اما شرکتهای قطعه سازی نیز امید دارند با همکاری مشترک خودروسازان ایرانی با همتایان خارجی، خود را وارد زنجیره جهانی این خودروسازان کنند. در سال ۲۰۰۵ قرارداد خرید ۶۴۰ میلیون دلار قطعه شرکت رنو با قطعه‌سازان ایرانی امضا شد و بنا به گفته دانش فهیم - رییس هیات مدیره رنو پارس - ۵۰ قطعه‌ساز ایرانی نیز وارد زنجیره تامین رنو نیسان شده‌اند. بنا بر اظهار مدیران رنو ساخت لوگان از تابستان سال ۲۰۰۶ در ایران با ساخت داخل حداقل ۵۰ درصد آغاز شده و در طول سه سال به ۳۰۰ هزار خودرو خواهد رسید.
● نگاه دیگران
بیزینس مانیتور در تازه‌ترین گزارش خود، پیش بینی کرده است که خودروهای تولیدی ایران در سال ۲۰۰۹ به یک میلیون و ۴۰۱ هزار و ۷۷۵ دستگاه خواهد رسید.
بیزینس مانیتور پیش‌بینی کرد ایران در سال ۲۰۰۶ تعداد ۹۰۹ هزار و ۵۷۲ دستگاه خودرو تولید خواهد کرد که از این تعداد ۸۱۲ هزار و ۲۲ دستگاه خودرو سواری و ۹۷ هزار و ۵۵۰ دستگاه وسایل نقلیه باری است.
بر اساس این گزارش، تولید خودرو ایران در سال ۲۰۰۷ از مرز یک میلیون دستگاه گذشته و به یک میلیون و ۵۲ هزار و ۷۰۳ دستگاه خواهد رسید. در این سال تولید خودرو سواری ۹۵۴ هزار و ۱۰۳ دستگاه و تولید وسایل نقلیه باری ۹۸ هزار و ۶۰۰ دستگاه خواهد بود.
در سال ۲۰۰۸ نیز ایران شاهد رکورد دیگری خواهد بود و در این سال تولید خودرو سواری از مرز یک میلیون دستگاه گذشته و به رقم یک میلیون و ۱۱۶ هزار و ۶۵۴ دستگاه خواهد رسید.
در این سال مجموع تولید خودرو ایران یک میلیون و ۲۱۷ هزار و ۲۱۴ دستگاه خواهد بود که ۱۰۰ هزار و ۵۶۰ دستگاه آن را وسایل نقلیه باری تشکیل می‌دهد.
بیزینس مانیتور در ادامه گزارش می‌افزاید: مجموع تولید خودرو ایران در سال ۲۰۰۹ به یک میلیون و ۴۰۱ هزارو ۷۷۵ دستگاه بالغ خواهد شد. شمار خودروهای سواری تولید شده در این سال یک میلیون و ۲۹۹ هزار و ۲۰۵ دستگاه خواهد بود. در این سال ۱۰۲ هزار و ۵۷۰ هزار دستگاه نیز وسیله نقلیه باری تولید خواهد شد.
به اعتقاد بیزینس مانیتور، ارزش مجموع در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ به ترتیب به ۹ میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار و ۱۱ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار خواهد رسید.
مجموع خودروهای تولید شده در ایران طی سال ۲۰۰۸ ارزشی بالغ بر۱۳میلیارد و۶۹۰ میلیون دلار خواهد داشت که این رقم با افزایش دو میلیارد دلاری در سال ۲۰۰۹ روبرو خواهد بود و به ۱۵ میلیارد و ۷۷۰ میلیون دلار می‌رسد.
بیزینس مانیتور در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی کرده است که ، فروش خودروهای کامل ایران در سال ۲۰۰۶، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ به ترتیب به ۸۵۶ هزار و ۸۵ ، ۹۴۰ هزار و ۴۱۰ و ۹۸۸ هزار و ۳۰ دستگاه خواهد رسید.
در همین حال درآمدهای حاصل از فروش خودرو سواری در ایران طی سال‌های فوق به ترتیب به ۱۰ میلیارد و ۴۹۰ میلیون دلار، ۱۲ میلیارد دلار و ۱۲ میلیارد و ۸۴۰ میلیون دلار خواهد رسید.
از مجموع فروش خودرو در سال ۲۰۰۶ ، ۸۱۳ هزار و ۲۸۰ دستگاه خودرو سواری و ۴۲ هزار و ۸۰۵ دستگاه وسایل نقلیه باری خواهد بود که این تعداد در سال ۲۰۰۷ به ۸۹۸ هزار دستگاه خودرو سواری و ۴۲ هزار و ۴۱۰ دستگاه وسایل نقلیه باری خواهد رسید.
فروش وسایل نقلیه باری کشورمان همان طورکه از آمارها پیداست در سال ۲۰۰۷ کاهش خواهد یافت و این روند طی سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ تقریبا ثابت و اندکی نوسان را شاهد خواهد بود.
همچنین در سال ۲۰۰۸، ۹۴۵ هزار و ۵۴۵ دستگاه از خودروهای فروخته شده، خودرو سواری و ۴۲ هزار و ۴۸۵ دستگاه وسایل نقلیه باری خواهد بود.
سال ۲۰۰۹ از دید بیزینس مانیتور سال خوبی برای صنعت خودروی ایران پیش‌بینی شده است و انتظار می‌رود در این سال فروش خودرو کامل در ایران از مرز یک میلیون دستگاه گذشته و به یک میلیون و ۸۶ هزار و ۸۳۰ دستگاه برسد که خودروهای سواری یک میلیون و ۴۴ هزار و ۲۷۰ دستگاه از آن و وسایل نقلیه باری ۴۲ هزار و ۵۶۰ دستگاه آن را تشکیل می‌دهند. فروش خودرو در این سال به ۱۴ میلیارد و ۳۹۰ میلیون دلار بالغ خواهد شد.
● آیا رشد ادامه می یابد
با تمامی آمارهای ارائه شده به هر حال به نظر می‌رسد در سال ۲۰۰۶ نیز تولید خودرو در ایران افزایش یابد. اما رشد صنعت خودرو از نظر کیفی و تکنولوژی تنها به همکاری مشترک شرکت‌های ایرانی با شرکت‌های بزرگ خارجی بستگی خواهد داشت.در غیر این صورت با از بین رفتن بازار گلخانه‌ای سودهای گلخانه‌ای هم از بین می‌رود .

امین آزاد

منبع : مجله گسترش صنعت