موسیقی بومی ، استان آذربایجان شرقی

موسیقی بومی آذربایجان از روزگار كهن تا اكنون در حیات «عاشیق‌ها» خلاصه می‌شود. عاشیق‌ها هنرمندانی هستند كه به طور خودساخته از میان مردم برخاسته‌اند و با هنر اصیل و نوای دلنشین ساز خود كه همراه با ترانه‌های دلپذیر و متناسب با شرایط مراسم است، در عروسی‌ها و قهوه‌‌خانه‌‌ها به ترنم در می‌آیند.
عاشیق‌های معاصر آذربایجان مالك گنجینه عظیم هنر و ادبیات تاریخی نیاكان خویش‌اند و سروده‌های استادانه و زیبای خود را به انگیزه احساسی ناب و انسانی و حفظ امانت هنر عاشیقی در میان مردم رواج می‌دهند و در مجالس عروسی و جشن‌ها حاضر می‌شوند و از این راه معیشت روزانه خود را نیز تأمین می‌كنند.
در آذربایجان كم‌تر دهكده‌ای را می‌توان یافت كه جشن‌ها و عروسی‌هایشان بدون عاشیق برگزار شود. حتی در مناطقی كه عاشیق نیست، فرسنگ‌ها راه پیموده می‌شود تا عاشیقی به جشن دعوت شود و مجلس را با سخنان حكمت‌آموز و ترانه‌ها و منظومه‌های دلنشین خود گرمی و شور ببخشد.
عاشیق‌ساز می‌نوازد. ساز آلتی است شبیه تار، مركب از نُه سیم كه بر سینه می‌نهند و می‌نوازند. نام ابتدایی و قدیمی آن «قوپوز» است كه چیزی شبیه كمانچه‌‌های كنونی بوده است. اكنون همراه هر عاشیق اغلب یك یا دو بالابانچی (نوازنده بالابان) و قاوالچی (دایره‌زن) نیز هست كه او را همراهی می‌كند. گاهی نیز چند دسته عاشیق یكجا ظاهر می‌شوند و هنرنمایی می‌كنند.
عاشیق هنرمند مردم است و باید در چندین هنر مهارت و استادی داشته باشد. هم شاعر است، هم آهنگساز، هم منظومه‌سرا، هم خواننده، هم نوازنده، هم هنرپیشه و هم داستانگو. به عبارت دیگر در این عرصه‌ها خلاق است و هنرمندی است كه این همه را با انگشتان ماهر و صدای دلنوازش اجرا می‌كند.
در روزگاران گذشته، به این هنرمندان علاوه بر اوزان و عاشیق، وارساق و یانشاق هم می‌گفتند و به هنرمندترین و شایسته‌ترینشان دده اطلاق می‌شد كه از آن میان می‌توان به دده قاسم (قرن 13 هـ.ق)، توراب دده (قرن 12 هـ.ق)،‌ دده یادیار (قرن 10 هـ.ق)، كرم دده و مشهورتر از همه دده قورقودِ اسطوره‌ای اشاره كرد.
از عاشیق‌های معروف و قدیمی آذربایجان می‌توان : عاشیق عباس توفارقافلی، ساری عاشیق، عاشیق معصوم، عاشیق امراه، عاشیق قربان، عاشیق علعسگر را نام برد كه هر كدام از برجسته‌ترین هنرمندان زمان خود بوده‌اند.
از عاشیق‌های معاصر آذربایجان می‌توان به : عاشیق اسد، عاشیق قشم، عاشیق جبی، عاشیق حسین جوان، عاشیق عبدالعلی، عاشیق رسول، عاشیق یداله، عاشیق مشی، عاشیق حسن اسكندری، عاشیق عزیز شهنازی، عاشیق حسن نامور، عاشیق علی. عاشیق اشرف و ده‌ها تن دیگر اشاره كرد. تعدادی از این افراد تحت پوشش اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به فعالیت هنری خود ادامه می‌دهند. این عاشیق‌ها در سال‌های اخیر ضمن شركت در مراسم بزرگداشت دهه‌ فجر و برنامه‌های موسیقی بومی، در خارج از كشور از جمله آلمان، فرانسه، اسپانیا، آذربایجان شركت كرده‌اند و معمولاً با استقبال پرشور شنوندگان مواجه شده‌اند.