پرهیز از احساس ، حرکت برمدار آرمان گرایی نقش جنبش دانشجویی در جامعه امروز

اگر تاریخ ایران اسلامی در عرصه های سیاسی و اجتماعی را ورق بزنیم خواهیم دید که سرمنشأ تمامی نهضت های تحول آفرین و جریان ساز به نوعی ریشه در جنبش های دانشجویی داشته است.
از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و روی کارآمدن دولت دکتر مصدق و جریانات ملی شدن صنعت نفت تا سال های ۱۳۵۰ و قالب شدن گفتمان جدیدی که دکتر علی شریعتی منادی آن بود و دانشجویان مسلمان ایرانی را به آوردگاه زنده و پویایی در عرصه سیاسی فرا می خواند و تا پیدایش انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ و ظهور دانشجویان پیرو خط امام(ره)، همگی مؤید این نکته است که جنبش های دانشجویی در هر برهه ای از زمان به خوبی درخشیده و در جریانات سیاسی و اجتماعی نقش سازنده خود را در تاریخ این مرز و بوم به ثبت رسانده است.
امروز اما جنبش های دانشجویی در کشورمان با چنین سابقه ای درخشان و کارنامه ای ارزشمند و قابل قبول، آرمان گرایی و تحول خواهی را توأم با عقل محوری و واقعیت بینی درآمیخته و در سایه نظام مقدس جمهوری اسلامی- که خود دستاورد و آرمان جنبش های دانشجویی بوده - با نگاهی رو به جلو، به آینده ای روشن می نگرد.
اما در این میان برخی از افراد و چهره های سیاسی که گرایش های خاصی داشته و بیشتر به مهره هایی سوخته شباهت دارند با اعلام این دیدگاه که جنبش های دانشجویی در سالیان اخیر مرده است و پویایی، تحرک، سازندگی و امید خود را از دست داده، در صدد القای چنین تصویری غلط از جنبش های دانشجویی هستند.
در این سلسله گزارشات به میان دانشجویان، اساتید دانشگاه ها وبرخی از مسئولان و نمایندگان مردم در خانه ملت رفتیم تا واقعیت این مسئله را از نزدیک لمس کنیم که به راستی تشکل های دانشجویی که در چند سال گذشته این همه جلسات و کنفرانس و بیانیه داشتند و آرمان خواهی آنها هیچ حد و مرزی را نمی شناخت و می خواستند یک شبه ایران را گلستان نموده و همه چیز را به یک باره تغییر دهند و صد البته دسته های پیدا و پنهان استکبار جهانی در هدایت برخی از این تشکل ها بر همگان روشن بود، چگونه امروز آن حرکت های سیل آسای احساسی و غیرمنطقی از جنبش های دانشجویی رخت بربسته و به واقع جنبش دانشجویی در ایران امروز در چه حال و روزی سیر می کند. همراه ما باشید.
دانشجویان چه می گویند؟
برای اطلاع از دیدگاه های دانشجویان و اعضاء تشکل های دانشجویی فعال به یکی از دانشگاه های تهران می روم و ضمن هماهنگی لازم با مسئولان این دانشگاه در کلاس درس یکی از استادان حاضر می شوم، لازم می دانم از جناب آقای محمد کاظمی پوران یکی از اساتید گرانقدر که دقایقی از وقت کلاس خود را به گزارش ما اختصاص دادند صمیمانه تشکر کنم.
هنگامی که سوژه گزارشی را با دانشجویان در میان گذاشتم و دیدگاه کسانی که مدعی اند جنبش های دانشجویی پویایی و تحرک خود را از دست داده را مطرح نمودم همهمه ای در کلاس در گرفت و همه به نوعی می خواستند به دفاع از جنبش های دانشجویی بپردازند و نقش مهم و اثرگذار این جنبش ها در تحولات جاری جامعه را بیان کنند.
سعید حسین پور، یکی از دانشجویان رشته مدیریت فرهنگی می گوید: «نه تنها در زمان حاضر بلکه در هیچ زمانی جنبش های دانشجویی در استحاله به سر نبرده اند که امروز نیاز به احیا داشته باشند بلکه همیشه این جریان پویا و فعال بوده است.»
وی می گوید: «الان جنبش های دانشجویی در حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... نقشی بسیار مهم دارد و افرادی که مدعی اند این تشکل ها رنگ باخته است به عقیده من نه دانشجوی امروزی را می شناسند و نه با کارکردهای چنین تشکل هایی آشنایی دارند.»
فریبا وطن دوست، از دیگر دانشجویان، با اشاره به دیدگاه کسانی که جنبش های دانشجویی را غیرفعال می دانند، می گوید: «چون جنبش های دانشجویی در ایران بعد از کودتای ۲۸مرداد و ۱۶آذر ۱۳۳۲ شکل گرفته و با حضور در عرصه سیاسی ظهور و بروز داشته، از همین رو خیلی از افراد فکر می کنند که این جنبش ها فقط باید سیاسی و در همه حال اپوزیسیون باشند، این در حالی است که در سالیان اخیر تشکل های ما در حوزه های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی هم وارد شده و سمینار و همایش های متعددی برگزار کرده است.»
وی با رد این دیدگاه که جنبش های دانشجویی مرده است، می گوید: «دانشجویان همیشه پیشتاز در مسایل جاری کشور بوده اند و در هیچ برهه ای از زمان شاهد ایستایی و سکوت و سکون بخش های دانشجویی نبوده ایم و الان هم به عقیده من حرکت های دانشجویی به دلیل تحولات جامعه به شیوه نوینی وارد مسایل روز جامعه شده است.»
«محمدرضا سلطانی» دانشجوی دیگری مخاطب سؤالم قرار می گیرد و می گوید: «جنبش های دانشجویی در کشورمان پشتوانه عظیم تاریخی دارد و در هر برهه به شیوه ای خاص وارد عرصه های مختلف شده و امروز نیز فعال تر از گذشته و با استفاده از تجربیات قبلی حضوری جدی و موثر دارد.»
«عصمت سمیعی» دانشجویی که مدیریت انجمن فرهنگی و ادبی یکی از دانشگاه ها را برعهده دارد، می گوید: «امروز در اغلب دانشگاه ها انجمن های مختلفی در حوزه های سیاسی یا فرهنگی به خوبی فعال هستند و دانشجوی امروز ما با تدبر بیشتری به فعالیت در چنین تشکل هایی می پردازد، و غیرمنطقی است اگر بگوییم جنبش های دانشجویی وارد رکود شده است.»
وی می گوید: «برخی می خواهند که دانشجویان صرفا فقط سیاسی و آنهم از نوع مخالف با حاکمیت باشند، هرچند چنین افرادی در سالهای گذشته تا حدودی به مقاصد خود رسیدند اما دانشجوی امروز ما بیدار و هشیارتر از گذشته است و هیچگاه نمی خواهد خود را بازیچه دست برخی جناح ها و احزاب سیاسی قرار دهد بلکه با واقعیت نگری و در صورت نیاز در تمامی عرصه های جامعه از جمله سیاسی حاضر می شود.»
«بهنام بهبودی» دانشجوی دیگری که به ضرورت وجود تشکل های دانشجویی اشاره می کند در پاسخ به سؤالم می گوید: «در سالیان گذشته برخی از جریان های سیاسی دانشجویان را دستاویز مقاصد سیاسی خود قرار داده بودند و می خواستند با سوءاستفاده از این قشر روشنفکر جامعه اهداف مغرضانه ای را دنبال کنند، اما خوشبختانه دانشجویان به خوبی از این اهداف باخبر شده و میدان را به چنین افرادی ندادند، نتیجه همین مسئله هم این است که امروز می بینیم دیگر از آن بیانیه های تند که هیچگونه مبنای عقلی و منطقی نداشت در جنبش های دانشجویی خبری نیست و دانشجویان آرام تر و حتی فعال تر از گذشته در عرصه های مختلف حضور دارند.»
● دانشجوی امروز خردمندانه تر قدم بر می دارد
موضوع جنبش دانشجویی و نقش و کارکردهای آن را با خانم دکتر شهناز هاشمی، معاونت دانشگاه علمی کاربردی واحد ۴۱ تهران در میان می گذارم، پاسخ های ایشان قابل تأمل است.
وی می گوید: «وقتی به تاریخ جنبش های دانشگاه نگاه می کنیم متوجه تحولاتی می شویم که برخاسته از تغییرات جامعه است و دانشجویان نیز همراه با تحولات روز در عرصه های مختلف حضور داشته اند، اما جنبش های دانشجویی به این دلیل که از ابتدای شکل گیری همیشه نقش سیاسی و اپوزیسیون داشته اند شاید این ذهنیت را ایجاد کند که باید حتماً سیاسی باشند، این درحالی است که جنبش های دانشجویی تابع زمان و مکان است و برابر شرایط زمانه حرکت می کند و این طبیعی است که در هر برهه ای از زمان نقش و شیوه حضور این جنبش ها دستخوش تغییراتی شود.»
معاونت دانشگاه علمی کاربردی واحد ۴۱ تهران در پاسخ به این سؤال که تفاوت جنبش های دانشجویی در زمان حاضر با چند سال گذشته را چگونه می بینید و آیا فعالیت این جنبش ها در مقایسه با گذشته کمتر شده است، می گوید: «در سال های گذشته جنبش های دانشجویی و حتی خود دانشجویان ما خیلی آرمان گرا و ایده آل فکر می کردند و می خواستند همه چیز را یک شبه درست کنند و نگاهی کاملا رمانتیک داشتند اما الان جنبش دانشجویی به سمت عقل گرایی پیش می رود و خردمندانه تر و معقولانه تر قدم برمی دارد، اگر تا دیروز فعالیت های دانشجویی بیشتر رنگ و بوی سیاسی داشت، امروز متنوع تر و تخصصی تر شده و برمدار عقل و منطق حرکت می کنند.»
خانم دکتر هاشمی به وجود نشریات داخلی دانشگاه ها اشاره می کند و می گوید: «به عنوان مثال در حال حاضر فقط در دانشگاه آزاد حدود ۲۰۰۰ نشریه داخلی فعال داریم که همه آنها برخاسته از فعالیت جنبش های دانشجویی است.»
وی می گوید: «مسایل احساسی در تشکل های دانشجویی رخت بربسته و از همین روست که در سال های اخیر دیگر شاهد مثلا صدور بیانیه های تند و یا نشست هایی که نتیجه ای دربر ندارد نبوده ایم و فضای تنش وتشنج در میان جنبش های دانشجویی راهی ندارد، چرا که عقل مداری به فضای چنین تشکل هایی حاکم شده است، حال افرادی که فقط سیاسی می اندیشند، و می بینند که دیگر از آن فضاهای متشنج سیاسی در دانشگاه ها خبری نیست، فکر می کنند که دیگر جنبش های دانشجویی غیرفعال شده اند، درحالی که واقعیت امر این است که فضای دانشگاه های ما از جنجالی بودن و احساسی اندیشیدن به واقعیت بینی و عقل محوری رسیده است، یعنی دانشجوی امروز ما می داند که تغییرات اجتماعی به یکباره و با تجمع و شعاردادن و... صورت نمی گیرد بلکه باید زیر ساخت ها را مهیا کرد و باید به دنبال نهادینه کردن اندیشه هایی باشد که منطبق با نیاز جامعه است.»
● جنبش دانشجویی زنده است
یکی از سرمقاله نویسان و مدیران روزنامه های اصلاح طلب که توانایی و استعداد عجیبی در هدایت نشریات تحت مدیریتش به سمت توقیف و بگیر و ببند دارد!و تاکنون نیز نشریات متعددی را مدیریت کرده و همگی را به محاق توفیق هدایت فرموده! در یادداشتی ضمن اشاره به اینکه اکثریت دانشجویان ایرانی از موقعیت نهادهای علمی خود سخن می گویند نه از جنبش های سیاسی، آورده است: «و این سرنوشت محتوم جنبش دانشجویی است؛ جنبش دانشجویی مرد، زنده باد دانشگاه!»
دکتر محسن کوهکن عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان می گوید:«برخی از احزاب و جریانات سیاسی غیر دانشجویی در چند سال گذشته با شناخت از ویژگی های جوان دانشجو و برای پی گیری اهداف نامقدس خود به دنبال مصادره جنبش های دانشجویی بودند و در برخی از دانشگاه ها موفق شدند که دانشجویان را از واقعیت بینی خارج کرده و در خط پیاده نظام خود قرار دهند، و امروز اگر از آن فضا دیگر خبری نیست و برخی ها هم سنگ آن دوران را به سینه می زنند و مدعی اند که جنبش های دانشجویی مرده است، باید گفت که دانشجوی امروز بیدارتر و آگاه تر از گذشته است و برمدار حق و حقیقت و عدالت خواهی می خواهد در زمینه های مختلف فعال باشد، و این فعالیت هم در دانشگاه ها به عینه مشهود است.»
دکتر نفیسه فیاض بخش، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و نماینده مردم تهران نیز می گوید: «ابتدا باید ببینیم هدف و انگیزه ما ازتشکیل حزب و گروه و جنبش و تشکل چیست، اگر می خواهیم از غرب الگوبرداری کنیم و در قالب اپوزیسیون همیشه با همه چیز ساز مخالف بزنیم که این مسئله با اهداف اسلامی و انقلابی ما سازگار نیست، اما اگر الگوی ما امام(ره) و رهبری و مبانی اسلامی است که باید تمام مسایل را بر مبنای واقعیت عینی آن ببینیم، به عنوان مثال تا دیروز آمریکا و اسرائیل از برخی جنبش های دانشجویی ما تعریف و تمجید می کردند و در رسانه های خود به تحلیل می پرداختند و دانشجویان را به سمت جنجال و تنش می کشاندند اما امروز این جنبش ها به مسیر عقلانیت نزدیک تر شده است.»
خانم دکتر لاله افتخاری، از اساتید دانشگاه و عضو کمیسیون فرهنگی و نماینده مردم تهران در مجلس می گوید:«در دوره گذشته جریانات تند و سرکشی بر دانشگاه ها حاکم بود که به مرور زمان فروکش کرد، دلیل ایجاد چنین فضای آرامی هم این است که دانشجویان امروزی با وظایف اصلی و کارکردهای واقعی جنبش های دانشجویی به خوبی واقف اند و دیگر می دانند که با دادن شعارهای تند و اقدامات عجولانه و نسنجیده هیچ کاری از پیش نمی برند، بلکه برای ساختن ایرانی اسلامی و آباد باید منطقی تر و واقع بینانه تر با مسایل کنار بیایند، از همین روست که برخی از جریانات مغرض سیاسی از بهره برداری سیاسی از تشکل های دانشجویی ناامید شده اند و مکرر از غیرفعال بودن این جنبش ها سخن می گویند.»
امروز سرلوحه فعالیت های جنبش دانشجویی در ایران اسلامی، عدالت خواهی، واقع بینی و استکبار ستیزی است.
بر همین اساس دانشجوی امروز ایرانی فارغ از جنجال آفرینی برخی جریانات غیر دانشجویی، به دنبال پیدا کردن راه حلی منطقی برای معضلات و مشکلات جامعه است و با نگاهی کارشناسانه و همه جانبه به نقاط ضعف و قوت به تحلیل مسائل جاری و ارائه راهکار در نحوه
برون رفت از چالش های موجود می پردازد و تمامی اندیشه ها و آرمان های بلند خود را در راه آبادانی میهن اسلامی می بیند.
جنبش دانشجویی با گذر از دوران احساس محوری دیروز، به میدان تعقل مداری و واقع نگری امروز وارده شده است و دیگر اجازه نخواهد داد از آن به عنوان پیاده نظام برخی جریانات مغرض و منحرف داخلی و خارجی سوء استفاده شود، چرا که جنبش های تنش زای دانشجویی گذشته، اینک با آرامشی دلخواه به کانون های تحلیل گری بر مدار منطق تبدیل شده است.
● مبارزه با پدیده های ضد عدالت
رهبر معظم انقلاب در ششم آبان ما ه سال ۱۳۸۱ در پیامی خطاب به جنبش دانشجویی خواستند که دانشجویان به مطالبه عدالت پرداخته و هر پدیده ضد عدالت در واقعیات کشور را مورد سوال قرار دهند.
بخشی از این پیام را بخوانید: «دانشجوی معتهد و آگاه از پیش از انقلاب تاکنون همواره در جستجوی مهمترین مسائل جاری کشور بوده است. او با انگیزه، آگاهی و نشاطی که لازمه محیط های دانشجویی است در پی آن است که آرمان های والا و تعهد آور خود را در پیگیری اینگونه مسائل جستجو کند و در راه تحقق آن گام نهد، این نیز خصوصیت طبیعی دیگری برای محیط های دانشجویی است. امروز سرآغاز فهرست بلند مسایل کشور مسئله عدالت است، اگر عدالت، عدالت واقعی و ملموس و نه فقط سخن گفتن از عدالت، آرزو و آرمان و هدف برنامه ریزی هاست، پس باید هر پدیده ضد عدالت در واقعیات کشور مورد سوال قرار گیرد.
مسابقه رفاه میان مسئولان، بی اعتنایی به گسترش شکاف طبقاتی در ذهن و عمل برنامه ریزان، ثروت های سر برآورده در دستانی که تا چندی پیش تهی بودند، هزینه کردن اموال عمومی در اقدام های بدون اولویت و به طریق اولی در کارهای صرفا تشریفاتی، میدان دادن به عناصری که زرنگی و پررویی آنان همه گلوگاه های اقتصادی را به روی آنان می گشاید و خلاصه پدیده بسیار خطرناک انبوه شدن ثروت در دست کسانی که آمادگی دارند آن را هزینه کسب قدرت سیاسی کنند و البته با تکیه بر آن قدرت سیاسی اضعاف آنچه را هزینه کرده اند گرد می آورند، اینها و امثال اینها آن نقطه استفهام برانگیزی است که هر جوان معتقد به عدل اسلامی ذهن و دل خود را به آن متوجه می یابد و از کسانی که مظنون به چنین تخلفاتی شناخته می شوند پاسخ می طلبد و همچنین در کنار آن از دولت و مجلس و دستگاه قضایی و عملکرد قاطعانه برای ریشه کن کردن این فسادها را مطالبه می کند؛ امروز این مهمترین و مطرح ترین مسئله کشور ماست و نسل جوان دانشجوی متعهد و مومن نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت بماند.»
امروزه حضور تعاملی و نقادانه جنبش های دانشجویی در عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و به طور کلی در فضاهای سازندگی کشور امری لازم و ضروری به نظر می رسد، گرچه در چند سال گذشته فضایی متشنج و ناآرام بر تشکل های دانشجویی حاکم بود و در کنار غوغا سالاری برخی مدعیان و احزاب که به بدنه جنبش دانشجویی رخنه کرده بودند نقدهای منصفانه و متعادل نیز به چشم نمی آمد، اما در سالیان اخیر و با حاکم شدن فضای تعقل محوری بر جنبش دانشجویی، گفته می شود که تعاملی نقادانه و معقولانه میان دانشجویان با حاکمیت برقرار شده است.
برخی از اساتید دانشگاه بر این باورند که قانون اساسی باید مبنای وفاق دانشجویان قرار گیرد و جنبش دانشجویی در صورت توانمند بودن تاثیرگذار خواهد بود.
مسعود کوثری ، از اساتید دانشگاه تهران می گوید: «اگر به مفهوم دقیق جنبش دانشجویی نگاه کنیم می بینیم که قرار نیست جنبش همیشه با لحظات آشوب و غلیان توام باشد، بلکه جنبش دانشجویی گاه اوج هایی دارد و گاهی هم توام با آرامش است، آیا همواره جنبش دانشجویی باید در غلیان باشد اگر این گونه است پس در آن تلاطم باید دنبال چه باشد؟»
این استاد دانشگاه تهران با ارایه تقسیم بندی از دوران فعالیت جنبش دانشجویی می گوید: «نسل جوانی که من امروز با آنها در کلاس های درس روبه رو هستم نسل دیگری هستند و در دنیای دیگری زندگی می کنند و به نظر می رسد مطالبات دانشجوها عوض شده است، امروز دانشجو ها با احوالات شخصی خودشان بیشتر درگیرند تا آن چیزهایی که دانشجویان دهه های گذشته به دنبال آن بودند.»
به نقل از ایسنا ،این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه مشکل دیگر جنبش دانشجویی تعیین نوع رابطه با احزاب سیاسی است، می گوید: « این مسئله باید روشن شود که چقدر جنبش دانشجویی باید با احزاب رابطه داشته باشد و آن زمانی که احزاب در لاک خود فرو می روند جنبش دانشجویی چه نقشی دارد.»
● دانشگاه پایگاه سیاسی نیست
برخی از اساتید دانشگاه علت علاقه مندی دانشجویان در ایران به فعالیت های سیاسی را فقدان احزاب قدرتمند و جا افتاده می دانند. اما در این میان نباید ازاین موضوع هم غافل بود که دانشگاه در طول تاریخ همواره محل رشد و بالندگی اندیشه های نوین و خلق تفکرات جدید بوده و به هیچ وجه پایگاه سیاسی افراد و گروه هایی خاص نبوده است.
«نریمان جامه شورانی» معاونت سیاسی سازمان بسیج دانشجویی کشور، جنبش دانشجویی در شرایط کنونی را فراگیر و نماینده تمامی طیف ها و خانواده های ایرانی می داند و می گوید: «اکنون حرکت جنبش دانشجویی به معنای حرکت ملت است و این جنبش وقت و انرژی خود را معطوف به جزئیات نمی کند، چرا که رسالتی جهانی در راستای مبارزه با بی عدالتی جهانی، آپارتاید علمی و وظیفه انتقال پیام انقلاب اسلامی به سایر دانشجویان جهان را دارد.»
وی با تصریح این نکته که اگر کسانی اشتباه کردند نگوییم جنبش دانشجویی منحرف شد، اظهار می دارد: «در مقطعی عدأ معدودی پرچم ملی و دینی ما را اشتباها بر دوش کسانی گذاشتند که لیاقت آن را نداشتند که این سابقه منفی نباید به پیکره استکبارستیز و استقلال طلب جنبش دانشجویی منتسب شود.»
معاونت سیاسی بسیج دانشجویی به ادعای برخی افراد مبنی بر رکود فعالیت های دانشجویان اشاره می کند و می گوید: «از یک نگاه عده ای به دنبال غوغا سالاری در فضای دانشگاه، خوشحال کردن دشمنان، ترساندن مردم و ناامید کردن آنها و سندسازی برای دشمنان هستند که از دید آنها دانشگاه دچار رکود شده است، از منظر دیگر هم دلسوزان نظام و انقلاب انتظاری به مراتب بیشتر از شرایط فعلی از جنبش دانشجویی دارند.»
وی با اشاره به بخشی از پیام مقام معظم رهبری به جنبش دانشجویی مبنی بر اینکه هر پدیده ضد عدالت را مورد سوال قرار دهند، می گوید: «جنبش دانشجویی تلاش می کند تا گفتمان عدالت خواهی را حاکم و براساس آن برای مسئولان مربوطه معیار خاصی مشخص کند، به بیان دیگر باید گفت که جنبش دانشجویی در راستای عدالتخواهی متوقف نشده و باز نمی ایستد، لازم است این نکته را هم اشاره کنم که پیگیری و مطالبه عدالت راحت نیست، چرا که از سوی جیب های به ناحق پر شده و مقام های به ناحق کسب شده با واکنش روبرو می شود.»
جامه شورانی فراز و فرودهای حرکت جنبش دانشجویی را براساس تدبیر می داند و می گوید: «جنبش دانشجویی در سال های اخیر وارد مبارزه ای سخت اما شیرین و پرافتخار شده است.»
جنبش دانشجویی در کنار روحانیت و همأ اقشار مختلفی از مردم که در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی نقش بسزایی داشتند، در پیشبرد اهداف نظام و براندازی حکومت منحوس پهلوی بسیار موثر بود.
رضا ملکشاهی، دانشجوی رشتأ کارشناسی ارشد دانشگاه تهران می گوید: «جنبش دانشجویی یک روند مستمر و پی در پی و دارای فراز و نشیب های فراوانی بوده و در مقاطع مختلف قبل و بعد از انقلاب اسلامی فعالیت های قابل قبولی داشته است، اما متاسفانه در زمان اصلاح طلبان جنبش دانشجویی بازیچأ برخی از سیاسیون وقت شد و در مواقعی هم به پایگاه اصلی جدل های سیاسی احزاب مبدل گردید.»
اما میرحسینی، دانشجوی دیگری از دانشگاه تهران وضعیت فعلی جنبش دانشجویی را چنین ترسیم می کند: «دانشجویان ما امروز علاوه بر اهداف عدالت جویی و دموکراسی خواهی، ولایتمدار نیز هستند و بر همین اساس به سمت عقل محوری در حرکتند و هر موضوعی را از طریق مباحث کارشناسی مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند و سطحی نگری و احساسی برخورد کردن با مسایل موجود را ملاک نمی دانند.»
وی می گوید: «اکنون پتانسیل های خوبی برای همگرایی بیشتر در تشکل های دانشجویی و انجمن های اسلامی به وجود آمده و دانشجویان در تمامی زمینه های علمی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی اقدام به تشکیل انجمن های مختلف کرده اند و تخصصی تر و دقیق تر از گذشته حرکت می کنند.»
«مرتضی فیروزآبادی» دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی در پاسخ به این سوال که چرا مجموعه فعالیت های بخش هایی از جنبش دانشجویی در دوران اصلاحات به مجموعه هایی مرده، مأیوس و منحرف مبدل شدند، می گوید: « به نظر من مهمترین علت و آفت آن، تبدیل شدن آنها به پیاده نظام جریان های سیاسی داخل و خارج از کشور بود و دانشجویان به احزاب اعتماد بیش از حد کردند.»
وی به ادعای برخی افراد و گروه ها مبنی بر وجود رکود در فعالیت های دانشجویی اشاره می کند و می گوید: «رکود به معنای خواب بودن و فعالیت نداشتن اصلا در جنبش دانشجویی امروز ایران وجود ندارد، اما اگر منظور انتظارات بیشتر از جنبش دانشجویی باشد، این مسئله قابل تحلیل و بررسی است.»
● آفت جنبش دانشجویی
آفت های متعددی را می توان برای جنبش دانشجویی در نظر گرفت که مصون ماندن از آن نیاز به نحوأ مدیریت این جنبش ها دارد.
دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی مهمترین آفت تشکل های دانشجویی را وارد شدن به بازی های سیاسی و جناحی می داند و می گوید: «آفت اصلی آن است که یک مجموعه سیاسی و حزبی عامل تحریک و فعالیت تشکل و جنبش دانشجویی شود و یا تلقی عمومی پیش بیاید که مجموعه دانشجویی هدف یک جریان سیاسی خاص را دنبال می کند.»
«محسن رستمیان» دانشجوی سال آخر علوم پزشکی در تهران می گوید: «در سال های گذشته برخی از چهره های مطرح و شناخته شدأ سیاسی با سوءاستفاده از صداقت و یکرنگی دانشجویان از آنها موجی ساختند و تا مدت ها به موج سواری پرداختند و به بهانأ برگزاری سمینارها و همایش های مختلف علمی و تخصصی به دنبال اهداف خاص خود بودند و حتی در بسیاری از این به اصطلاح همایش ها چه بسا به ساحت مقدس ائمأ معصومین علیهم السلام نیز اهانت کردند، به عقیدأ من بازیچه قرار گرفتن جنبش دانشجویی توسط برخی از سیاسیون یکی از بزرگترین آفت های جنبش دانشجویی در ایران محسوب می شود و سبب می گردد تا دانشجو راه و هدف اصلی خود را نه تنها پیدا نکند بلکه به انحراف نیز کشیده شود.»
در هفته های اخیر و با نزیک شدن به روز دانشجو، نشست ها و همایش های متعددی در نقد، تحلیل و بررسی فعالیت و عملکرد جنبش دانشجویی در اغلب دانشگاه های سراسر کشور برگزار شد و افراد مختلفی در این باره به اظهار نظر پرداختند.
اما در کنار تمامی تحلیل ها، باید گفت که جنبش دانشجویی از ابتدا به دنبال مستحکم کردن پایه های نظام اسلامی و حراست از انقلاب اسلامی، اعتقاد به ولایت فقیه و قانون اساسی و پیاده کردن روح عدالت خواهی و استکبار ستیزی بوده است و این اصول ذکر شده به عنوان مطالبات مهم دانشجویی هیچگاه رنگ کهنگی به خود نمی گیرد و جنبش دانشجویی همواره نوک قله های رفیع آرمان های راستین را می نگرد و برخلاف احزاب و گروه های سیاسی که مصلحت اندیش هستند و منافع حزبی را بر هر چیزی ترجیح می دهند، جنبش دانشجویی اما به مصلحت کلی تری در جامعه می نگرد و منافع ملی و دینی جامعه برایش ارجح تر از منافع فرد یا گروه خاصی است.
فضایی که امروز بر جنبش دانشجویی دانشگاه های کشور حاکم است و برخی افراد از آن به اشتباه به عنوان رکود، سکون و مردگی سیاسی تعبیر می کنند از رسالت جدید و شیوه ای نوین در جنبش دانشجویی حکایت دارد و به خوبی نشان می دهد که دانشجوی امروزی ایران اسلامی با پشت سرنهادن مراحل مختلف و کسب تجربیات متعدد، تخصصی تر و موشکافانه تر به نقد و تحلیل مسایل و مشکلات جامعه می پردازد و با در نظر گرفتن منافع ملی، دینی و انقلابی بر سر مواضع به حق و عدالت خواهانه خود ایستاده است.
اما جریاناتی که تا دیروز جنبش دانشجویی را به پایگاه اصلی جدل های خود مبدل کرده بودند و امروز از چنین موقعیتی برخوردار نیستند و با موج بیداری دانشجویان در سال های اخیر روبرو شده اند به دنبال محکوم کردن جنبش دانشجویی و دانشگاه ها به رکود هستند، به گونه ای که این روزها به خوبی شاهدیم از هر تریبونی استفاده می کنند تا شاید دانشجو یا دانشگاهی را به نفع منافع خود تحریک کنند و با به آشوب کشاندن محیط پاک و زلال دانشگاه به بهره برداری سیاسی و جناحی بپردازند. اگر به سخنان و مواضع همین افراد در روزهای اخیر و به بهانه ۱۶ آذر و روز دانشجو توجه کنید به خوبی در خواهید یافت که این جماعت به دنبال چه اهداف و آرمانی هستند و اصولاً چرا با ادبیات طلبکارانه با دانشجو و دانشگاه سخن می گویند.
● فضای جنبش دانشجویی
رسالت دانشجو بودن و دانشجو ماندن در گرو پاک بودن و درست اندیشیدن است و اصولاً نوع نگاه و گرایش دانشجو با هرگونه کج روی و کج اندیشی سازگاری ندارد.
دکتر محسن کوهکن نماینده مردم لنجان و عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان در تشریح فضای گذشته و حال جنبش دانشجویی، می گوید: «در چند سال گذشته دانشجو به جای کسب مدارج عالیه و طی کردن مراحل علوم و معارف جهت نیل به قله تحلیل ونقد کارشناسانه مشکلات موجود، متاسفانه در دام تبلیغ سیاسی برخی ازگروه های سیاسی گرفتار شد و در کنار آن افرادی که در بیرون سرنخ هدایت چنین جریاناتی را به دست داشتند با وارونه جلوه دادن واقعیت های دانشجویی، دانشجویان وتشکل ها را مستقل و با شهامت معرفی می کردند، این در حالی بود که همان جنبشی که از او به عنوان مستقل یاد می کردند در خط پادویی و تبلیغ برای همان جریان فکری فعال بود، از طرفی هم هرگاه دانشگاهی امکان حضور ناصواب چنین حرکاتی را برنمی تافت فوراً آنجا را به خمودگی و غیر سیاسی و غیرفعال بودن متهم می کردند.»
این عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی می گوید:«از ویژگی های بارز این گروه اندک این بود که همه چیز را برای خود و تمامی فعالیت های دانشجویی را در گرو فعالیت های خودشان می دیدند و هرگاه هم که دانشجویی در فعالیت های بسیج دانشجویی وارد می شد او را به انواع مختلف اتهامات واهی متهم می کردند، یعنی هرگاه از آنها خواسته می شد که دانشجوی فعال و پویا را معرفی کنند، سریعاً انگشت بر روی آن دسته از دانشجویان می گذاشتند که در خط فکری آنها حرکت می کرد، اما در زمان حاضر از آن حال و هوا دیگر خبری نیست و دانشگاه و دانشجوی ما به سمت آرامش، تعامل و تعادل در حرکت است و با نگاهی همه جانبه و درک زوایای مختلف به تحلیل واقعیات موجود می پردازد و دیگر به فکر ایجاد جنجال برای رفع مشکلات نیست.» کوهکن روحیه آرمان گرایی دانشجویان را یادآور می شود و می گوید: «روحیه آرمان گرایی اساساً از یک انسان عدالت خواه، مهروز و آگاه به مسایل روز جامعه که سرشار از عواطف پرشور جوانی است نشأت می گیرد و اساس فعالیت جنبش دانشجویی نیز به همین صورت بوده است.»
● به دنبال الگوی تقلیدی از غرب نباشیم
امروز فضای آرام، رونده و پرشور و نشاطی بر دانشگاه های ما حاکم است، جنبش های دانشجویی تخصصی تر شده و دانشجویان با نقدهای کارشناسانه به دنبال تحقق آرمان های عدالت خواهانه خود هستند. خانم دکتر نفیسه فیاض بخش، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی معتقد است که اسلام در تشکیلات گروهی همیشه پیشرو بوده و در تشکل ها نباید به دنبال الگویی تقلیدی از غرب باشیم.
وی می گوید: «با استناد به آیات و روایات متعدد، اسلام مؤمنان را به داشتن رابطه ای منظم و منسجم دعوت می کند و نهضت انبیاء الهی موید این مسئله است، یعنی جنبشی به نام جنبش دانشجویی که دانشجویان را به گردهمایی و همکاری دعوت می کند به نوعی ریشه در قیام انبیاء وائمه اطهار علیهم السلام دارد و تاییدیه قرآنی را پشتوانه خود دارد، تشکیل جنبش دانشجویی نیز بسیار مفید و ارزشمند است به شرط آنکه محور آن منافع ملی و دینی ما باشد و خط فکری آنها را عدالت خواهی و دفاع از مصالح کشور تشکیل دهد و بر مبنای خط مشی بیگانگان و تعریف و تمجید رادیوهای بیگانه حرکت نکنند.»
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی به دستاورد جنبش دانشجویی اشاره می کند و می گوید: «شناخت نخبگان دانشجو یکی از مهمترین دستاوردهای جنبش دانشجویی است، البته تقویت روحیه استکبارستیزی و حاکم کردن روح عدالت محوری درفضای دانشگاه ها نیز از جمله دستاوردهای چنین جنبش هایی محسوب می شود.» خانم دکتر فیاض بخش می گوید: «در ترسیم راه و روش و نحوه مدیریت تشکل ها و جنبش های دانشجویی، خیلی از خودبیگانگی است اگر بخواهیم از غرب الگو بگیریم، چرا که در این زمینه ها فرهنگ ناب ایرانی - اسلامی ید طولایی دارد.»
وی وجود فضای آرام و معقولانه بر جنبش دانشجویی در زمان حاضر را نتیجه مدیریت صحیح مسئولان در وزارت علوم و تحقیقات و معاونت های فرهنگی و نهادهای نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها می داند و می گوید: «باید دستگاه های نظارتی نقش ارشادی خود را به خوبی ایفا کنند.»
دانشگاه
● جای حرکات شعاری نیست
در اغلب کشورهای پیشرفته و متمدن جهان، جنبش دانشجویی نقشی سازنده وتأثیرگذار در تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه دارد، در کشور ما نیز همین نقش را در برهه هایی مختلف و با اشکال گوناگون ایفا نموده است.
خانم دکتر لاله افتخاری از اساتید دانشگاه و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که دانشگاه دیگر جای حرکات شعاری و سمبلیک نیست، می گوید: «امروز آرمان های بلند انقلاب اسلامی در تمامی سطوح جامعه از جمله در دانشگاه ها ریشه دوانده و به همین علت است که دانشجوی ما به جای پرداختن به برنامه های بی نتیجه و تشکیل نشست های بی فایده به سمت عقل گرایی و بسیار وزین و سنگین حرکت می کند، به بیان دیگر باید گفت که دیگر دانشگاه جای شعار دادن های احساسی و کم عمق و میدان جدل های سیاسی و کشمکش های جناحی نیست بلکه جنبش دانشجویی به دنبال راهکارهای عمیق وعقلی و منطقی و نوآوری در مدیریت کشور است.»
خانم دکتر افتخاری می گوید: «من موافق مردن و بی تحرکی جنبش دانشجویی نیستم بلکه معتقدم که باید فضایی پرشور و نشاط در دانشگاه ها فراهم کنیم و بیشتر به نحوه مدیریت جنبش ها بیندیشیم و آن را به سمت دیدگاه های صحیح هدایت کنیم، چون مدیریت در جنبش های دانشجویی حرف او را می زند.»
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس امیدوار است که در سال ۱۴۰۴ که پایان چشم انداز ۲۰ ساله هست کشورمان بتواند در تمامی عرصه ها پیشرو باشد و به خودباوری کامل رسیده باشد.
وی می گوید: «به عقیده من دانشجوی امروزی ما وظایف اصلی خود را پیدا کرده و می داند برای ساختن ایرانی اسلامی و آباد و آزاد چگونه به وظایفش عمل کند و قطعاً در فضای چنین بیداری و آگاهی هیچگاه بازیچه دست دشمنان قرار نخواهد گرفت.»
● جنبش دانشجویی، اتاق فکر مسائل جاری کشور
فلسفه دانشگاه نقد و اصلاح آهسته و پیوسته جامعه است، دانشگاه جایی است که از میزان شر و شور بی جهت جوانی و عواطف غلیظ این دوران می کاهد تا در روندی مداوم هزینه های عملکرد احساسی را با فواید نقد عقلانی تعدیل کند و شکل گیری جنبش دانشجویی نیز بخشی از این روند است.
بسیاری از اساتید دانشگاه بر این باورند که جنبش دانشجویی باید اتاق فکر تصمیم گیرندگان کشور اعم از دولت، مجلس یا شورای شهر باشد و باید بتواند در ایجاد توسعه پایدار و مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نقشی مؤثر و مفید ایفا نماید، چرا که در دانشگاه های سراسر دنیا مجموعه افراد متفکر و تحلیل گر حضور دارند و به عنوان گروهی پیش رو، خلاق و مبتکر می توانند برای حل مشکلات و معضلات جامعه راهکار و راه حل ارایه نمایند.
دکتر علی عباسپور تهرانی فرد، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات و نماینده مردم تهران در مجلس معتقد است که جنبش دانشجویی به معنای حضور دانشجو در مسائل مختلف کشور، اظهارنظر و بحث های سیاسی و مرتبط با مشکلات کشور بر مبنای علم و منطق است، حرکت جنبش دانشجویی نباید براساس تمایلات سیاسی، اغراض شخصی و به عنوان ابزار دست پیشبرد اهداف گروه های سیاسی در خارج از دانشگاه باشد.
به گفته رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، اوج این بهره برداری سیاسی را که متأسفانه وزارت علوم اجازه داد احزاب سیاسی خاص در محیط دانشگاه دست اندازی کنند در سال ۱۳۷۸ می بینیم، به گونه ای که مدیریت جناح باز و سیاسی وزارت علوم، دانشگاه را از حالت علم سیاست و پرداختن به تحلیل سیاسی خارج کرد و نظرات سیاسی خود را در آن مقطع مدیریتی به دانشگاه تحمیل کرد.
وی با بیان اینکه نباید محیط دانشگاه را میدان تاخت و تاز فعالیت های سیاسی و جناحی و سیاست بازی قرار دهیم، می گوید: «در مرحله اول دانشجویان و دانشگاهیان باید از این قداست دفاع کنند و در مرحله دوم جناح های سیاسی علاقمند به انقلاب، نباید به خود اجازه دهند که حریم مقدس دانشگاه را مورد تجاوز و تاخت و تاز اغراض سیاسی خود قرار دهند.»
عباسپور تهرانی فرد، جانبداری از یک جناح خاص توسط مدیریت وزارت علوم را امری اتفاق افتاده در سال ۱۳۷۸ می داند و می گوید: «تا جایی که مطلع هستم مدیریت کنونی این وزارتخانه سعی می کند که این چتر حمایتی را به طور یکسان بر سر همه تفکرات دانشجویی باز کند.»
● نقش جنبش دانشجویی در نخبه پروری
جنبش دانشجویی می تواند نقش فعالی در نخبه پروری سیاسی داشته باشد. رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: «یک جوان در مدتی دانشجو است، قطعا باید خود را از نظر ابعاد سیاسی نیز پرورش دهد، چرا که در این صورت است که می تواند پس از فارغ التحصیلی، تصمیم هایی مرکب از تصمیم های سیاسی- علمی اتخاذ کند و به حل معادلات چندمجهولی و پیچیده سیاسی با مفروضات دقیق علمی مبادرت کند.»
وی لازمه این امر را پختگی سیاسی می داند و معتقد است که دانشگاه محیط مناسبی برای نخبه پروری سیاسی است. وی می گوید: «در یک تصمیم گیری سیاسی، باید تأثیر روابط بین المللی، فرهنگی، اقتصادی و بعد آینده نگری مدنظر قرار گیرد، بنابراین اگر جنبش دانشجویی تمرین در حل این مسائل و معادلات را شروع کند فکرش آماده می شود و از این میان می توان نخبگان سیاسی را کشف کرد.»
امروز با این واقعیت روبرو هستیم که اگر تفکر دانشجوی جوان ایرانی در زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر مبنای خالص علمی و منطقی استوار باشد، تصمیم گیرندگان و مسئولان اجرایی کشور می توانند به خوبی به آن تکیه کنند و نتیجه دستاوردهای جنبش دانشجویی را به عنوان یک مبنای علمی و دقیق به حساب آورند.
در حال حاضر مؤلفه های دموکراسی در جامعه وجود دارد اما معضلاتی در ترسیم خط مشی های سیاسی، فکری و فرهنگی وجود دارد که جنبش دانشجویی در کنار پرداختن به مباحث علمی و پژوهشی، ریشه یابی این معضلات را هم باید در دستور کار خود قرار دهد و نتایج تحقیقات مدون و میدانی را هر چند وقت یکبار در اختیار مسئولان اجرایی قرار دهد.

ایرج نظافتی

منبع : روزنامه کیهان