پیروزی ناتمام چپ‌ها

نتیجه انتخابات ایتالیا كه جنجال های آن از چند ماه قبل شروع شده بود و تا دو هفته بعد از رأی گیری ادامه یافت، سرانجام روز پنج شنبه با رأی قضات دادگاه عالی مشخص شد.رومانو پرودی نامزد ائتلاف چپ های میانه در این انتخابات با اختلافی بسیار اندك سیلویو برلوسكنی مرد ثروتمند و قدرتمند ایتالیا و حزب راست میانه او را شكست داد.
این انتخابات و نتایج آن برای كل اروپا پیامدهایی به دنبال دارد. ضمن آنكه برلوسكنی به طور كامل از صحنه قدرت ایتالیا حذف نشده و از همین حالا خود را برای انتخابات بعدی آماده می كند. پرودی كه در ایتالیا معروف به «ال پروفسور» است، تا یك ماه دیگر دولت جدید ایتالیا را تشكیل می دهد.
به ندرت پیش می آید كه پیروزی در یك انتخابات بیشتر به شكست شباهت داشته باشد تا پیروزی. رومانو پرودی در ایتالیا این وضعیت عجیب را تجربه می كند. نتایج انتخابات اخیر ایتالیا چنان نزدیك بود كه پیشی گرفتن رومانو پرودی نامزد چپگرای این انتخابات با اختلاف بسیار اندك از سیلویو برلوسكنی راست گرا و نخست وزیر كنونی ایتالیا، رنگی از پیروزی انتخاباتی نداشت. نزدیكی نتایج انتخابات باعث شد برلوسكنی كه با چنگ و دندان قصد پیروزی داشت در روزهای نخست، نتیجه را نپذیرد و خواستار بازشماری آرا شود. سرانجام مشخص شدن نتیجه انتخابات به دادگاه عالی قضایی ایتالیا سپرده شد.
چپ های میانه ایتالیا به رهبری پرودی در پارلمان ۶۳۰ كرسی این كشور با نتیجه ۸/۴۹ در برابر ۷/۴۹درصد و با اختلاف ۲۵ هزار رای به برتری رسیدند.اما براساس قانونی كه برلوسكنی در اكتبر گذشته تصویب كرد و حالا به زیان خودش به كار می رود، ائتلاف پیروز در انتخابات هر چند هم كه با اختلاف اندكی برنده شود، ۵۵درصد كرسی های مجلس سفلی یا مجلس نمایندگان را به دست می آورد. شرایط در مجلس ۳۱۵ عضوی سنا هم پیچیده است. برای اولین بار در این انتخابات ایتالیایی های ساكن خارج از كشور می توانستند نمایندگانی جداگانه برای خود انتخاب كنند و شش كرسی مربوط به این نمایندگان سرنوشت حزب اكثریت سنا را مشخص می كند.
نتایج اولیه انتخابات نشان می دهد كه حزب پرودی با اختلاف اندكی در سنا هم از راست های میانه به رهبری برلوسكنی پیش است. كرسی های چپ میانه در سنا ۱۵۸ عدد و كرسی های راست میانه ۱۵۶ عدد است.
بدون در نظر گرفتن آرای خارجی ها، آرای برلوسكنی در سنا ۴۰۰ هزار عدد بیشتر از پرودی بود.اما از شش كرسی كه خارجی ها در سنا به دست آوردند، چهار كرسی به طرفداران پرودی تعلق دارد.
وقتی برلوسكنی در ماه اكتبر گذشته نظام جدید انتخابات را به تصویب می رساند مخالفان این قانون می گفتند كه با این كار ایتالیا بار دیگر دولت های با عمر كوتاه را تجربه خواهد كرد و روزهای سیاسی بی ثبات بعد از جنگ جهانی دوم دوباره تكرار خواهد شد.
پیش از این انتخابات، محبوبیت رو به زوال برلوسكنی نسبت به انتخابات سال ۲۰۰۱ قابل پیش بینی بود، اما نتیجه این انتخابات نشان داد كه حزب برلوسكنی در جامعه ایتالیا و به ویژه درمناطق ثروتمندنشین این كشور تا چه اندازه ریشه دارد. رأی دهندگان در این انتخابات ائتلاف چپ های میانه را به خاطر سیاست های دولتی و كمتر لیبرال شان مجازات كردند و به همین دلیل برتری این ائتلاف با اختلاف بسیار اندك محقق شد. چپ ها امیدوار بودند كه دمكرات مسیحی ها درمیان راست ها آرای خوبی به دست آورند و به جای حزب برلوسكنی در جایگاه اپوزیسیون قرار گیرند، اما اینطور نشد و حزب برلوسكنی اكنون حزب قدرتمند اپوزیسیون است. در حقیقت رأی دهندگان ایتالیایی نسبت به استراتژی اقتصادی و وعده های مالی برلوسكنی اعتماد نشان دادند.
نقطه ضعف چپ های میانه ایتالیا این است كه شركای ائتلافی آن برنامه های مختلفی را دنبال می كنند. این اختلاف فقط به مسائل داخلی مربوط نمی شود و مواضع بین المللی را هم در بر می گیرد. در حوزه سیاست خارجی شركای میانه این ائتلاف با نیروهای نوكمونیست اختلاف نظر دارند. سیاست چپ های میانه بیشتر از كمونیست ها به آمریكا نزدیك است. كمونیست های درون این ائتلاف خواستار آن هستند كه ایتالیا به طور كامل از آمریكا فاصله بگیرد.
بنابراین وظیفه اول پرودی افزایش انسجام ائتلاف سیاسی پیروز است. اكنون ایتالیا تا مشخص شدن نخست وزیر جدید و تركیب آینده دولت باید دست كم یك ماه دیگر منتظر بماند. آنچه این زمان انتظار را طولانی تر كرد، تصمیم كارلوس آزگلیو چیامپی، رئیس جمهور ایتالیا بود كه اعلام كرد بعد از اتمام دوره مسئولیتش در ماه مه، دیگر برای دور بعدی كاندید نخواهد شد. بنابراین پارلمان جدید ایتالیا ابتدا باید رئیس جمهور جدید را انتخاب كند و بعد این رئیس جمهور است كه نخست وزیر را برای تشكیل كابینه مأمور می كند. فضای نامشخص سیاسی كنونی تا به حال در ایتالیا نادر بوده است. پرودی برای خود حزب سیاسی ندارد. در ماه اكتبر گذشته احزاب چپ میانه به شیوه تعیین نامزد انتخاباتی در آمریكا، پرودی را به عنوان انتخاب شماره اول خود برای رهبری ائتلاف چپ میانه در انتخابات معرفی كردند. همین موضوع باعث شد كه برلوسكنی او را بدون اصالت حزبی و فقط نماینده ای از چند حزب چپ پراكنده بنامد. بعضی تحلیلگران ایتالیایی هم پرودی را نخست وزیری آسیب پذیر در آینده می دانند و می گویند، چون او حزب سیاسی مستقلی برای خودش ندارد قدرت چانه زنی چندانی نخواهد داشت.
پرودی اكنون با كار دشوار تشكیل دولتی رو به روست كه از ۹ حزب ائتلافی پراكنده تشكیل شده و هیچ یك از این ۹ حزب، حزب پشتیبانی كننده شخص او نیستند.ایتالیا اكنون به دو اردوگاه مساوی بزرگ تقسیم شده كه به شدت به یكدیگر بی اعتماد هستند. به همین دلیل رئیس جمهور این كشور تشكیل دولت جدید را به دوره بعدی موكول كرد. این دو اردوگاه سیاسی باید ابتدا بر سر میز مذاكره بنشینند و درباره جانشین چیامپی و رئیس جمهور آینده به توافق برسند. كاندیداهای احتمالی ریاست جمهوری، جولیانو آماتو از نخست وزیران پیشین و جیورجیو ناپولیتانو سناتور افتخاری مادام العمر ایتالیا هستند.
پیروزی كم رنگ در این انتخابات برای چپ ها مانند یك شكست بود. به رغم همه اتفاقاتی كه در پنج سال گذشته به زیان برلوسكنی روی داد و با وجود شرایط نامساعد اقتصادی در ۵ سال حكومت او، چپ های ایتالیا اكثریت قابل توجهی در انتخابات به دست نیاوردند. حزب برلوسكنی «Forza Italia» (ایتالیا به پیش) همچنان نیروی قدرتمند سیاسی این كشور باقی مانده است.
برلوسكنی مانند همه میلیاردرهای دیگر دنیا قدرت زیادی دارد و همواره هر چه را كه خواسته به دست آورده است و در این انتخابات هم اگر چه با اختلاف اندكی شكست خورده اما به گفته رسانه های ایتالیا، او یك «بازنده برنده» است. حزب او بزرگترین حزب واحد سیاسی در پارلمانی خواهد بود كه یك نخست وزیر ائتلافی آسیب پذیر كنترل آن را به دست خواهد داشت. در ساختار سیاسی ایتالیا او هنوز قدرت دارد و حتی چپ های میانه هم به این حقیقت اعتراف كرده اند.
برای برلوسكنی كه اكنون ۷۰ سال دارد و دو دوره نخست وزیر بوده است، بهترین جایگاه اكنون ایفای نقش رهبر میلیاردر حزب مخالف یا اقلیت است. اگرچه او بعد از اعلام نتایج انتخابات، با گفتن اینكه می خواهد مانند انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۰ آمریكا، آراء بازشماری شود، اما این بیشتر استراتژی بود برای قدرت نمایی در برابر پرودی و همراهانش و رساندن این پیام كه او همچنان در قدرت باقی می ماند. به همین دلیل چند روز بعد از انتخابات، برلوسكنی در میان حیرت طرفدارانش گفت: شاید باید به تجربه یكی از كشورهای بزرگ اروپا (آلمان) عمل كرد و با ائتلاف نیروها با توافق دوجانبه عمل كرد. برلوسكنی می داند كه پرودی تن به ائتلاف با او نخواهد داد، چرا كه شركای ائتلافی اش در این صورت او را ترك خواهند كرد. او و جیان فرانكو فینی وزیر خارجه اش خود را برای انتخاباتی زودرس آماده می كنند. از نظر آنها دولت پرودی دوام چندانی نخواهد داشت. اما پرودی در نطق بعد از انتخابات اعلام كرد كه ائتلاف او ۵ سال در قدرت باقی خواهد ماند.
حضور پرودی در این انتخابات كم سر و صداتر از برلوسكنی بود. در بعضی شهرهای كوچكتر ایتالیا مردم عادی حتی از حضور او در انتخابات آگاه نبودند. نه پوستری بر دیوارها بود و نه تابلوی انتخاباتی در بزرگراه ها. او در جمع های ۵۰۰ نفری در ایستگاه های قطار سخنرانی می كرد. برخلاف برلوسكنی كه از هر ابزاری حتی به میان كشیدن خصوصی ترین مسائل خانوادگی اش برای سرگرم كردن جمع های انتخاباتی استفاده می كرد، برلوسكنی سیاست را موضوع بسیار جدی می داند و در این باره جدی سخن می گفت.
او كه از رئیسان پیشین كمیسیون اروپاست، طرفدار استقلال بیشتر سیاست های ایتالیا از آمریكا به شمار می آید و خروج نیروهای ایتالیایی از عراق از شعارهای اصلی انتخاباتی او بود. به همین دلیل است كه از نظر تحلیلگران نتایج این انتخابات فراتر از مرزهای ایتالیا خواهد رفت. برلوسكنی با سیاست ها و اظهارات تندش طرفدار چندانی در اروپا نداشت. رهبران اروپا او را فردی غیرجدی در عرصه سیاست می دانند كه بیشتر از سیاست ورزی به دنبال جنجال رسانه ای است. انتقادات شدید از یورو، خودداری از گردن گذاشتن به احكام دستگیری در سراسر اروپا و بالاخره حمایت بی چون و چرا از جورج بوش در جنگ عراق، برلوسكنی را به شریكی ناخوشایند برای اروپا تبدیل كرده است.
از سوی دیگر آمریكا در این انتخابات یكی دیگر از شركای هم پیمان خود را از دست داد. هم پیمانان آمریكا پیش از این در اسپانیا و پرتغال هم قدرت را ترك كرده بودند. سخنگوی وزارت خارجه آمریكا در واكنش به این انتخابات گفت: ما با هر كس كه به عنوان نخست وزیر بعدی ایتالیا انتخاب شود كار می كنیم.
اقتصاد در ایتالیا هم مانند سیاست آن، اكنون به دو بخش تقسیم شده و دو بازیگر با نفوذ دارد. در یك طرف طرفداران «سرمایه داری بزرگ» هستند كه در پناه نخبگان صنعتی گرد آمده اند و از حمایت بسیاری از قدرت های مالی اروپا و آمریكا برخوردار هستند. در سوی دیگر شركت های تجاری كوچك و متوسطی قرار دارند كه بیشتر در مناطق شمال شرقی قدرت دارند. از نظر آنها گروه های بزرگ ملی از سیاست های دولت سوءاستفاده كرده اند. برلوسكنی در این انتخابات خود را قهرمان حمایت از منافع شركت های كوچك تجاری مطرح كرد و به نظر می رسد كه در سال های آینده این تصویر كم رنگ شود. به همین دلیل پرودی با دشواری دیگری در عرصه اقتصاد رو به رو خواهد بود و آن جلب اعتماد این شركت های تجاری است.
چپ ها هم در ائتلاف خود از نظر اقتصادی اختلاف نظر دارند. گروهی از شركای این ائتلاف اصلا ح طلبان طرفدار بازار هستند و گروهی دیگر چپ های تندرویی كه خواستار توزیع دوباره درآمد و بازگشت به اقتصاد دولتی هستند. به این ترتیب این دولت در اجرای اصلاحات اقتصادی مورد نیاز در ایتالیا با دشواری جدی روبه رو خواهد بود. در انجام اصلاحات سیاسی در ایتالیا همچنین نمی توان كسری بودجه و بدهی های روبه رشد دولت را نادیده گرفت. پیش از این انتخابات، بسیاری از كارشناسان اقتصادی هشدار می دادند كه نتیجه این انتخابات می تواند اصلاحات اقتصادی را با تهدید جدی روبه رو كند. هیچ یك از دو رقیب انتخابات ایتالیا برنامه اقتصادی مفصل و با جزئیاتی ارائه ندادند.
در سیاست خارجی، سابقه گذشته پرودی نشان می دهد كه ایتالیای تحت حكومت او بیشتر به اروپا نزدیك می شود. بنابراین دولت ایتالیا در ماه های آینده بیشتر به برلین، مادرید و پاریس نزدیك می شود. اما با توجه به تغییراتی كه در فرانسه، آلمان، انگلیس و اسپانیا در جریان است و یا به وقوع پیوسته، دیدگاه چپ های میانه به اروپا رفته رفته قدیمی می شود.
اگر سخنان اخیر پرودی با تدابیر عملی همراه شود، می توان پیش بینی كرد كه دولت جدید ایتالیا، رم را به مأمنی برای تجارت آسیا تبدیل كند. با این كار كسانی كه به دنبال اعمال تعرفه های گمركی بیشتر برای كالاهای چینی و جنوب آسیایی هستند، ناخشنود خواهند شد. به این ترتیب كمیسیون اروپا در استراتژی ضد ملی گرایانه اش، شریكی جدی و مهم خواهد یافت.دولت سیلویو برلوسكنی ثروتمندترین مرد ایتالیا، در سال های بعد از جنگ جهانی دوم بادوام ترین دولت ایتالیا بود. او بانفوذ بر رسانه های این كشور كه اكثریت آن در مالكیت نخست وزیر قرار دارد، به چهره غالب در ایتالیا تبدیل شده بود. چندی پیش یك مجله پزشكی در این كشور به موردی عجیب و نادر از آسیب مغزی اشاره كرد كه محور ماجرای آن برلوسكنی بود.
یك زن خانه دار ۶۶ ساله بعد از آسیب مغزی هیچ یك از اطرافیان خود را به یاد نمی آورد و نمی شناخت. اما وقتی عكس سیلویو برلوسكنی را به او نشان دادند، این زن به سرعت گفته است: این تصویر یك سیاستمدار و مرد رسانه ای است كه بسیار ثروتمند است.به رغم تبلیغات گسترده انتخاباتی برلوسكنی كه بیش از ۲۴۰ میلیون دلار هزینه داشته، او با اختلاف اندكی قدرت را واگذار می كند. اما دولت جدید كه به احتمال زیاد پرودی با لقب «ال پروفسور» در ایتالیا آن را تشكیل می دهد همواره با خطر انتخابات زودرس روبه رو خواهد بود. دلیل این خطر فقط قدرتمند باقی ماندن برلوسكنی و حزبش در عرصه سیاست ایتالیا نیست، بلكه دلیل اصلی آن این است كه ائتلاف چپ میانه پرودی از ۹ حزب كاملاً مختلف تشكیل شده كه احزابی از منتهی علیه چپ و تا راست میانه را شامل می شود. درون این ائتلاف هم حامیان ناتو هستند و هم مخالفان جهانی شدن، هم مخالفان لیبرال و خصوصی سازی و هم موافقان آن. تنها نقطه اشتراك این احزاب مخالفت با برلوسكنی است و وقتی او دیگر در قدرت نباشد دیگر چه عاملی برای حفظ اتحاد باقی می ماند؟

ترجمه و تنظیم: نیلوفر قدیری

منبع : روزنامه همشهری