می خواهید سوخت کمتری مصرف کنید؟

امروزه جهان با تقاضای فزاینده ای برای تامین و تولید انرژی مواجه است ، به گونه ای که تامین انرژی به عنوان یک نیاز استراتژیک و وابسته به منافع ملی و حیات کشورها محسوب شده و کشوری که از امنیت انرژی بالاتری برخوردار باشد، رشد اقتصادی و رفاه پایدارتری خواهد داشت. بر همین اساس مدیریت بهینه سازی مصرف انرژی به عنوان یکی از مهمترین مولفه های کارآمدی است که جایگاه ویژه ای در سیاست های کلان انرژی کشورها دارد و هیچ کس نمی تواند منکر نقش و جایگاه اساسی و مهم انرژی در رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها شود.
رشد جمعیت و روند توسعه اقتصادی کشورها موجب شده هر روزه بر سرعت مصرف انرژی در جهان افزوده شود ؛ به گونه ای که براساس آمارهای اتحادیه جهانی انرژی ، مصرف انرژی هر ۱۰سال ۲ برابر می شود و پیش بینی های همین اتحادیه نشان می دهد مصرف انرژی در جهان طی سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۲۵ به میزان ۵۴ درصد افزایش خواهد یافت و در این چشم انداز بیشترین میزان مصرف انرژی به کشورهای در حال توسعه (مثل ایران) تعلق دارد. این در حالی است که کشور ما نیز سرانه مصرف انرژی بسیار بالایی دارد.
آمارها نشان می دهد مصرف فرآورده های نفتی در ایران در کمتر از ۲ دهه به ۳ برابر افزایش پیدا کرده است و متوسط مصرف انرژی سالانه حدود ۱۰ درصد رشد و مصرف نادرست آن هزینه ای معادل ۵میلیارد دلار برای کشور در بر دارد که در این زمینه اتکا به روشهای سنتی ، به کارگیری فناوری های قدیمی در صنایع ، فراوانی و ارزان بودن قیمت سوخت و منابع فسیلی ، نبود فرهنگ بهینه سازی مصرف انرژی ، عدم اطلاع رسانی و آموزش های مناسب ، آشنا نبودن غالب افراد با این موضوع و... همگی از دلایل افزایش سرانه مصرف انرژی در کشور به شمار می روند. لذا با عنایت به اقتصاد تک محصولی و متکی بر درآمدهای نفتی و مصرف بالای انرژی در کشور، سیاست تلاش برای بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی به عنوان یک ضرورت ملی بیش از پیش آشکار می شود.
تردیدی نیست که عدم توسعه و بهره مندی از دانش و فناوری های نوین به منظور مصرف بهینه منابع انرژی در کشور نیز زیان های فراوانی به همراه خواهد داشت. لذا در این راستا تامین انرژی پایدار و بهبود روند مصرف آن در کشور، مستلزم اراده ملی و تلاشی همگانی است و برای رسیدن به این مهم می بایست ضمن به استخدام درآوردن فناوری های نوین و پیشرفته ازجمله تولید برق هسته ای در جهت متنوع کردن سبد انرژی مصرفی و اجرای اصول صرفه جویی و بهینه سازی در مصرف انرژی گامهای اساسی برداشت.
بدون شک لزوم توجه روزافزون به مقوله بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی در جامعه با توجه به سیر صعودی مصرف آن در کشور محتاج استدلال نیست ، نگاهی کوچک به آمار و ارقام موجود در این زمینه ، حاکی از مصرف بالای انرژی و عدم توجه به مساله بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی در کشور است. با اعتقاد و تاکید بر این که کوشش های اندک برای کاهش مصرف انرژی می تواند نتایج قابل توجهی را در سطح ملی به بار آورد، بخشهایی که بیشترین سهم را در میزان اتلاف انرژی کشور به خود اختصاص داده اند ذکر و متناسب با هر بخش ، پیشنهادها و راهکارهای علمی و عملی جلوگیری از اتلاف انرژی و تلاش در جهت بهره وری و بهینه سازی مصرف آن ارائه شده اند. این بخشها عبارتند از: مصارف خانگی ، حمل ونقل و بخش صنعتی.
● مصارف خانگی
یکی از بخشهایی که در کشور ما سهم وسیعی از انرژی اتلافی را به خود اختصاص داده است ، بخش مصارف خانگی و تجاری است. همچنان که اشاره می شود بیشترین سهم اتلاف انرژی در این بخش به عدم آگاهی و رعایت نکردن نکات و موارد ساده ای است که متاسفانه عموم مردم هم بسادگی از کنار آن می گذرند، در صورتی که می توان به آسانی و با رعایت و به کار بستن موارد مشروحه ذیل علاوه بر کمک به سبد اقتصادی خانواده ، سهم بسزایی نیز در کمک به اقتصاد ملی ایفا کنیم.
اهم پیشنهادها و راهکارهای علمی و عملی پیشنهادی برای اصلاح امور و بهینه سازی مصرف انرژی در این بخش بدین شرح است :
ـ استفاده از دیوارهای دوجداره به منظور جلوگیری از شارش گرما در ساختمان سازی
ـ عایق بندی سقف و شیروانی ها به وسیله پوششهای ضخیم متناسب
ـ عایق بندی پلی استر در زیر کف ساختمان ها
ـ استفاده از پوکه های ساختمانی و بتون های متخلخل
ـ استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد
ـ استفاده از نمای مناسب در ساختمان ها (به عنوان یک عایق حرارتی و برودتی مناسب نقش ایفا می کند)
ـ رنگ آمیزی ساختمان با رنگهای روشن
ـ هماهنگی و همساز بودن طراحی و ساخت و سازها با شرایط اقلیمی
ـ بستن دریچه ها و کانال های کولر در زمستان (حدود ۳۰ درصد از گرمای منازل از طریق کانال های کولر هدر می روند)
ـ استفاده از پنجره های دوجداره (بیشترین میزان اتلاف انرژی در ساختمان ها از طریق پنجره هاست) پوشاندن منافذ و درزهای در و پنجره ها به وسیله نوارها و درزگیرهای سلیکونی نصب فنر در بالای درهایی که رو به فضای آزاد باز می شوند
ـ استفاده از قابهای پی.وی.سی و آلومینیومی مخصوص به جای قابهای معمولی آلومینیومی و آهنی
ـ نصب پرده های ضخیم و پرچین برای پنجره ها
ـ ایجاد سایه بان برای پنجره های غربی و شرقی ساختمان ها
ـ کاشتن درختان سایه دار در مناطق گرمسیر
ـ استفاده از عایقهای حرارتی از قبیل پشم شیشه و پشم و سنگ به دور مخازن و لوله کشی ها
ـ نصب ترموستات روی وسایل سرمایشی و گرمایشی به منظور تامین دمای مطلوب و مورد نیاز
ـ انتخاب شعله متناسب با اندازه ظروف به هنگام آشپزی
ـ استفاده از شعله پخش کن روی شعله چراغ گاز به منظور پخش وسیع گرما و جلوگیری از متمرکز شدن آن
ـ بستن در پوش ظروف به هنگام پخت وپز
ـ استفاده از قابلمه هایی که ترجیحا جنس آنها از آلومینیوم ، مس ، آهن یا ترکیبات این چنینی است (به علت رسانایی زیاد این مواد)
ـ استفاده از وسایل و تجهیزات دارنده برچسب مصرف انرژی
ـ چک کردن سیم کشی داخلی ساختمان ها به صورت دوره ای (حداقل سالی دوبار)
ـ جایگزین کردن لامپهای کم مصرف به جای لامپهای معمولی
ـ خاموش کردن لامپهای اضافی و وسایل برقی پر مصرف در ساعات اوج مصرف
ـ عدم روشنایی تجملی و فضاهای بیهوده
ـ تمیز کردن حباب لامپها و شیشه های منعکس کننده نور
ـ استفاده از پوششهای شیشه ای مناسب (مثل پوشش شیشه ای تخت به جای مشجر)
ـ استفاده از نور طبیعی ، زمانی که به نور زیاد نیاز نداریم
ـ جلوگیری از آلودگی های نوری
ـ بهره مندی وسایل خنک کننده و برودتی از فضا و فاصله مناسب در اطراف خود
ـ قرار دادن یخچال و فریزرها در مکانی مناسب ، سایه دار و بدون تابش خورشید
ـ تنظیم ترموستات یخچال و فریزرها روی دمای مناسب
ـ پاک کردن یخ و برفک یخچال ها
ـ جلوگیری از باز و بسته کردن بی رویه در یخچال ها
ـ اطلاع از سالم بودن درزگیرهای فریزر و یخچال ها
ـ کامل بودن ظرفیت مخزن لباس ، هنگام کار با ماشین لباسشویی
ـ استفاده از نور معمولی به جای خشک کردن لباس یا توسط خشک کن لباسشویی
ـ پوشیدن لباسهای ضخیم در زمستان و لباسهای نازک در تابستان (این الگو در کشور ژاپن کاملا رعایت می شود.)
● بخش صنعتی
یکی دیگر از محلهایی که دامنه اتلاف انرژی در آن هر روز زیادتر می شود، به بخشهای صنعتی مربوط می شود که از قدیمی بودن فناوری رنج می برند. به روز نبودن تجهیزات و بهره مند نشدن از فناوری های پیشرفته در این بخشها از جمله مهمترین عوامل اتلاف انرژی به شمار می روند. چند پیشنهاد درباره راههای بهینه سازی مصرف انرژی در این بخش ارائه می شود:
ـ نوسازی صنایع فرسوده و جایگزین کردن فناوری های نوین به جای فناوری های قدیمی
ـ جلوگیری از طراحی نامناسب (Over Design) و غیر استاندارد محصولات تولیدی
ـ راه اندازی و ایجاد تشکیلات لازم در خصوص بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی در تمامی صنایع
ـ ملزم کردن تمامی صنایع و کارخانجات در خصوص نصب مشخصات فنی و گواهینامه تطبیق محصولات آنها با استانداردهای انرژی
ـ تولید محصولات کم مصرف و دارای بازده بالای انرژی
ـ ارتقائ و اصلاح تجهیزات و صنایع قدیمی مثل صنایع سیمان و کوره های آجرپزی
ـ استفاده از فناوری های بازیافت حرارت در صنایع بزرگ
ـ ایجاد، گسترش و تعامل نزدیک میان صنعت و دانشگاه در امور انرژی بی شک علاوه بر به کارگیری موارد اشاره شده فرهنگ سازی عمومی با هدایت سازمان های متولی امور انرژی ، نقش بسیار مهمی در بهبود کمی و کیفی مصرف انرژی کشور به همراه خواهد داشت.
● فرهنگ سازی ، اطلاع رسانی و سیاستگذاری امور مربوط به انرژی
شاید بتوان گفت مهمترین عاملی که باعث شده اتلاف انرژی در کشور ما سرانه مصرفی بالایی داشته باشد، نبود آگاهی و فرهنگ سازی مناسب در این بخش است.
بدون شک کشورهای موفق و پیشرفته ، بالا بردن سطح آگاهی های عمومی در زمینه مصرف بهینه انرژی را مهمترین عامل به وجود آورنده عزم همگانی در کاهش مصرف انرژی دانسته اند و استفاده از رسانه های عمومی از قبیل رادیو، تلویزیون و روزنامه ها را به عنوان ابزارهای بسیار کارآمد در این زمینه ذکر کرده اند. اغراق نیست اگر بگوییم اولین و مهمترین گام درباره بهینه سازی مصرف انرژی در کشور بالا بردن سطح آگاهی های مردم و فرهنگ سازی است. بر این اساس ، با توجه به نقش و اهمیت این موضوع تلاش شده است ، پیشنهادها و راهکارهای مناسبی که با اجرای آنها بتوان اصول مصرف و فرهنگ بهینه سازی و بهره وری انرژی را در جامعه ایرانی نهادینه کرد، ذکر شود. اهم این پیشنهادهاعبارتند از:
ـ اعمال مقررات ملی ساختمان و اجرای آیین نامه ۲۸۰۰به همراه رعایت اصول مبحث ۱۹مقررات ملی ساختمان
ـ بازنگری آیین نامه ها و قوانین شهرسازی با ملحوظ نظر قراردادن مساله بهینه سازی و اتلاف نکردن انرژی
ـ تلاش در جهت تحقق اصول بهره وری از طریق ادارات و سازمان های دولتی و خصوصی در کشور
ـ توسعه دولت الکترونیک و جلوگیری از سفرهای غیرضروری شهری
ـ حرکت از کثرت به وحدت سازمان های متولی امور انرژی کشور
ـ استفاده از منابع تجدیدپذیر و پایان ناپذیر انرژی
ـ جایگزینی منابع ایمن ، ارزان و پاک انرژی از قبیل انرژی هسته ای با سوختها و منابع فسیلی
ـ معرفی دوره ای سازمان ها و ادارات نمونه در موضوع صرفه جویی در مصرف انرژی
ـ اعطای تسهیلات و مشوقهای مادی به واحدهایی که در حد متعادل و کمتر انرژی مصرف می کنند
ـ جلوگیری از برقهای غیرمجاز و سوئاستفاده ها
ـ نصب کنتورهای چند تعرفه و اعمال نرخهای متفاوت برای ساعات عادی و اوج مصرف برق
ـ مراجعه بازرسان انرژی به منازل و ادارات برای بررسی و تحقیق درخصوص اتلاف انرژی (بازرسی انرژی )
ـ راه اندازی گروههای ثابت و سایر آموزش بهینه سازی مصرف انرژی در سطح شهر (اتوبوس های ثابت و سیار)
ـ ترویج فراخوان های عمومی در جهت فرهنگ سازی برای کاهش مصرف انرژی در کشور
ـ برپایی نمایشگاه های موقت و دائم بهینه سازی و اصول مصرف انرژی
ـ برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت برای مدیران و مسوولان بخشهای صنعتی و آموزشی
ـ استفاده از تجربیات دیگر کشورهای پیشرو در این زمینه همچنین الگوبرداری از نوع و نحوه برنامه ریزی آنها در مسیر مقابله با اتلاف انرژی
ـ برپایی و راه اندازی کارگاه های آموزشی اصول بهینه سازی مصرف انرژی در سطح کشور
ـ تهیه بروشور و دفترچه های راهنمای بهینه سازی و مصرف انرژی و پخش مناسب و گسترده آن در مدارس و مراکز آموزشی
ـ درج اطلاعات ، پیشنهادها و پیامهای آموزشی مربوط به امور انرژی روی قبوض برق و گاز
ـ ارسال پیامهای آموزشی از طریق سرویس پیام کوتاه (SMS)
ـ پخش انیمیشن و تیزرهای جذاب و پرمحتوای تلویزیونی درخصوص آموزش و یادگیری اصول مصرف بهینه انرژی (مانند پخش برنامه داوود خطر و سیا ساکتی به منظور یادآوری مفاهیم ، مبانی و مخاطرات در آموزش راهنمایی و رانندگی)
ـ نمایش اطلاعیه ها و پیامهای آموزشی روی بیلبوردهای تبلیغاتی درون شهری
ـ استفاده وسیع از رادیو، تلویزیون و جراید برای اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی و تقویت فرهنگ مصرف انرژی
ـ گنجاندن مساله بهره وری و مصرف بهینه انرژی در کتابهای درسی دانش آموزان
ـ راه اندازی بانکهای اطلاعاتی به منظور شناسایی ،
ـ معرفی و مطالعه نشریات و منابع معتبر بین المللی
- حمایت از طرحها و پایان نامه های دانشجویی در مباحث مرتبط با بهبود و بهینه سازی مصرف انرژی
- انعقاد تفاهم نامه همکاری با کشورهای پیشرو در مباحث مربوط به بهینه سازی مصرف انرژی
- تشویق و حمایت از محققان و مولفان در مباحث مختلف انرژی آینده نگری ایجاب می کند.
دولت و سازمان های متولی امور انرژی هر چه سریع تر با برنامه ریزی و وضع قوانین و مقررات و آگاه سازی مردم برای مصرف هوشمندانه انرژی و رعایت اصول و نکات فنی به منظور بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی بیش از پیش گام بردارد تا این هدف مهم ملی محقق شود.

نویسنده: ارسلان محمدی
منبع: روزنامه جام جم

منبع : راسخون