ارزش‌یابی توصیفی و تفاوت آن با ارزیابی

ارزشیابی توصیفی و بحث و بررسی آن در جلسات متعدد آموزش و پرورش نشان از اهمیت این مهم نزد مدیران و مربیان و معلمان کشور دارد.
اما این پرسش که ارزشیابی توصیف چیست و توصیف به چه معناست، سوالی است که ذهن بسیاری از معلمان و مربیان تعلیم و تربیت را به چالش واداشته است. توصیف به معنای آنچه که هست و ارزیابی یا تعریف به معنای شاخ و برگ دادن است. توصیف کردن یعنی چیزی که می‌بینیم و حس می‌کنیم بدون آنکه چیزی از ذهنیات خود به آن بیفزائیم. هدف از توصیف درک و فهم موضوع مورد مطالعه است. در توصیف ارزیابی حذف می‌شود، وقتی معلم از روش‌های توصیفی استفاده می‌کند در حقیقت با ارزش‌ترین چیزی که به دانش‌آموزان خود هدیه می‌دهد یک شناخت مثبت و واقع‌بینانه از خود دانش‌آموزی به او است. این شناخت نه یک باره بلکه به آرامی و طی تجربه‌های مکرر به دست می‌آید، تاثیر کلمات جملات توصیفی معلمان و افراد بزرگسال، بسیار نافذ و ارزشمند است و می‌بایست آنها به جای استفاده از کلمات که ارزیابی‌کننده هستند دست به توصیف بزنند. زبان ارزیابی زبان قضاوت (زبان تعریف) است. کلماتی چون قشنگ، خوب،‌ عالی، تنبل، دست و پا چلفتی به این کلمات و کلمات شبیه به اینها راه را برای رشد و پیشرفت کودک می‌بندد، چرا که توانمندی‌های دانش‌آموزان را با این صفات مورد ارزیابی قرار داده‌ایم.
اما کلمات توصیفی که بیانگر احساس واقعی ماست کودک را به حل مسائل جدید دعوت می‌کند. برای روشن شدن مطلب مثالی می‌آوریم.
دختربچه‌ای نقاشی را به شما نشان می‌دهد و از شما می‌پرسد قشنگ است؛ به آن نگاه می‌کنید و پاسخ می‌دهید «من اینجا یک خانه بنفش، یک خورشید قرمز، یک آسمان آبی و ... می‌بینم، دختربچه لبخندی خواهد زد و به احتمال فراوان می‌گوید «الان یکی دیگر می‌کشم».
حال تصویر کنید اگر پاسخ می‌دادی، خیلی زیباست، تو هنرمند بزرگی هستی مطمئنا آن نقاشی آخر کار آن روز او می‌شد.
کلماتی که ارزیابی می‌کند جلوی پیشرفت کودک را می‌گیرد، اما کلماتی که توصیف می‌کنند،‌بچه را آزاد می‌گذارد و راه پیشرفت کودک را باز می‌گذارد.
استفاده از زبان توصیف که در اصل پایه و اساس استفاده از ارزیابی‌های توصیفی است شرحش بسیار مشکل است و می‌بایست والدین و معلم‌ها در ابتدا تفاوت بین توصیف و تعریف را فرا گیرند تا در عمل بتواند، جهت ارزشیابی توصیفی به کار برند.
در توصیف‌ ما به آنچه که هست توجه می‌کنیم و احساس فرد را در نظر می‌گیریم و سپس با درک احساس فرد، احساس خود را بیان می‌کنیم. درک احساس دانش‌آموزان ما را نسبت به آنها نزدیک‌تر می‌سازد و حس همدلی پدید می‌آورد. در توصیف به بچه‌ها کمک می‌کنیم تا راه‌های مختلف را برای رسیدن به هدف ببینند و فعالیت کودکان برای رسیدن به یادگیری معنادار افزایش یابد.
● تفاوت بین ارزیابی مثبت و توصیف مثبت
در ارزیابی، توانمندی‌های کودک بیشتر از آنچه که وجود دارد بیان می‌شود و این امر موجب اضطراب در فرد می‌شود، ‌به طور مثال وقتی پدری به فرزندش می‌گوید تو راستگوترین پسر دنیا هستی، در اصل کودک می‌داند تا به حال چند بار دروغ گفته و دچار اضطراب می‌شود. چرا که تعریف و تمجید کلی کودک را زیاد از حد محصور می‌کند و دچار دردسر می‌گرداند. چرا که فرد می‌خواهد ثابت کند آنچه به او گفته‌ایم صحت ندارد، البته اگر به کودکی بگوئیم او بچه خوبی است الزاما اشکال ندارد. مسئله اینجاست که این کافی نیست و محدودکننده است. تحسین توصیفی جوانب بسیاری به دیدگاه دانش‌آموزان اضافه می‌کند. چیزهایی را به دانش‌آموزان یادآوری می‌کند که او به خودی خود به آنها فکر نمی‌کرد. مثلا او اکنون آگاه شده است که با کشیدن یک نقاشی توانسته است باعث لذت بردن شخص دیگری شود. (پدر، مادر و معلم) که قبلا از نقاشی خود رضایت نداشت. امید است ارزشیابی توصیفی با علم و آگاهی کامل کلیه دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت و اولیای دانش‌آموزان در مدارس کشور اجرا شود.

حمزه سیاری
مدیر دبستان

منبع : روزنامه فرهنگ آشتی