وایوتس‌جور

استان وایوتْس دْزور یکی از استان‌های کشور ارمنستان در سمت جنوب غربی، به مرکزیت یغگنادزور است.
رویه استان وایوتس دزور را کوه‌ها و تپه ماهورها پوشانده است و فاقد جنگل است. تنها ۲۰ درصد از زمینهای این استان کشت‌پذیر است.
مرکز استان شهرستان یغِگْنادزور است، که نام آن بارها عوض شده است. نام کهن آن یغِگیک بوده، تا سال ۱۹۳۵ کشیش کند نام داشته، پس از آن نام میگویان به آن داده شده و سرانجام یغگنادزور. پسوند -دْزور که در بسیاری از جاینامهای ارمنی به چشم میخورد به معنی درّه است. نام وایوتس دزور بنا بر باور عوام معنی «دره مصیبت» می‌دهد. شهرستان یغگنادزور بر کرانه رودخانه آرپا قرار دارد و دارای باغهای فراوان میوه است. در اصل همه این استان در حوزه آبریز رود آرپا قرار دارد. این رود پس از گذر از نخجوان به ارس میریزد. یکی از زیباترین کلیساهای میانْ سده‌ای ارمنستان به نام نوراوانْک (بمعنی صومعه نو) در این استان قرار دارد. این استان کوچک دو شهر دیگر دارد به نامهای وایْک و جِرموک. جرموک که نام آن معنی جای گرم می‌دهد و با واژه گرم فارسی همریشه است محل یکی از بزرگ‌ترین چشمه‌های آب گرم ارمنستان است و آب معدنی گازدار جرموک آن که خاصیت درمانی هم دارد در سراسر ارمنستان بفروش میرسد. جرموک یک مکان گردشگری است و مهمانپذیرها و سفره‌خانه‌های خوبی دارد. کمی در شمال مرکز استان روستایی به نام گلادزور قرار دارد که تا سال ۱۹۴۶ اُرتاکند (واژه‌ای آذری به معنی روستای میانی یا همان میانده) نامیده می‌شد.
گفته می‌شود که باشندگان آن روستا در سال ۱۸۳۰ از جایی در ایران به نام صما یا سوما به آنجا کوچیده‌اند. اما اینکه آن محل در کجای ایران بوده چیزی دانسته نیست. ما در کوه‌های کردنشین استان آذربایجان غربی منطقه‌ای داریم به نام صوما که معمولاً از آن با نام صومای برادوست یاد می‌شود. شاید هم منظور جایی به نام صومعه باشد.
منطقه وایوتس دزور تا زمان تازش سلجوقیان در دست شاهزادگان سیونیک بود. پس از سالها فرمانروایی سلجوقیان سرانجام ارمنیان این منطقه را آزاد کردند و خاندان اُربلی بر آنجا چیره گشت. طی فرمانروایی آنان کانون دانشی برجسته‌ای در گلادزور به شکوفایی رسید.
این منطقه سپس بخشی از ایران شد و شاه عباس بزرگ صفوی در سال ۱۶۰۴ میلادی مردم یغگنادزور را به زور به درون ایران کوچاند و سده‌ها بعد یعنی پس از امضای قرارداد ترکمنچای مردم آن شهر به دیار خود بازگشتند. وایوتس دزور کلیساها و صومعه‌های تاریخی و دیدنی فراوانی دارد.

منبع : ویکی پدیا