۲۹ آذر ـ ۲۰ دسامبر ـ هون ها: خطر دوگانه برای ایران و روم

دو امپراتوری بزرگ جهان باستان – ایران و روم – در سال ۲۳۰ میلادی از جانب هونها Hun كه دو قرن پیش از آن از شمالغربی چین به حركت درآمده بودند تهدید جدی می شدند. یك دسته از هونها در همین سال در آسیای میانه مستقر شدند و بعدا تعرض به ایران را آغاز كردند, و دسته یی دیگر از آنها تا فرانسه پیش رفتند و در اینجا از رومیان و فرانسویان تحت فرماندهی آنها شكست خوردند و سرزمین امروزی مجارستان را وطن خود نامیدند و همانجا ماندند. آنها Pannonia را Hungary ( سرزمین هونها - مجارستان فعلی) خواندند و دولت روم برای این كه ساكت باشند با استقرار آنها در پانونیا موافقت كرد.
رنگ پوست و قیافه هون ها بر حسب دوری و نزدیكی شان از سرزمین مغولها با هم تفاوت داشت و آن دسته كه به خزر نزدیكتر بودند پوستی سفیدتر داشتند و ایرانیان ایشان را هون سفید خطاب می كردند. ایرانیان همه هونها را بدقیافه ها می خواندند و این, برای هون ها عقده شده بود. به گونه ای كه پس از رسیدن به اروپا و فتوحات متعدد , بر هر نقطه اروپا - از جنوب روسیه و سواحل دانوب تا آلمان و فرانسه كه استیلا می یافتند زنان زیبا را به ازدواج خود در می آوردند تا فرزندانشان تغییر قیافه بدهند و زیبا شوند و زیبایی نسبی مردم مجارستان به همین دلیل است. هون ها پس از همسایه شدن با ایرانیان شیفته قانون و نظام قضایی شدند و به همین دلیل در مناطق متصرفی خود, كمتر به كشتار مغلوبین و تسلیم شدگان و تجاوزر به عنف به زنان دست زدند.
پریسكوس نوشته است: هون ها به هر تدبیر و نقشه جنگی كه دست زدند تا وارد قلمرو اصلی ایران شوند موفق نشدند. یك بار به مدت ۱۵ روز از كوهها عبور كردند تا از حاشیه خزر وارد ایران شوند كه به محض سرازیر شدن از كوه با سواره نظام ساسانی كه در دنیای آن زمان نظیر نداشت رو به رو شدند و همین وضعیت باعث شد كه روانه اروپا شوند و آنجا را مورد تاخت و تاز قرار دهند.
از سده های سوم و چهارم میلادی كه هونها در ساحل دانوب استقرار یافتند, امپراتوری روم, دیگر روی آرامش ندید.
امپراتوران رومی پس از شكست هایی كه در دوران اردشیر و پسرش شاپور و نیز شاپور دوم از ایران خوردند به سیاست تعرضی شان پایان دادن. اوگوستوس دكترین تازه ای ارایه داد و آن پایان یافتن سیاست جهانگیری رومیان و قناعت كردن به آن چه كه تا آن زمان داشتند بود و این دكترین از زمان تیبریوس به صورت قانون نانوشته درآمد و از این تاریخ, این ایران بود كه روحیه تعرضی خود را حفظ كرده بود به گونه ای كه رومی ها از ترس مجبور شدند, نخست یك پایتخت شرقی (قسطنطنیه) برای خود به وجود آورند و سپس به تجزیه امپراتوری تن در دهند و آن گاه در غرب تسلیم مهاجران مهاجم شوند و از میان بروند.
برتری ایرانیان در عهد ساسانیان عمدتا این بود كه از دست یافتن به سلاحهای تازه و تاكتیك جنگی جدید باز نمی ایستادند. نظام اداری و قضایی پیشرفته و خوبی داشتند. تلاش برای بهسازی تسلیحات و تقویت روحیه سربازان امری روزانه بود كه متوقف نمی شد. ساسانیان به سواره نظام توجه كامل داشتند. دست سرباز در مصرف تیر باز بود و مانند رومی ها و هون ها به ۳۰ تیر محدود نبود. هر سوار دو اسب ذخیره و یك یدك داشت و ارتش ایران دارای یك نیروی ضربتی همیشه آماده بود و رومیان پس از استقرار در قسطنطنیه ابتكار نظامی ایران را تقلید كردند.
رومی ها درقرن پنجم میلادی پس از این كه خود را زیر فشار آتیلا رهبر هونها دیدند او را هنگامی كه در سواحل دریای سیاه سرگرم تاخت و تاز بود فریب دادند كه به قلمرو ایران وارد شود, ولی ایرانیان در مرز شمالی ارمنستان چنان گوشمالی به او دادند كه برای همیشه نام ایران را هم نبرد.
تاخت و تاز هون ها در قلمرو روم با مرگ آتیلا در سال ۴۵۳ میلادی به تدریج پایان یافت و سلطه ایشان تا مدتی محدود به قسمتی از مجارستان شد. آتیلا آن چنان محبوب مردم خود بود كه در عزای او به جای اشك ریختن رگها خود را می زدند و خون خود را می ریختند. پیش از مرگ, آتیلا از خواهر امپراتور وقت روم خواستگاری كرده بود و نیمی از قلمرو امپراتوری را هم به عنوان جهیزیه عروس خواسته بود!.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز