ایلام دروازه صادرات صنایع دستی

پیشینیان ما نه از روی تفنن، بلکه متناسب با نیازشان، ابزار و لوازم زندگی می ساختند و این صنعت را با زیبایی هنر خویش در می آمیختند و صنایع دستی را به عنوان یک شاخصه هویت ملی خلق می کردند که امروز، مهجور خانه های ایرانی است. این روزها فرش های بی روح هزار و چند شانه ماشینی نقش بدل فرش های دستی را بازی می کند و به جای هزاران گره هندسی چوب بر پنجره های خانه، اشکال مربع و مستطیل فلزی، میان ما و طبیعت قرار گرفته است.
امروزه دیگر رومیزی های چینی و ژاپنی جایگزین ترمه های یزدی شده و گلدان های کریستال خارجی جایی برای ظروف قلمکاری اصفهان باقی نگذاشته اند. حتی عکس های خانوادگی مان را نیز در چارچوب خاتم یا منبت بر دیوار نمی زنیم و فلز سرد آلومینیوم، قاب خاطراتمان را محدود کرده است.
اما از یاد نبریم که در طول قرن های متمادی، صنایع دستی ایران برای گروه های کثیری از مردم در روستاها، شهرها و مناطق عشایری شغل و درآمد ایجاد کرده است.
در ایلام، با فرهنگ و تمدنی درخشان، کهن ترین نشانه های به دست آمده از تمدن و حضور انسان در آن، به شکل گلیم ساده، جاجیم بافی ، نمدمالی ، گیوه بافی و و صنایع چرمی است که در دهلران، آبدانان، ایوان و دره شهر کشف شده و قدمت آن ها به چندین هزار سال قبل می رسد.
از جمله صنایع دستی ای که سابقه ای طولانی در منطقه دارد می توان به قالیبافی، گلیم، مصنوعات چرمی، چادرشب بافی و چیغ بافی اشاره کرد که بعضی از این صنایع منسوخ شده اند. همچنین اطلاعات و آمار مرتبط با تولیدات صنایع دستی در قرن حاضر در ایلام نشان می دهد که علاوه بر صنایع دستی فوق، صنایع دستی دیگری مانند نمدمالی، حصیربافی و. .. از رونق و توجه خاصی برخوردار بوده است.
● صنایع دستی، اشتغال و توسعه
صنایع دستی به دلیل سابقه چندین هزارساله در ایران و تنوع رشته های مختلف از دیرباز یکی از حرفه های مهم ایرانیان به شمار رفته و بالاترین میزان اشتغال را در کشور به خود اختصاص داده است. در حال حاضر بیش از دومیلیون نفر به تولید صنایع مختلف دستی در کشور مشغولند. در سال های اخیر به دلیل ضعف بنگاه های اقتصادی، بخش خصوصی و تعاونی، ناکارآمدی سازمان های متولی تولید درسیاستگذاری و حمایت از صنایع دستی، اطلاع رسانی ناقص از بازارهای جهانی، عدم حضور چشمگیر جهانگردان خارجی، نا آشنایی تولیدکنندگان و بنگاه های بخش خصوصی و تعاونی با فرایند صادرات و عدم اطلاع کافی از سلیقه های مصرف کنندگان موجب کاهش شدید صادرات صنایع دستی کشور شده است.
صنایع دستی به عنوان نماد فرهنگی و هویت ملی ایران می تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند. با وجودی که ایران با بیش از ۲۵۵ قلم صنایع دستی رتبه نخست را در جهان دارد، از نظر صادرات این محصولات در رده های پایین قرار دارد که باید با مدیریت صحیح، زمینه افزایش صادرات این بخش فراهم شود.
صنایع دستی چون به سرمایه گذاری زیاد نیاز ندارد، در سطح روستاها قابل توسعه است که می تواند نقش مهمی در اشتغال و جلوگیری از مهاجرات روستاییان ایفا کند.
● نقش صنایع دستی در توسعه صادرات
یکی از مشخصات کشورهای در حال توسعه، اقتصاد تک محصولی و اتکا به یک یا چند قلم محدود کالای صادراتی است. تجربیات حاصل از بازرگانی بین المللی نشان می دهد که با نوسانات بهای جهانی این مواد، به یک باره، تراز پرداخت های ممالک صادرکننده، دچار عدم موازنه می شود و حیات اقتصادی شان به نابودی کشیده می شود. بنابراین توسعه صادرات اعم از صدور مواد خام، کالای نیمه ساخته و صنایع دستی و ایجاد درآمدهای ارزی، از میزان وابستگی به اقتصاد تک محصولی می کاهد.
صنایع دستی در ایجاد راهکارهای شغلی و جلب و جذب سرمایه در اقتصاد کشور بسیار موثر است. اما این مهم زمانی شکل پایدار و موثر خواهد گرفت که نخستین ساکنان گستره پهناور ایران، به عنوان میراث داران این هویت ملی معرفتی کامل به نقش فرهنگی، اقتصادی و ضرورت حفظ صنایع دستی داشته باشند. در واقع، مصرف داخلی برای صنایع دستی قابل استفاده و نه تزئینی، باید اولویت اول برای این بازار باشد. دیگر آنکه صنعتگران این حوزه هنری باید اشکال کاربردی تر صنایع دستی را برای زندگی امروز مانند گذشتگان خلق یا بازآفرینی کنند.
صنایع دستی یا هنرهای صناعی به واسطه ویژگی هایی همچون اتکا به منابع داخلی، تخصص های بومی در کار تولید، پایین بودن میزان سرانه اشتغال، داشتن ارزش افزوده قابل ملاحظه در مقایسه با دیگر صنایع و امکان ایجاد توسعه و گسترش در تمامی مناطق کشور، نقش موثری در افزایش تولید ناخالص ملی، ایجاد اشتغال مولد و موثر، بالابردن درآمد سرانه و توسعه صادرات غیر نفتی و تامین ارز دارد. از سوی دیگر، باید به نقش موثر آن در صنعت گردشگری، به عنوان یک مکمل فرهنگی و اقتصادی توجه کرد.
صنایع دستی در ایران یکی از منابع مهم درآمد ارزی و همچنین ایجاد اشتغال در کشور بوده است در میان صادرات غیر نفتی صادرات فرش دستباف، گلیم و سایر اقلام تولید صنایع دستی سهم عمده ای را داراست، این گونه اقلام به دلیل کیفیت و کمیت از قدرت رقابت بالا و گاه مطلق در بازارهای جهانی برخوردار می باشد ، چرا که صنایع دستی ایران الهام گرفته از فرهنگ اصیل ، سنتی و تاریخی و آثار باستانی سینه به سینه این مرز و بوم است.
در این زمینه هنرمندان استان ایلام با ساخت انواع صنایع دستی از جایگاه خاصی در کشور برخوردارند. تنها در استان ایلام در رشته گلیم بیش از ۴ هزارنفر مشغول به فعالیت هستند.
از جمله صنایع دستی صادراتی مهم استان ایلام می توان گلیم ساده و نقش برجسته و جاجیم اشاره کرد.
مسعود اسکندری معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان با بیان اینکه بیشترین صادرات محصولات صنایع دستی این استان به کشور عراق صورت می گیرد توضیح می دهد سال گذشته ۵۰۰ هزار دلار از محل صادرات این محصولات از طریق مرز مهران به کشور عراق صورت گرفته است که این رقم برای امسال نیز حدودا به همین میزان است.
به گفته وی، با احداث بازارچه صنایع دستی در مرز مهران در سال آینده پیش بینی می شود با توجه به تردد زائران در این مسیر، این رقم افزایش یابد.
اسکندری با بیان اینکه شناخت بازارهای هدف یکی از مهمترین گام ها در بهبود وضعیت صادرات صنایع دستی است می گوید هدفمند کردن تولیدات به منظور دستیابی به بازارهای جهانی امری اجتناب ناپذیر است.
وی معتقد است صنایع دستی نیز همانند سایر رشته های هنری از نداشتن برنامه و ضعف مدیریت رنج می برد به عنوان مثال هر سال شاهد برپایی نمایشگاه های مختلف صنایع دستی در سراسر کشور هستیم ولی یک برنامه و شرایط منسجمی برای شرکت در این نمایشگاه ها وجود ندارد. دلالان با قیمت ناچیز ، صنایع دستی را از تولیدکنندگان خریداری و با قیمت گران می فروشند برپایی نمایشگاه های صنایع دستی به طور مستمر در استان ها و شهرستان ها با اتخاذ برنامه ریزی اصولی نوعی حمایت از فعالان این عرصه است توسعه صنایع دستی بدون توجه به نیاز بازارهای جهانی و صادرات عملی نیست.
اسکندری در ادامه می گوید: مسوولان امر برای صادرات صنایع دستی باید برنامه جامع تدوین کنند تا هنرمندان این بخش سال ها از دغدغه و نگرانی نگویند در این راستا توجه به سلیقه های مشتری در همه جای دنیا باید لحاظ شود. برپایی نمایشگاه های بین شهری و بازارچه های دایمی صنایع دستی مستمر در همه استان ها هزینه بالای تولید و سودکم حاصل از فروش تولیدات، مشکلات فعالان این عرضه را افزایش داده است.

منبع : روزنامه جوان