کرفتو سکونتگاه انسان ماقبل تاریخ

غار کرفتو، یک اثر باستانی و تاریخی در حدود ۷۶ کیلومتری شمال غرب دیواندره و با احتساب همین مسافت تقریبی در شرق شهر سقز واقع شده است.
غار کرفتو، از نوع غارهای آهکی و طبیعی و یکی از قدیمی ترین و شگفت انگیزترین غارهای طبیعی ایران است که در دوران سوم زمین شناسی شکل گرفته است.
بر این اساس، کرفتو به عنوان یکی از آثار و پدیده های طبیعی شاخص و حائز اهمیت استان تحت شماره ۳۳۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و هرسال بسیاری از علاقه مندان و گردشگران داخلی و خارجی از آن دیدن می کنند.
غار کرفتو به صورت معماری صخره ای در چندین طبقه با فضاهایی به صورت اتاق های تو در تو، راهرو و دالان عبوری در دل کوه حفر شده است و باستان شناسان می گویند: زمان حفر این غار به روزگار نوسنگی می رسد، یعنی دورانی که انسان از بیم حیوانات و دشمنان به این غار پناه برده و با گذشت قرن ها و یکجا نشینی انسان و شکل گرفتن تمدن بنای طبیعی آن به دست ساکنانش متحول شده و منطبق با نیازها و فرهنگ مادی و معنوی آنها شکل دیگری پیدا کرده است. این تغییر و دگرگونی تا حکومت ماناها به طول انجامیده است.
این غار در سال ۱۳۷۹ از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد گمانه زنی قرار گرفته و با توجه به بررسی های باستان شناسی در محوطه بیرون و داخل غار آثاری از دوران های مختلف به دست آمده است. انسان در ۳ دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی (قرن ششم تا قرن هشتم هجری) در این غار سکونت داشته است. دیواره بیرونی غار که به طور طبیعی تشکیل شده، همانند یک معماری سنگی است که در مناطق اورامان به چشم می خورد. ورودی غار از دامنه کوه ۲۵ متر ارتفاع دارد و در گذشته راه رسیدن به آن نسبتاً سخت و طاقت فرسا بود، اما امروزه با ایجاد یک راه پله فلزی ورود به داخل غار برای بازدیدکنندگان آسان شده است.
در معماری سنگی داخل غار، ۴ طبقه قابل شناسایی است که این طبقات از طریق راهروهای ایجاد شده به هم ارتباط می یابد و در هر طبقه علاوه بر ایجاد اتاق های تو در تو، پنجره و نورگیرهایی تعبیه کرده اند.
از قسمت های جالب و دیدنی غار نقوش سردرها و جای مشعل هاست که به وسیله کانال هایی به مخزن گاز متصل شده است. گویا در این غار از روش بیوگاز استفاده و سال ها روشنایی و حرارت آن را از این نوع گاز تأمین کرده اند.
زیباترین بخش معماری غار طبقه سوم آن است که علاوه بر دقت در تراشیدن و کندن اتاق ها، فرم خاص سقف ها به شیوه کمانی است. روی سردر ورودی یکی از اتاق های طبقه سوم کتیبه یونانی وجود دارد که تا حد زیادی صدمه دیده است. در این کتیبه از الهه هراکلس یاد شده و به همین دلیل بسیاری این غار را معبد الهه یونانی نامگذاری کرده اند، در این کتیبه آمده است: «این خانه هراکلس است، هر کس در آن وارد شود در امان است.» برخی بر این عقیده اند که این غار مدتی سکونتگاه سلوکیان (جانشینان اسکندر مقدونی) بوده است که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی به سمت غرب ایران حرکت کرده اند.
در کف غار چشمه هایی وجود دارد که آبروهای کوچکی ایجاد کرده و ۲ حوضچه در این غار شناسایی شده است که هر یک ده ها متر طول دارد. با توجه به نفوذپذیری کف غار آب چشمه ها پس از عبور از منافذ زیرین به بیرون غار راه یافته است. ستون فقرات اصلی غار قریب به ۷۵۰ متر طول دارد و از این مسیر پر پیچ و خم، دهانه ها و دالان های گوناگونی منشعب می شود. به همین جهت تاکنون کسی قادر به شناسایی تمامی این مسیرها و تهیه نقش کامل از آن نبوده است. در مسیر طبیعی غار تفاوت های بسیاری دیده می شود، به طوری که در برخی بخش ها علاوه بر وسعت خاص دالان ها و تالارهای طبیعی و ارتفاع سقف آنها، قسمت هایی وجود دارد که بایستی به حالت سینه خیز و به دشواری از آنها عبور کرد. همین وضع خاص مضمون افسانه ها و داستان های بسیاری در میان اهالی منطقه شده است و بسیاری از طلسم غار و نحوه ایجاد آن سخن به میان آورند، حتی این امر در نوشته های مؤلفان محلی استان تأثیر گذارده و به ذکر چنین مطالبی پرداخته اند. با تلاش مقامات و مسئولان محلی بویژه میراث فرهنگی استان برنامه ساماندهی و ایجاد خدمات و تسهیلات رفاهی به منظور جذب گردشگران به اجرا درآمده است. از عمده ترین اقداماتی که از سال ۱۳۷۸ تاکنون از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان در این اثر باستانی انجام گرفته، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ کاوش و حفاری در غار در ۳ فصل و خاکبرداری، بویژه در بخش های جلویی غار.
▪ برق رسانی و نورپردازی محدوده غار تا بخش انتهایی ستون فقرات اصلی در جوانب گوناگون و محدوده بیرونی آن.
▪ ایجاد پله و پاگرد سنگی در محدوده بیرونی غار و نصب پله فلزی در بخش بیرونی .
▪ ایجاد سکوهای سنگی به منظور استراحت گردشگران.
▪ خاکبرداری و ایجاد پارکینگ وسایل نقلیه.
▪ کنترل آب های چشمه بیرونی غار و تصفیه آب به منظور تأمین آب آشامیدنی.
▪ ساخت پایگاه عملیاتی، اتاقک نگهبانی و بلیت فروشی و سرویس های بهداشتی.
▪ نصب پله و نرده های چوبی در داخل غار به منظور تأمین امنیت گردشگران.

آذر شهبازی

منبع : روزنامه ایران