سایتهای ایرانی و بحران مالی

کافی است گشت و گذاری کوتاه در دنیای اینترنت داشته باشیم و با انواع سایتهای اینترنتی (خبری، آموزشی، خدماتی، ورزشی و ...) آشنا شویم. با کمی تأمل به این نتیجه خواهیم رسید که کمتر کسی را (بجز در ایران) در دنیای امروز می توان یافت که برای دل خود و بدون هیچ چشم داشت تجاری، اقدام یه ایجاد یک سایت اینترنتی کرده باشد. همه این سایتها به نوعی با خرده فروشی در ارتباط هستند. یا موضوع و هدف اصلی ایجاد سایت، خرده فروشی است و یا اینکه اگر سایتی خدمات رایگانی ارائه می دهد، در کنار آن به تبلیغ سایتهای خرده فروشی دیگر می پردازد. بطور کلی، موضوع ایجاد درآمد در رأس امور قرار گرفته است. به عنوان مثال می توانیم به سایت !Yahoo اشاره کنیم که کم و بیش برای همه ما به واسطة سرویس های مجانی خوبش (مثل پست الکترونیکی) بسیار آشناست (اولین آدرسی را که من برای ورود به دنیای وب، در مرورگر خود، NetScape وارد کردم، آدرس yahoo.com بود). آیا تا بحال به تبلیغاتی که در !Yahoo وجود دارد توجه کرده اید. حال اگر موضوع طراحی کاملا حرفه ای آنها را بکار بگذاریم، خواهیم دید که هیچ یک از این تبلیغات، خارج از مقولة تجارت الکترونیکی نیست و هدف اصلی آنها کسب درآمد است. تنوع تبلیغات نیز بسیار جالب است. تبلیغ برای مؤسسات توریستی، کرم ضد آفتاب، فیلم های سینمایی، کتاب، خدمات اینترنتی، مؤسسات لاغری و ... . همان تبلیغاتی که در رسانه های دیگر همچون تلویزیون، مجلات و روزنامه ها می بینید، در اینترنت نیز خواهید دید. در واقع اینترنت به عنوان یک رسانه جدید، جایگاه خود را در مقوله تبلیغات و تجارت به خوبی پیدا کرده است. تنها ۸۰۰،۰۰۰ نسخه از کتاب جدید هریپاتر، توسط سایت Amazon پیش فروش شده است.
حال نگاهی به سایتهای ایرانی می اندازیم. اگر سایتهایی را که وابسته به نهاد، حزب و یا گروهی خاص است و همچنین سایتهای شخصی (وبلاگها نیز در این مجموعه قرار می گیرند) را به کنار بگذاریم، تنها چند سایت خبری، فرهنگی-هنری، آموزشی، ورزشی و همچنین چند سایت سرویس دهنده خدمات اینترنتی مجانی باقی خواهد ماند. اگر با پدیدآورندگان این سایتها، صحبت کوچکی داشته باشید، به این نکته پی خواهید برد که همه آنها با سرمایه ای اندک شروع به فعالیت نموده اند و به کسب درآمد به اندازه ای که هزینه سایتهایشان مرتفع گردد، راضی هستند. برخی از این سایتها که مورد توجه واقع شده اند به دلیل توقع و نیاز بازدیدکنندگانشان مجبور به گسترش سایت و امکانات آنها شدند و در نتیجه هزینه بیشتری را نیز به منظور نگهداری و یا امکانات نرم افزاری پرداخته اند. اما موضوع جالبی که می توان به آن توجه نمود، راه های موجود جهت کسب درآمد برای پدید آورندگان این سایتها است. در کشور ما به دلیل عدم وجود زیر ساختهای لازم جهت ایجاد سایتهای خرده فروشی (و به صورت کلی تجارت الکترونیکی)، پدید آورندگان سایتهای اینترنتی از کسب درآمد مستقیم، محروم شده اند. به نظر می رسد که تنها راه باقی مانده، تبلیغات اینترنتی است. اما چه کسانی خواهان تبلیغات اینترنتی هستند؟ همانطور که در بالا نیز اشاره کردم، حجم وسیعی از تبلیغات اینترنتی موجود، به سایتهای خرده فروشی تعلق دارد. به همین دلیل سایتهای اینترنتی ایرانی (که از داخل کشور هدایت می شوند)، به علت نبود اینگونه سایتها، از تبلیغات آنها نیز محرومند.
اما مشتری دیگر تبلیغات اینترتی در داخل، شرکتها و مؤسسات آموزشی مرتبط با امور اینترنتی و رایانه ای و البته کمی ضعیفتر، شرکتهای غیر مرتبط هستند. من به عنوان کسی که بصورت جدی با تبلیغات اینترنتی در ارتباط هستم، می توانم بگویم که حتی شرکتهایی که بصورت مستقیم با اینترنت سرو کار دارند (مانند ISPها، شرکتهای ارائه دهنده خدمات میزبانی وب و ...) هنوز با تبلیغات اینترنتی آشنایی ندارند و حتی از اصطلاحات و توانایی های موجود در این زمینه نیز، نا آگاهند (دیگر انتظاری از بقیه شرکتها و مؤسسات نمی رود).
با بررسی سایتها و شرکتهایی که به سایت پرشین بلاگ تبلیغ داده اند، به این نکته پی خواهیم برد که بیش از ۸۰% از این تبلیغ دهندگان، برای اولین بار بوده است که از تبلیغات اینترنتی استفاده نموده اند. و البته نکته جالب دیگری نیز به چشم می خورد. این شرکتها سایتهای ایرانی را بواسطه موضوع و همچنین تعداد بازدیدکنندگان، مناسب تبلیغات نمی دانسته اند ! (این موضوع خود جای بحث جداگانه ای می طلبد) حال اگر نگاهی به تبلیغات موجود در سایتهای اینترنتی فارسی زبان داخلی بیاندازیم، خواهیم دید که بیش از ۷۰% این تبلیغات به صورت معاوضه ای (Banner Exchange) است و سایتهای اینترتی برای بالا بردن تعداد بازدیدکنندگان خود، همدیگر را بدون چشم داشت مالی، تبلیغ می کنند. من معتقدم که سایتهای اینترنتی موجود در ایران، به واسطة عدم توجه صاحبان شرکتها و صنایع به تبلیغات اینترنتی (به دلیل عدم شناخت کافی از این حوزه) و همچنین عدم وجود زیر ساختهایی لازم جهت کسب درآمد مستقیم از بازدیدکنندگان و یا کاربران خود (نه به دلیل عدم وجود تخصص کافی) تونایی گسترش و در یک کلام حرفه ای شدن را ندارند. بدین منظور به نظر می رسد توجه به موارد زیر ضروری است:
۱) همکاری نهادهای آموزشی و رسانه ای به منظور معرفی توانایی های موجود در حوزه اینترنت و به طور خاص، توانایی های تبلیغاتی و درآمدزا
۲) لزوم نگاه حرفه ای به مقوله تبلیغات اینترنتی از طریق ایجاد گروه های تخصصی جذب تبلیغات اینترنتی
۳) تبدیل موضوع تجارت الکترونیکی از یک خواب و خیال به حرف (کمی محقق شده) و در صورت موافقت به عمل
۴) همکاری و حمایت شرکتها و تشکلهای ارائه دهنده خدمات اینترنتی و همچنین شرکتها و مؤسسات آموزشی مرتبط با سایتهای ایجاد کننده محتوا (این نکته قابل توجه است که فروش شرکتهای ارائه دهنده خدمات اینترنتی مانند ISPها، رابطه ای مستقیم با گسترش سایتهای ایجاد کننده محتوا دارد!) در یک کلام، اگر حضور در این حوزه را ضروری می دانیم (البته در این مورد هم شبهه وجود دارد)، باید انگیزه های لازم برای ورود شرکتها و گروه های تخصصی با نگاهی حرفه ای را فراهم آوریم. اینترنت به زبان فارسی در مرحله ای قرار دارد که لزوم حمایت از آن به شدت احساس می شود. در غیر اینصورت، باید شاهد کمرنگ تر و ضعیفتر شدن سایتهای موجود باشیم. بیایید قبل از آنکه حمایت کنندگان از خارج از کشور بیایند، خود دست به کار شویم.

نویسنده : عطا خلیقی

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات