چشم انداز درخشان صنعت تولید خیار دریایی در چین

درآب های چین حدود ۱۳۴ گونه خیار دریایی وجود دارد كه از بین آن ها حدود ۲۸ گونه خوراكی بوده و یا دارای استفاده های دارویی هستند. بیش تر این گونه ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پراكنده هستند و تعدادی نیز نظیر آپواستیكوپوس ژاپونیكوس (Apostichopus japonicus) كه گونه ی با ارزشی است در آب های معتدل دیده می شود . خیار دریایی در چین به عنوان غذا و دارو مصرف می شود . چینی ها خیا ر دریایی را با با ارزش تر از خیار معمولی می دانند .بر اساس طب سنتی چین ، از خیار دریایی می توان برای تصفیه ی خون ، درمان بیماری های كلیوی و نیز بیماری های پوستی استفاده كرد. در دهه ی ۱۹۸۰ با افزایش تقاضا برای خیار دریایی طرح های تحقیقاتی زیادی برای تكثیر و پرورش خیار دریایی به اجرا درآمده است. در اوایل دهه ی ۱۹۵۰ تلاش هایی برای تكثیر خیار دریایی شد ولی فقط در دهه ی ۱۹۸۰ این تلاش ها به ثمر رسید .فنون پیشرفته ی تكثیر و پرورش خیار دریایی گونه ی آپواستیكوپوس ژاپونیكوس شامل مراحل تولید لارو ، پرورش در محیط های مختلف و مولد سازی است.
در سال ۲۰۰۲ تولید خیار دریایی به ۶.۳۳۵ تن (وزن خشك ) رسید كه ۵.۸۶۵ تن آن پرورشی و ۴۷۰ تن آن دریایی بود .این مقدار تولید نمی تواند پاسخ گوی تقاضای در حال افزایش بازار چین باشد از این رو چین سالیانه مقادیر زیادی خیار دریایی خشك شده از كشورهای دیگر وارد می‌كند.
● تولید خیار دریایی
پرورش خیار دریایی در شمال چین فعالیتی پر سود بوده و این مهم به سرعت به بخش های جنوبی این كشور گسترش یافت.سطح كل پرورش خیار دریایی حدود ۵۱.۰۰۰ هكتار و تولید نهایی ۶.۷۵۰ تن ( وزن خشك ) معادل ۱۳۵۰۰۰ تا ۲۰۲۵۰۰ تن وزن تازه ( مرطوب ) است. بزرگترین تولید كننده ی خیار دریایی پرورشی استان لیااولینگ است. استان پاندونگ در مقام دوم قرار دارد . در سال ۲۰۰۳ كل سطح پرورش در استان شاندونگ به ۱۷.۰۰۰ هكتار و تولید نهایی به ۲۲۵۰ تن رسید . این مقدار تولید معادل حدود ۴۵.۰۰۰ تا ۶۷.۵۰۰ تن خیار دریایی تازه است. راندمان تولید خیار دریایی خشك ۳۰-۲۰ :۱ است كه این مقدار بستگی به مقدار نمك و روش فرآورش دارد.
در چین فقط گونه ی آپواستیكوپوس ژاپونیكوس پرورش داده می شود .ولی گونه های دریایی شامل : Thelenota ananas , Holothuria nobilis , Holothuria seabra , Actinopyga mauritiana , Bohadschia argus, Stichopus hermanni, Stichopus chlonotus در استان های هانیان و گوانگ دونگ ، Apostichopus japonicus در استان های لیااونینگ و شاندونگ ، Acaudina leucoprocta , Mensamaria intercedens و سایر گونه ها در استان های ژی جیانگ و فوجیان صید می شود. آمار واقعی تولید خیار دریایی پرورشی كمی بیش از آمارهای رسمی است زیرا برخی ازپرورش دهندگان تولید خود را به طور مستقیم و تازه و زنده به رستوران ها و مصرف كنندگان ارایه می كنند. در استان های شاندونگ و لیااونینگ خوردن خیار دریایی خام با سركه و یا به شكل بخار پز شده محبوبیت زیادی دارد . آمارهای رسمی حاكی ازرشد تقاضا برای خیار دریایی و فرآورده های آن است. در سال های اخیر تولید خیار دریایی پرورشی از صید خیار دریایی وحشی پیشی گرفته است .
● بازاریابی و تجارت خیار دریایی در چین
خیار دریایی یا Sea cucumber كه در زبان چینی beche-der-mer گفته می شود یكی از محبوب ترین غذاهای دریایی در بین چینی ها است . شرق دور اصلی ترین بازار خیار دریایی در جهان است .چین به تنهایی بزرگ ترین نولید كننده ، مصرف كتتده و وارد كننده ی خیار دریایی در جهان است . تایوان ، كره ی جنوبی ، سنگاپور و مالزی دیگر بازار های این محصول هستند. مصرف سالیانه ی خیار دریایی در چین ۱۲.۰۰۰-۱۰.۰۰۰ تن ( وزن خشك ) است . تقریبن نیمی از این مقدار توسط تولیدكنندگان داخلی تامین می شود و مابقی از خارج وارد می شود . هنگ گنگ اصلی ترین محل واردات خیار دریایی چین است. در سال های اخیر آمریكا ، استرالیا ، فیجی ، اندونزی ، گینه نو پاپوآ ، فیلیپین ، سنگاپور ، جزایر سلیمان ، سری لانكا ، تایلند ، ماداگاسكار و ژاپن به چین خیار دریایی خشك شده صادر كرده اند.
همان طور كه پیش تر گفنه شد خیار دریایی در چین از زمان های قدیم غذایی مقوی به شمار می رود . ساكنان استان های لیااونینگ و شاندونگ خیار دریایی را غذایی لذیذ محسوب می كنند . محصولات تازه ، خشك شده و فرآوری شده ی خیار دریایی در این استان قیمت بالایی دارد . در كشورهای غربی ضرب المثلی است كه می گوید سیب بخورید تا به پزشك مراجعه نكنید (An apple a day keeps the doctor away) .در چین نیزضرب المثل مشابهی وجود دارد كه می گوید :
خیار دریایی بخورید تا به پزشك مراجعه نكنید (A sea cucumber a day keeps the doctor away) از این رو می توان تصور كرد كه بازار خیار دریایی در آینده بازار بزرگی خواهد بود . قیمت خرده فروشی خیار دریایی از دهه ی ۱۹۸۰ افزایش چشمگیری داشته است .در دهه ی ۱۹۶۰ قیمت خرده فروشی یك كیلوگرم خیار دریایی گونه ی آپواستیكوپوس ژاپونیكوس ۱۸ RMP بود . در دهه ی ۱۹۸۰ این قیمت به ۵۰۰ RMP در هر كیلوگرم رسید و دهه ی ۱۹۹۰ به ۱.۰۰۰-۶۰۰ RMP در هر كیلوگرم افزایش یافت. در حال حاضر این قیمت به ۳.۰۰۰ RMP ( حدود ۴۰۰ دلار آمریكا ) در هر كیلو گرم افزایش یافته است. افزایش قیمت ها ودر نتیجه سود بردن پرورش دهندگان و سرمایه گذاران موجب توسعه ی صنعت پرورش خیار دریایی در چین شده است . اگر چه تولید خیار دریایی پرورشی از مرز ۶.۰۰۰ تن ( وزن خشك ) گذشته است ولی مصرف داخلی بیش از تولیدات است و واردات از كشورهای دیگر باید ادامه یابد . از دهه ی ۱۹۸۰ وضعیت اقتصادی چین وارد دوره ی جدیدی شد. رشد اقتصادی چین موجب افزایش مصرف خیار دریایی در رستوران ها و منازل شده است . مصرف غذاهای دریایی به خصوص غذاهای دریایی لوكس نظیر اسكالوپ ، میگو ، خرچنگ ، باله ی كوسه و نیز خیار دریایی رشد سریعی داشته است .
ارزش دارویی خیار دریایی در چین شناخته شده و حایز اهمیت است . از دهه ی ۱۹۹۰ محصولات تولیدی از خیار دریایی با عنوان غذای سلامتی را می توان در داروخانه ها ، فروشگاه های زنجیره یی و نیز مغازه های خرده فروشی یافت . پیش بینی می شود تقاضا برای چنین محصولاتی افزلیش یابد. پیش بینی می شود كه صید جهانی خیار دریایی ( وحشی) به دلیل افزلیش تولیدات پرورشی در چین ، كاهش یابد . در سال ۲۰۰۳ تولیدات حاصل از پرورش خیار دریایی در ساحل و در دریا به ۶.۷۵۰ تن معادل ۱۳۵.۰۰۰ تا ۲۰۲.۵۰۰ تن وزن تازه رسید . این مقدار تقریبن مساوی برداشت جهانی خیار دریایی از دریاها است . به همین دلیل بود كه شركت كنندگان چینی در كنفرانس CITES مدعی شدند كه پرورش خیار دریایی نقریبن جایگزین صید خیار دریایی از دریا شده است .

مترجم : غلامرضا شویك لو / كارشناس اداره ی كل تكثیر و پرورش میگو و سایر آبزیان

Source:Jiaxin Chen, Bright Prospect for Sea Cucumber Industry in China , INFOFISH International ۴/۲۰۰۵,Pages:۶۰-۶۳

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران