رفرم به شیوه استبداد

نوروز این سال هنگامی كه ملكه مادر و گروهی از زنان دربار پهلوی در حرم حضرت معصومه(ع) و در بالای غرفه های رواق آینه نشسته بودند یكی از واعظان روحانی به نوع حجاب آنان در آن مكان مذهبی اعتراض كرد و سپس شیخ محمد بافقی دستور داد تا زنان درباری را از حرم بیرون كنند. این رویداد برای شاه تازه به دوران رسیده گران آمد و فردای آن روز- دوم فروردین- رضاشاه با تعدادی از فرماندهان نظامی اش سوار بر چند زره پوش وارد قم شد، یك سره به حرم رفت و هر كه را عمامه به سر دید دستور كتك زدن داد! همین كه شیخ محمد بافقی را كت بسته به حضورش آوردند، فرمان داد تا همان جا بخوابانند و چوبش بزنند! كار به جایی رسید كه رئیس نظمیه قم هم به دلیل عدم كفایت و فرار واعظ تذكر دهنده به شدت كتك خورد و زندانی شد!
عدلیه نوین و محكمه های جدید قضایی كه به همت علی اكبر داور پا گرفته بود در بهار این سال با حضور شاه بازگشایی شد و مراسم تحلیف قضات در عمارت عدلیه انجام گرفت. همچنین در این سال لایحه تاسیس بانك ملی ایران به تصویب مجلس رسید. قانون كاپیتولاسیون- قضاوت كنسولی- هم به دستور شاه و تصویب مجلس برانداخته شد و در نوزدهم اردیبهشت ماه توسط سفارتخانه های ایران به دولت های آلمان، ایتالیا، بلژیك، هلند، سوئیس و اسپانیا اطلاع داده شد كه پس از گذشت یك سال قانون كاپیتولاسیون در ایران كان لم یكن تلقی خواهد شد.
در نخستین روز خردادماه دكتر میلسپو رئیس كل دارایی ایران از كار كناره گیری كرد و پنج روز بعد مستوفی الممالك استعفای خود را به شاه تقدیم كرد. این بار شاه استعفای او را پذیرفت و برای انتخاب رئیس الوزرا نظر برخی نمایندگان را جویا شد.
با ابراز تمایل مجلس به مهدی قلی خان هدایت - مخبرالسلطنه- كه وی نیز از دولتمردان دوران قاجاریه بود، شاه حكم ریاست وزرایی وی را توشیح كرد. هر چند كه سیدحسن مدرس در مجلس به مخالفت با برنامه دولت مخبر السلطنه برخاست، ولی برنامه دولت با ۹۳ رای مثبت به تصویب رسید.
در نخستین ماه تابستان كلاه جدیدی به نام كلاه پهلوی به بازار آمد و بر سر نهادن آن اجباری شد. این كلاه كه دارای سایه بانی در جلو بود، به جای كلاه های پیشین به كار می رفت و هیچ ایرانی ای حق نداشت به جز كلاه پهلوی از كلاه دیگری استفاده كند! و نیز در همین هنگام قانون محرومیت كاركنان دولت، با دو ماده به تصویب مجلس رسید: ۱- كلیه روسای دوایر دولتی از انتخاب شدن به عضویت مجلس شورای ملی در حوزه ماموریت خود محروم خواهند بود. همچنین وزرا و معاونان آنان در سراسر كشور، ۲- تا پایان هر دوره مجلس نمایندگان مجلس شورای ملی نمی توانند هیچ یك از خدمات دولتی را موظفاً قبول نمایند، مگر اینكه سه ماه قبل استعفا داده باشند.
همچنین در این سال قانون ورزش اجباری در مدارس به تصویب مجلس رسید و استعمال حشیش و خرید و فروش آن ممنوع شد. مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی كه از ادغام مدرسه عالی علوم سیاسی و مدرسه عالی حقوق تشكیل شده بود، به ریاست علی اكبر خان دهخدا آغاز به كار كرد.
كلنگ ساختمان نخستین ایستگاه راه آهن نیز به دست رضاشاه در بیرون دروازه گمرك- محل فعلی میدان راه آهن تهران- به زمین زده شد. قانون مجازات مختلسین نیز از جمله قوانینی بود كه در این سال از تصویب مجلس گذشت و اما به هنگام اجرای قانون نظام وظیفه اجباری برخی روحانیون از جمله حاج آقا نورالله فشاركی و سیدالعراقین كه در اصفهان ساكن بودند، این قانون را خلاف شرع تشخیص دادند و در اعتراض به آن راهی شهر مذهبی قم شدند. موج مخالفت ها به زودی سراسر كشور را فراگرفت و در برخی شهرها، بازار و مغازه ها تعطیل شدند. به ناچار رئیس الوزرا به همراه عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار و امام جمعه به قم رفتند و با روحانیون مخالف به گفت وگو نشستند. خواسته روحانیون عبارت بود از: ۱- تجدیدنظر در قانون نظام اجباری ۲- انتخاب پنج نفر از علمای تراز اول در مجلس ۳- تعیین نظار شرعیات در ولایات ۴- جلوگیری از منهیات ۵- اجرای مواد مربوط به محاكم شرعی كه در عدلیه نوین داور منسوخ شده بود.
پس از پایان جلسه مخبر السلطنه رئیس الوزرا به روحانیون وعده همكاری داد و ماجرا پایان گرفت.
آنگاه دولتیان در قم به حضور آیت الله شیخ عبدالكریم حائری رفتند و از ایشان دیدار و دلجویی كردند.
در ماه های پایانی این سال سرهنگ محمودخان پولادین، افسر میهن دوست ایرانی در پادگان باغ شاه به جوخه آتش سپرده شد. وی همرا با یاور نصرالله خان، یاور احمدخان پولادین، یاور روح الله خان و هایم - نماینده دور پنجم كلیمیان در مجلس- قصد براندازی رضاشاه را داشتند.

حسن مرسلوند

منبع : روزنامه شرق