پایان بلریسم

● ارزیابی دولت بلر در حیات سیاسی بریتانیا
▪ استراتژی تغییر
۱) در حیات سیاسی بلر و حزب کارگر
حیات سیاسی حزب کارگر در دوران زمامداری بلر، دستخوش تغییرات عدیده یی شد. استراتژی تغییر به لحاظ ماهوی بخشی از ادامه سیاست داخلی بلر به حساب می آید که مقدمات آن در دور دوم و سوم زمامداری بلر با پیروزی حزب محافظه کار در انتخابات محلی و انتخابات نمایندگان انگلستان در پارلمان اروپا فراهم آمد. بسیاری از تحلیلگران از وجود چنین تغییری در فراروی حیات سیاسی حزب کار گر، به یک شوک سیاسی نام برده اند. چراکه دامنه گسترده چنین تغییری سبب شد تا سیادت سیاسی بلر و تداوم حاکمیت بلا منازع حزب کارگر در هاله یی از ابهام فرو رود.
نتایج انتخابات محلی، تغییر در آرایش نیروهای سیاسی را به همراه داشته است، اما نتایج انتخابات نمایندگان انگلستان در پارلمان اروپا، به پیروزی حزب دست راستی استقلال بریتانیا منجر شد و توپ را در زمین حزب کارگر قرار داد تا به تبع آن، کابینه بلر در سایه قرار گیرد. تمهید این شرایط، ضرورت تغییر نسبی در دو کابینه را(وزارت کشور و وزارت امور خارجه) الزام کرد و بلر به جهت تقاعد افکار عمومی جان ریدرا به جای جان کلارک و مارگرت بکت را به جای تنها صدای موجود در اروپا (جک استراو) انتصاب کرد تا فضای تعدیل را بر کابینه خود باز گرداند. بلر هرگونه تغییر در کابینه را به منظور برون رفت از شرایط موجود به انجام رسانید که حاکمیت رابین کوک بر دیپلماسی بریتانیا نقطه آغازین آن بود. در حقیقت حاکمیت رابین کوک نوعی موانع را بر دیپلماسی بریتانیا حاکم کرده بود.
لذا حذف رابین کوک و انتصاب جک استراو به جای آن، فضای به مراتب آزاد تری را برای مداخله در سیاست خارجی بلر ایجاد می کرد. اما در دوران اخیر انتخاب مارگرت بکت هدفی جز تلطیف سیاست خارجی و خارج شدن نسبی از چتر سیاست های میلیتاریستی امریکا در خاورمیانه نداشت.
۲) اعتمادسازی در بستر تنش
اعتمادسازی یک کنش روانی و مبتنی بر رفتار عقلایی است که در حوزه سیاست خارجی کشور ها نمود می یابد. لذا اعتمادسازی فاز نوین سیاست خارجی بلر در اواخر دوران زمامداری اش بود که فرآیند آن در بستر تنش های ناشی از سیاست مداخله گرایانه این کشور در خاورمیانه صورت گرفت. بریتانیا از قدیم الایام به جهت مولفه های ارزشی همسو، در سلک متحدان امریکا قرار داشت.
علی الخصوص که بعد از حوادث تروریستی یازده سپتامبر می توان قرائت جدیدی از این همسویی را در سیاست خارجی این کشور بازخوانی کرد که مقدمات آن توسط بلر تمهید یافته است. نمونه بارز فرآیند اعتمادسازی حزب کارگر در بحران۲۳ مارس ۲۰۰۷ در اروندرود نمود یافت که با اتخاذ راه حل دیپلماتیک به آزادی ملوانان انگلیسی منجر شد تا واپسین لحظات حضور بلر در عمارت داونینگ استریت، قرین وهن نشود. اما سفر اخیر گوردون براون به عراق که به نیابت بلر و با هدفی چون اعتمادسازی در بستر تنش انجام یافته است، نمونه در خشان دیگر از چنین فرآیندی است تا آرامش از دست رفته را به کانون حزب کارگر باز آورد.
از ورای مقدمات چنین سفری می توان به مقاصد سفر جانشین بلر دست یافت. تردیدی نیست که سفر براون به عراق در تحکیم مبانی سیاست های بلر و با هدفی چون رشد و ارتقای اقتصادی و باز سازی عراق، فرآیند دموکراسی سازی و تامین ثبات و امنیت این کشور صورت گرفته تا نوعی مصونیت از خطا را در نزد افکار عمومی مردم خاورمیانه و بخشی از جهان، دامن زند.
۳) دلایل کناره گیری و استعفای بلر
استعفای بلر دلایل متعددی داشت که دولت او را دولتی ناپایدار و مستعجل نشان داد. بخشی از دلایل سقوط دولت او به عملکرد او در حوزه سیاست داخلی باز می گردد که ترجیح روابط بر ضوابط، اخذ و دریافت رشوه بر دستگاه دیپلماسی حزب کارگر، شکست حزب کارگر در انتخابات شوراهای محلی و منطقه یی، ظهور حزب لیبرال دموکرات با رویکردی انتقادی در عرصه حیات سیاسی بریتانیا، از نمونه های بارز چنین دلایلی است. اما مهمترین دلیل استعفای بلر به عملکرد او در حوزه سیاست خارجی مربوط می شود.
اگر جنگ عراق و گرداب ناشی از آن، استعفای مردان بوش را به همراه داشت، دامنه آن به حیات سیاسی جزیره نیز تسری یافت. استعفای بلر آخرین حلقه از دومینوی سقوط نومحافظه کاران بود که از بحران عراق ناشی می شد. مشارکت انگلیس با امریکا در جنگ عراق و نحوه عملکرد این دو هم پیمان استراتژیک در مهار و شکست تروریسم، آخرین تیر خلاص بر عملکرد بلر و نشانه یی از پایان دوران زمامداری و افول دولت او بود و این دلیل از میان دلایل متعدد استعفای او، موجب شد که بلر نتواند وداع آبرومندانه یی با عمارت شماره۱۰ خیابان داونینگ استریت داشته باشد.
۴) پایان دولت بلر و گذار از بحران جانشینی
نظر به اعلام استعفا و کناره گیری بلر از قدرت در تاریخ ۲۷ ژوئن۲۰۰۷، مساله جانشینی او نتوانست موجد بحران جانشینی برای حیات سیاسی جزیره باشد. مساله جانشینی بلر با توجه به در اختیار داشتن اکثر کرسی های مجلس عوام از سوی حزب کارگر و با توجه به گرایش های درون حزبی و مشترک بلر و براون، وزیر خزانه داری بریتانیا و متعلق به جریان سنتی حزب کارگر را بدیلی مناسب برای جانشینی بلر نشان داد.
نکته قابل توجه آن است که شاید ابقای وزیر خزانه داری در مقام دولت نوعی سنت در حیات سیاسی جزیره باشد. فرآیند دگردیسی حیات سیاسی جزیره، برای دومین بار چنین سنتی را تجربه می کند. مرحله اول چنین سنتی به دنبال کناره گیری تاچر از قدرت در۲۰نوامبر۱۹۹۰ تجربه شد که جان میجر از وزارت خزانه داری را به جای او در مقام دولت ابقا کرد.
۵) حیات سیاسی حزب کارگر، تغییر یا تداوم استراتژی
انتظار می رود که با اعلام استعفای بلر از قدرت، حیات سیاسی حزب کارگر با دولت براون نوعی تغییرات نسبی را تجربه کند. مسلم است که برخی از این تغییرات به حوزه سیاست خارجی مربوط می شود که بخواهد با واگرایی نسبی از امریکا و همگرایی به اتحادیه اروپا همراه باشد. نکته قابل توجه در این میان آن است که هرگونه فاصله گیری و واگرایی براون از بلر در حوزه سیاست خارجی مقطعی و موقتی است و این فاصله گیری بیشتر به جهت پیرایش افکار عمومی بریتانیا از خاطره شکست نومحافظه کاران در جنگ عراق به اجرا در می آید.
بر این اساس عبث نیست که یک وجه سیاست براون در حیات سیاسی حزب کارگر، همانند بلر حمایت از راهبرد جنگ ضدتروریسم و همگامی با سیاست های خاورمیانه یی امریکا باشد. به همین جهت استراتژی براون با اندکی تفاوت به لحاظ شکلی و تعدیل یافته در ادامه استراتژی بلر تعریف می شود.
هم اینک و در شرایط فعلی، حیات سیاسی جزیره به گونه یی است که نمی تواند خود را بی نیاز از چنین راهبردی بداند. شاید اقدامات و مساعی براون بتواند بهتر از هر نماینده حزب کارگر، مقدمات و موجبات ارتقای این حزب را در حیات سیاسی جزیره فراهم کند و این آرزویی است که براون در نیل به آن تردیدی ندارد.

صلاح الدین هرسنی

منبع : روزنامه اعتماد