بدون تلاش به دموکراسی نمی رسیم

سوال می‌شود كه صد سال از انقلاب مشروطه می گذرد چرا ما هنوز در ایجاد جامعه مدنی مشكل داریم و چرا احزاب آزاد و انتخابات آزاد و دموكراسی به طور كامل نداریم. در جواب سئوالتان ذكر می كنیم كه انقلاب مشروطه طغیان طبقه تازه تاسیس تجار آزاد با كمك علما در ایجاد حكومتی قانونی بود. نه عاملان آن خواهان حقوق بشر و دموكراسی بودند و نه اینگونه كلمات مفاهیمی قابل فهم در آن زمان بود.
در كل مقاله ام درباره عوامل بیداری ایرانیان نام بردم. (تغییر الفبا، انتشار روزنامه، تاسیس مدرسه، شخصیت های روشنفكر موثر در انقلاب و اصلاحات، رخدادهایی مانند قرارداد رژی، قیام تجار، كمك های علما در تجمعات مردمی.) منظورم این بود علت اینكه به دموكراسی نرسیده ایم این است كه برایش تلاش نكرده ایم و اصلاً دركی از آن نداشته ایم، انقلاب مشروطه در اصل موج انقلاب صنعتی بود كه در ایران باعث ایجاد و رشد طبقه بورژوای شهری شد. آن هم نه به مفهوم غربی آن (یعنی شهروند آزاد) بلكه در معنی شرقی آن (شهرهای سنتی). منظور از شهروند سنتی شهروندی است كه باید در طبقه حاكمه حل شده باشد وگرنه فقط زنده است و مفهومی از شهروندی ندارد. پس اصلاً نه انقلاب مشروطه ما انقلابی دموكراسی زا بود، نه طبقه ایجادكننده آن مفهومی از دموكراسی را درك كردند و نه عوامل نگهدارنده آن كه طبقه شهروندان سنتی بودند می توانستند كاری از پیش برند. زیرا در ایجاد جامعه آزاد نظام طبقاتی مطرح نیست بلكه نظام به صورت شبكه موجود است، با این اوصاف مسئله را حل كردن راحت تر است. اینكه ما مفهومی به نام جامعه مدنی نداشتیم، زیرا اصلاً به سمت آن موضوع نرفتیم. حال اگر می خواهیم جامعه عدالتخواه همراه با حقوق بشر و به تبع آن دموكراسی بشری داشته باشیم باید اول از همه مفهوم شهروند آزاد و نظام شبكه ای را مشخص كنیم تا بعد به تعبیر آن برسیم. دموكراسی و حقوق بشر محصول موج سوم اخلاقی است كه در جامعه بشری شروع به رشد و نمو كرده، آن هم بر اثر نیاز جامعه كه انسانی است وگرنه لغاتی نامفهوم برای انسان موج اول و دوم است. علت اینكه دوران های پر انتها در موج صنعتی طی شد همان مفهوم نبودن كلمات دموكراسی و حقوق بشر در آن دوران ها بوده است. در انتهای پیشگفتار اولاً ورود به موج سوم كه كمی جامعه ایران را متحول كرده تبریك گفته و به اندیشمندانی كه آن را درك كرده آفرین می گویم. همانگونه كه بذرها با استفاده از خاك و با همكاری آب و نور آفتاب هزاران محصول تولید می كنند، افكار (بذرها) در آزادی (خاك) به همراهی تكنولوژی صنعتی (باد) و تكنولوژی آموزشی (آفتاب) محصولاتی تولید می كنند كه بعضی از آنها حقوق بشر، عدالت اجتماعی و دموكراسی و... است. باشد كه این هدیه نسل ما به میراث خوارگان ما باشد و ای كاش قدر این محصولات را دانسته و سپاس به جای آوریم.
دكتر مژگان بیانی

منبع : روزنامه شرق