چشم و هم چشمی بیماری قابل درمان

دیدی نرگس خانم چه گردنبندی خرید! رفته بود بازار که مثل گردنبند من بخره. اما پیدا نکرد و سهمش یک گردنبند سبک و کم عیار شد. البته این که خرید قشنگه اما این که نتوانست مثل مال من پیدا کند خیلی مهم است. بار اولش هم نیست. تا حالا چندبار این کار را کرده است. پارسال هم با مجید رفتم هند، ماه بعدش با یک تور درجه سه بلند شد رفت هند! یا این که من یک پیراهن گیپور قشنگ در مراسم مهری پوشیده بودم، فرداش دیدم رفت مثل گیپور من خرید و ...
این یک نمونه از بازار گرم چشم و هم چشمی در میان برخی از خانواده های ایرانی است. چشم و هم چشمی به عنوان یکی از مؤلفه های ثابت رفتار برخی افراد درآمده است. نوعی تلاش برای پیش بودن و عقب نماندن که البته وجه منفی اش پررنگ تر است و از نظر روانشناختی زمانی که معیارهای ارزشی در وجود فرد نهادینه نشده باشد، برای او فقط دیدگاه دیگران مهم است اما زمانی که معیارهای ارزشی درون ذهن فرد جای گرفت، آنگاه از وابستگی به نظر دیگران رها می شود و می تواند معیارهای اخلاقی و رفتاری خود را که در اثر تکامل عاطفه و اندیشه او به وجود آمده است به کار ببرد، یعنی در حالت اول شخص مرتباً خود را از چشم دیگران ارزیابی می کند و به همین علت ظاهر برای او مهم است. در این باره می توان به کودکان اشاره کرد؛ به محض آن که لباس یا اسباب بازی را در دست کودک دیگری ببینند، می خواهند مالک آن باشند و به این ترتیب احساس قدرت می کنند که البته این موضوع در افراد بزرگسال هم دیده می شود. این نشان می دهد این افراد از نظر ذهنی به پختگی نرسیده اند و می خواهند با تملک وسایل و اشیا نظر دیگران را به خود جلب کنند و در خود به احساس قدرت دست پیدا کنند. کارشناسان معتقدند چشم و هم چشمی به این معناست که فرد به بلوغ فکری کامل نرسیده است. در واقع چنین فردی ضعف درونی خود را با ظواهر بیرونی جبران می کند، اما در نهایت هیچ گاه راضی نمی شود. براساس تحقیقات انجام شده ۱۵ درصد از زنان دچار چشم و هم چشمی هستند که ۵ درصد این افراد به دلیل مشکلات روانی و کمبودهای دوران کودکی و ۱۰ درصد نیز به دلیل حسادت و رقابت منفی چشم و هم چشمی می کنند. البته کارشناسان می گویند انجام این عمل ممکن است در مردان نیز اتفاق بیفتد، این رقابت موجب بروز پدیده «زیرآب زنی» می شود و وضعیت کاری و شغلی آنها را با اخلال مواجه می کند. با این همه هر چه از رقابت مثبت و دوستانه به سمت حسادت و رقابت منفی می رویم، چشم و هم چشمی به عنوان یک پدیده رفتاری و ناهنجاری اخلاقی در رفتارها آشکار می شود و در نتیجه موجب رنج های بی شماری می شود که بسیاری از آنان قابل درمان نیست.
دکتر فربد فدایی روانشناس درباره چشم و هم چشمی می گوید: این بیماری نشان دهنده نداشتن رشد عاطفی و فکری است. به این مفهوم که شخص معیارهای مادی را درون ذهن خودش جای می دهد. چشم و هم چشمی نوعی نقص و نارسایی است که می تواند منجر به بیماری شود. با وجود این برخی کارشناسان معتقدند اگر چشم و هم چشمی در خانواده ای وجود داشته باشد، کودکان این خانواده ها نیز دچار مشکلات ویژه ای می شوند. دکتر فدایی در این باره می گوید: از آنجا که کودکان رفتار پدر و مادر را ملاک اعمال خود قرار می دهند، پدر و مادری که دچار چشم و هم چشمی و حسادت باشند، سبب بروز این پدیده در کودکان خود می شوند. زیرا این پدر ومادر نمی توانند به کودک بیاموزند که قدرت واقعی در دوست داشتن دیگران و از خود گذشتگی است، بلکه کودک از روی رفتار پدر و مادر به این نتیجه می رسد که ظاهر و ثروت است که ملاک برتری افراد است.
این روانشناس معتقد است: این دیدگاه موجب تنش، بی قراری، نارضایتی، اضطراب، افسردگی و فساد اخلاقی در کودک و نوجوان می شود. در این خانواده ها کودک،هدف اصلی زندگی را امکانات مادی می داند و برای کسب امکانات مادی متوسل به روش های غیراخلاقی و بزهکاری نیز می شود.
وی درباره اقدام های لازم برای پیشگیری از چشم و هم چشمی در میان خانواده ها می گوید: از دوران کودکی باید نمونه های مناسب به عنوان سرمشق در اختیار خانواده قرار گیرد. افراد وارسته، دانشمندان و هنرمندان و سیاستمدارانی که در راه خیراندیشی به مسائل مادی بی توجهی می کنند و حاضرند مال و جان خود را برای پیشبرد اهداف انسانی هزینه کنند باید سرمشق قرارداده شوند. متأسفانه آنچه می بینیم آن است که ثروتمندان، بازیگران سینما و تلویزیون و ورزشکاران که امکانات مالی دارند به عنوان نمونه برای کودکان مطرح می شوند و گاهی نیز دیده می شود، خانواده به طور ضمنی کسانی را که از راه شرافتمندانه و پرزحمت کسب درآمد می کنند، در قیاس با آنان که از راه های نامشروع، مال به دست می آورند مورد سرزنش و تمسخر قرار می دهند.
فدایی تأکید می کند: جامعه گاهی ارزش های دوگانه ای را تبلیغ می کند و سبب می شود کودک و نوجوان دچار سرگردانی شود. خانواده هم در ظاهر چیز دیگری می گوید اما در عمل عکس آن را رفتار می کند و بدین ترتیب توجه به امکانات مالی و زرق و برق دنیا در ذهن کودک و نوجوان جای می گیرد.
حسد از ریشه های چشم و هم چشمی است
از سوی دیگر در زندگی روزمره خانوادگی بارها و بارها شاهد این وضعیت بوده ایم که برخی از افراد به گونه ای حس برتری جویی وسبقت طلبی نسبت به دیگران بویژه هم جنسان و در پاره ای از موارد اقوام و نزدیکان خود داشته اند.
دکتر مجید ابهری رفتار شناس درباره رقابت های افراد در میان اقوام خانوادگی می گوید: رقابت، در صورتی که در ابعاد مثبت و با مبنای اخلاقی رخ دهد می تواند فرایندی اصلاح گر و بهبود بخش در زندگی خانوادگی باشد. اما در بسیاری از موارد مسابقه و رقابت در ابعاد منفی خود به گونه ای آزاردهنده و بیمارگونه در رفتار اجتماعی پاره ای از افراد آشکار می شود. به گفته او چشم و هم چشمی حالتی از رفتار است که در آن فرد به دلیل یک حس رقابت مادی نسبت به دیگران، حرکتی را انجام می دهد که این حالت از نظر رفتاری ناشی از کمبودهای مادی و تربیتی دوران طفولیت و یا دنباله ای از حس حسادت است که در رسیدن به برخی از اهداف مادی جلوه گر می شود.
ابهری تأکید می کند: حسد و خوی برتری طلبی جدای از ریشه های چشم و هم چشمی است که افراد را در پاره ای از موارد به ارتکاب اعمال غیرانسانی و تخلفات اخلاقی می کشاند.
این رفتار شناس خاطرنشان می کند: در بسیاری از موارد در میان خانواده ها چشم و هم چشمی در نوع لباس و در زینت آلات قدیمی دیده می شود. این موضوع در میان مردان نیز دیده می شود.
وی با اشاره به این که چشم و هم چشمی در امور معنوی و علمی رقابت پسندیده ای است، اظهار می کند: چشم و هم چشمی در امور معنوی و علمی باعث رشد و تکامل فرد می شود. در برخی از موارد موجب تحریک افراد و وقوع تخلفاتی در آنها می شود. در بسیاری از موارد، وسواس اختلال های رفتاری، پرخاشگری و حتی طلاق از چشم و هم چشمی های کوچک آغاز شده است.
با این همه شاید یکی از راه های کاهش چشم و هم چشمی در جامعه تقویت مبانی اخلاقی در سطوح مختلف جامعه و کاهش تبلیغات وسایل لوکس و غیرضروری باشد.

منبع : سایت بیرتک