۲۳ شهریور ۱۳۸۶ ــ ۱۴ سپتامبر ــ زمانی که استیلای روسیه بر همه قفقاز تکمیل شد

۱۴ سپتامبر سال ۱۸۲۹ میلادی در پایان جنگ روسیه و عثمانی (ترکیه) که به شکست عثمانی انجامید، این دولت از همه دعاوی خود در قفقاز جنوب غربی صرفنظر کرد. روس ها که قبلا در دو جنگ با ایران اراضی ماوراء ارس را تصرف کرده بودند به این ترتیب از این زمان مالک همه قفقاز( گرجستان ، ارمنستان و ... جمعا ۷۸ هزار مایل مربع) شدند که سلطه آنان تا ۱۶۰ سال بعد ادامه یافت و اینک منحصر به قسمت شمالی قفقاز از جمله داغستان و چچن است. دولت عثمانی ضمن قرارداد ۱۸۲۹ آدریانوپل Adrianople امتیازهای متعدد دیگر هم به روسیه داده بود که باعث خشم سایر قدرت های اروپایی شده بود. زد و خوردهای روسیه با عثمانی که منجر به امضای این قرارداد شد از ۲۶ آوریل سال ۱۸۲۸ با اعلان جنگ روسیه به عثمانی آغاز شده بود. در آن سال قتل عام یونانیان توسط ترکان عثمانی این بهانه را به دولت روسیه داده بود که به نام حمایت از یونانیان هم مذهب خود با عثمانی وارد جنگ شود. نیروهای روسیه در هشتم ژوئن همین سال از دانوب گذشته و در ۱۲ اکتبر "وارنا "را متصرف شده بودند. عثمانی ها پس از شکست های کولوچا kulevcha، سیلیستریا silistria و آدریانوپل ، پیشنهاد ترک مخاصمه دادند و قرارداد پایان جنگ در ۱۴ سپتامبر ۱۸۲۹ به امضاء رسید. طبق مواد دیگر همین قرارداد بود که مراد دوم سلطان عثمانی بر استقلال یونان صحه گذارد، و مولدوا و "والاشیا"را هم به روسیه داد.
تا زمان استیلای روسیه، منطقه ای که امروز جمهوری آذربایجان را تشکیل می دهد، خاک اصلی ایران و گرجستان و ارمنستان تحت الحمایه ایران بودند. روسها پس از تصرف «دربند» قفقاز در سال ۱۷۲۷ چشم طمع از سایر نواحی این منطقه برنداشته بودند که با استفاده از قزاقهایی که به تزارها پناهنده شده بودند به دست اندازی در این ناحیه ادامه دادند (قزاق در لغت یعنی ماجراجو ).
پس از فروپاشی شوروی که برجای امپراتوری روسیه نشسته بود، یکی از دو طرف قراردادهای گلستان و ترکمن چای، از میان رفته و دیگر وجود نداشت؛ با این که نخجوان از لحاظ جغرافیائی منطقه ای "جدا" است، بر خلاف پیش بینی های قبلی، از تهران صدایی و ادعایی به گوش نرسید!.
جمعیت مناطقی که در ۱۸۲۹ در اختیار امپراتوری روسیه قرار گرفت در زمان فروپاشی شوروی (سال ۱۹۹۱ ) جمعا ۱۷ میلیون نفر بود.
(درباره جنگهای ایران و روسیه و اوضاع قفقاز مطالب متعدد در زمان خود در این سایت آمده است)

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز