من و گرز و میدان افراسیاب

این ضرب المثل در موردی بكار می رود كه پهلوانی را از حریف و هماوردش بترسانند و او را به انصراف و امتناع از مقابله و محاربه با حریفش و دشمنی توصیه كنند .
آورده اند كه ...
بطوریكه می دانیم فردوسی طوسی شاعر حماسه سرای ایرانی ، دربار سلطان محمود غزنوی رابه علت اینكه نقض عهد كرده بود ، با خاطری آزرده ترك گفت و به وطن و مألوف خویش بازگشت . سالها از این واقعه گذشت تا اینكه سلطان محمود غزنوی لشكر به هندوستان كشید و در آنجا قلعه ای را محاصره كرد . چون از تسخیر قلعهٔ مأیوس شد ، قاصدی نزد كوتو آل فرستاد و او را به اطاعت و تسلیم ، دعوت كرد . سپس به وزیر خود خواجه حسن میكال گفت : اگر جواب بروفق مراد نیاید تدبیر چیست ؟ حسنك میكال گفت :
اگر جز بكارم من آید جواب من و گرز میدان افراسیاب
سلطان محمود غزنوی پرسید : این شعر از كیست كه در آن روح مردانگی وجود دارد ؟ حسنك كه باطناً شیعی مذهب بود و از طرفداران فردوسی ، جواب داد : از بیچاره ابوالقاسم فردوسی است كه سی سال رنج برده و چنان كتابی تمام كرد ولی بر اثر سعایت ساعیان و حسادت حاسدان مغضوب و مطرود شد . سلطان محمود كه بی نهایت تئاتر شده بود در آن مقطع چیزی نگفت و چون به غزنین بازگشت فرمان داد و دوازده شتر نیل بار كرده ببرند و ضمن عذر خواهی از ما وقع تحویل فردوسی دهند ولی مع الأسف هنگامی هدیه سلطان از دروازه رودبار طبران وارد شد ، جنازه فردوسی را از دروازه رزان به گورستان می برند . در هر صورت مصرع فوق پس از این واقعه شهرت یافت و بصورت ضرب المثل شد .

منبع : شمیم