خواستن، توانستن است

این هفته دومین جشنواره موسیقی معلولان کشور با عنوان «مهرآوا» از سوی بنیاد آفرینش‌های هنری سازمان بهزیستی کشور با همکاری مرکز موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار می‌شود تا بار دیگر توانایی‌های کم‌توانان را نشان دهد.
اولین دوره این جشنواره در اسفند ماه سال ۷۹ با عنوان مهر آهنگ و با حمایت مؤسسه ارمغان بهزیستی، سازمان بهزیستی و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد و دوره دوم که قرار بود در سال ۸۱ برگزار شود، به‌دلیل عدم حمایت‌های دولتی و غیر دولتی به تعویق افتاد.اولین دوره در چهار بخش کلاسیک، سنتی، مقامی و پاپ و بزرگداشت پری زنگنه و فریدون گرگین پور برگزار شد و کامبیز روشن روان ریاست هیأت داوران را به عهده داشت.
در دوره اول جشنواره ۴۸۴‌هنرمند از ۲۵ استان به اجرای برنامه پرداختند که از این تعداد ۱۲۶ نفر نابینا، ۸۷ نفر معلول جسمی- حرکتی، ۹۰ نفر ناشنوا و ۱۸۱ نفر کم توان ذهنی بودند.
امسال دومین جشنواره موسیقی معلولان در دو بخش رقابتی و جنبی شامل موسیقی سنتی، تلفیقی، نواحی، کلاسیک، پاپ و سرود به صورت تک‌نوازی یا گروه‌نوازی ‌ برگزار می‌شود. بر اساس اطلاعات روابط عمومی جشنواره، ۱۲اثر در بخش تکنوازی پاپ و کلاسیک، ۲۱ اثر در بخش تکنوازی سنتی و ۱۶ اثر در بخش تکخوانی پذیرفته شده است.
همچنین ۴ گروه ‌ در جشنواره به اجرای برنامه می‌پردازند. البته تعداد نوازندگان شرکت‌کننده در جشنواره نسبت به دوره قبل بسیار کم به نظر می‌رسد. شاید تاخیر در برگزاری دوره دوم جشنواره و ناامید شدن تعدادی از شرکت‌کنندگان قبلی از برگزاری مجدد چنین جشنواره‌ای را بتوان از عوامل این موضوع عنوان کرد. در حقیقت نباید اطلاع رسانی ناقص را تنها عامل این عدم استقبال دانست‌ چون به نظر می‌رسد اطلاع‌رسانی جشنواره نسبت به دوره قبل بهتر بوده و فراخوان شرکت در جشنواره در شهرستان‌ها نیز به خوبی منتشر شده است.
داریوش پیرنیاکان، هنگامه اخوان، علی‌اکبر شکارچی، محمد سریر، سیمون آیوازیان، مهران مهرنیا و صدیق تعریف به‌عنوان داوران دومین جشنواره موسیقی معلولان «مهرآوا» انتخاب شدند تا آثاری که همبستگی، اتحاد ملی و روحیه پویندگی را در راستای توانمندسازی معلولان در بر می‌گیرد در این جشنواره در اولویت قرار دهند.
یکی دیگر از ملاک‌های داوری جشنواره مهرآوا، تکیه بر مضامین شرقی و ایرانی، توجه به فرهنگ بومی و گونه‌های موسیقی کشور و بیان اصالت و حفظ هویت ملی ایرانی - اسلامی است. البته طبیعی است که داوران علاوه بر این ملاک‌ها نکته مهم دیگری را نیز باید در نظر داشته باشند؛ این که فارغ از هر گونه حس دلسوزی، آثار شرکت‌کنندگان را با توجه به توانایی‌هایشان مورد ارزیابی قرار دهند.
علی اکبر شکارچی، یکی از داوران جشنواره موسیقی معلولان درباره کیفیت آثار رسیده به جشنواره می‌گوید:«در داوری اولیه سعی شده آثاری انتخاب شوند که نوازندگان بتوانند با اعتماد به نفس و توانایی بالا، آنها رابنوازند. چون اغلب آنها برای اولین بار روی صحنه می‌روند و با توجه به روحیه حساسی که دارند اگر نتوانند اجرای خوبی داشته باشند، از موسیقی دلزده می‌شوند. از طرفی قرار بر این است که معلولیت بهانه‌ای برای شنوندگان نباشد؛ یعنی مخاطب احساس نکند که چون این نوازنده کم توان است، نمی‌تواند به خوبی اجرا کند. به همین دلیل در انتخاب شرکت‌کنندگان و قطعاتی که قراراست اجرا کنند، سعی شده به مسائل روانی آنها نیز توجه شود.»
این نوازنده کمانچه با بیان این که برخی از معلولان توانایی‌های بسیار بالایی در موسیقی دارند می‌گوید: «تعداد نوازندگانی که با وجود نقص عضوهایشان، در حد عالی می‌نوازند، کم نیست. بنابراین ما نمی‌توانیم در داوری و قضاوت آثارشان، آنها را از دیگران متمایز کنیم. این افراد با دیگر نوازندگان تفاوتی ندارند. تنها ممکن است یکی از اعضایشان به خوبی بقیه کار نکند. این درحالی است که اغلب آنها با از دست دادن یک عضو، توانایی‌های دیگری به دست آورده اند که باعث بهترشدن آثارشان شده است. این جشنواره فرصتی را فراهم می‌کند تا در یک فضای رقابتی سالم، ذوق و سلیقه آنها در موسیقی محک زده شود. از سوی دیگر ما وظیفه داریم که بدون پیش داوری و بدون احساس ترحم، این آثار را ببینیم و آنها را با هم مقایسه کنیم تا توانایی‌های نوازندگانشان را دریابیم.»
صدیق تعریف، یکی دیگر از داوران جشنواره مهرآوا نیز درباره موسیقی معلولان می‌گوید:« از آنجا که اساسا معلولان اعتماد به نفس کمتری نسبت به سایر اقشار جامعه دارند، این وظیفه دولت‌ها و نهادهای خصوصی و دولتی است که با ورزش و هنر این اعتماد به نفس را در آنها تقویت کنند. در این میان شاید بتوان گفت یکی از هنرهای کاربردی برای این قشر از جامعه موسیقی است‌ چون استفاده از این هنر برای بسیاری از معلولان آسان‌تر از سایر هنرها است. به‌عنوان مثال شاید نقاشی یا بازیگری و کارگردانی تئاتر و سینما برای آنها دشوار باشد این در حالی است که یک معلول حداقل این توانایی را دارد که در زمینه آواز خوانی موفق باشد. بنابراین فقط باید شرایط لازم برای شکوفایی استعداد‌های آنها فراهم شود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «معلولان بخشی از پیکره جامعه و جزو تفکیک‌ناپذیر آن هستند و دولت‌ها همان طور که باید به سایر اقشار و گروه‌های مختلف رسیدگی کنند، نیازمندی‌های این قشر را نیز در نظر داشته باشند. به هر حال این افراد نیز همچون سایر مردم خواسته‌هایی دارند و نیازمند امکانات ویژه و بالقوه مالی، درمانی و روان درمانی هستند.»
این داور دومین جشنواره موسیقی معلولان درباره معیار‌های داوری آثار این گروه می‌گوید: «در مجموع داوری کار دشواری است و قضاوت درباره آثار معلولان دشوارتر چون ما باید بتوانیم احساسات را کنار گذاشته و بدون ترحم آثار این افراد را مورد ارزیابی قرار دهیم. آنها دوست دارند مثل دیگران اجازه و امکان فعالیت داشته باشند و این وظیفه ماست که از یک سو به این موضوع توجه کنیم و از سوی دیگر آنها را تنها با خودشان مورد مقایسه قرار دهیم چون ممکن است در بین معلولان نیز یک عده نسبت به دیگران توانایی جسمی بیشتری داشته باشند. این همان نکته ظریف داوری است که باید با هوشمندی به کار گرفته شود.»
داریوش پیرنیاکان نیز در پاسخ به این سؤال که آیا شرایط جسمی معلولان تاثیری در داوری آثارشان دارد؟ می‌گوید:«از نظر داوران این که معلولان را تافته جدا بافته فرض کنیم بسیار اشتباه است و تاثیر ناخوشایندی در روحیه این افراد به جا می‌گذارد چون یکی از ویژگی‌های معلولان این است که نمی‌خواهند کسی به آنها ترحم کند. آنها هم دوست دارند کارشان بدون پیش‌داوری نسبت به شرایط جسمی مورد ارزیابی قرار گیرد. از طرفی نباید فراموش کرد که معلولان ممکن است در ظاهر ناتوانایی‌هایی داشته باشند اما خداوند استعداد‌های دیگری را به آنها داده است. بنابراین باید با در نظر گرفتن همین بهره‌مندی‌ها و توانایی‌های آنها با دید بسیار جدی و حرفه‌ای آثارشان را بررسی کرد.»
این موسیقیدان درباره امکانات لازم برای فعالیت موسیقایی معلولان معتقد است: «ما نمی‌توانیم از معلولان انتظار بیش از حد داشته باشیم‌ چون به هر حال آنها در شرایط سختی به یادگیری موسیقی می‌پردازند و ما فقط از آنها می‌خواهیم که همیشه پشتکار داشته باشند و با شرکت در چنین جشنواره‌هایی ما را از شرایط خود با خبر کنند. البته مسئولان جشنواره سعی کرده اند که در همه شهر‌ها اطلاع‌رسانی کنند و معلولان موسیقیدان را به شرکت در این جشنواره راغب سازند‌چون تنها از این طریق می‌توان استعداد‌های خاص را شناسایی کرد و امکانات ویژه در اختیارشان قرار داد. به‌عنوان مثال تعداد آموزشگاه‌ها و مربیان آشنا به شرایط معلولان یکی از نیاز‌های معلولان است که باید مورد توجه قرار گیرد.

نگار پدرام

منبع : روزنامه همشهری