دیوان عدالت اداری

به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مامورین یا واحدها یا آئین نامه های دولتی و احقاق حقوق آنها، دیوانی به نام دیوان عدالت اداری زیر نظر قوه قضائیه تاسیس شد. (مطابق اصل ۱۷۳ قانون اساسی).
● ارکان دیوان:
دیوان عدالت اداری دارای سه رکن است:
۱) شعب
۲) هیات تجدید نظر
۳) هیات عمومی
هر شعبه دیوان شامل دو عضو است:
۱) یک رئیس
۲) یک مشاور.
مگر در موارد بند الف از ماده ۱۱ قانون دیوان که دو مشاور لازم است ...
آرای صادره از شعب طبق ماده ۱۸ قانون دیوان چنانچه علیه واحدهای دولتی و شهرداری ها و نهادهای انقلابی و موسسات تابعه و وابسته به آنها صادر شده حداکثر تا ۱۰ روز پس از ابلاغ، قابل اعتراض و تقاضای تجدیدنظر در هیات تجدید نظر می باشد.
هیات تجدید نظر که اعضای آن هر شش ماه یک با ر به قید قرعه از بین روسای شعب دیوان انتخاب می شوند، متشکل از چهارنفر عضو و دو نفر علی البدل است که جلسات با حضور رئیس کل دیوان یا قائم مقام او یا در غیاب آنها با حضور معاون قضائی دیوان هر هفته یک بارتشکیل می شود. در حال حاضر دیوان دارای دو شعبه تجدید نظر است.
طبق ماده ۲۰قانون دیوان هر گاه در موارد مشابه، آرای متناقض از یک یا چند شعبه دیوان صادر شود و همچنین شکایتی مبنی بر مخالفت بعضی از تصویب نامه ها یا آئین نامه های دولتی با مقررات اسلامی مطرح شود، در هیات عمومی دیوان مطرح و رسیدگی می شود.
هیات عمومی دیوان هر هفته یک بار به طور مرتب تشکیل جلسه می دهد و برای تشکیل و رسمیت جلسات هیات عمومی دیوان حضور لااقل سه چهارم روسای شعب لازم است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری از نظر نقش و موقعیت حساس آن در پاسداری از حریم قانون و اجرای صحیح و مطلوب آن در نظام اداری کشور و جلوگیری از بروز رویه های متضاد و ناهماهنگ در سازمان های دولتی بالاترین مرجع و ازحیث جلوگیری از تجاوز به نظامات و مقررات دولتی و ابطال مصوبات مغایر با قانون تنهامرجع قضائی کشور است.
برای تضمین احقاق حق و اجرای دیوان عدالت اداری ماده ۲۱ قانون دیوان مقرر می کند، واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها، سازمان ها و موسسات وابسته به آنها و نهادهای انقلابی مکلفند، احکام دیو ان را در آن قسمت که مربوط به واحدهای مذکور است، اجرا نمایند. در صورت استنکاف، مرتکب به حکم دیوان به انفصال از خدمت دولتی محکوم است.
ا● ختیارات و مسوولیت های اداری رئیس دیوان عدالت اداری:
▪ ریاست کل دیوان:
دیوان دارای ۲۰ شعبه و هر شعبه دارای یک رئیس یا علی البدل رئیس و یک مشاور است و رای نهایی با رئیس یا علی البدل رئیس است. رئیس شعبه اول سمت ریاست کل دیوان را خواهد داشت، افزایش شعب در تهران و جاهای دیگر منوط به نظر رئیس قوه قضائیه است.
▪ ارجاع پروند ه ها به شعب دیوان:
دادخواست هایی که به دیوان داده می شود، از طرف رئیس دیوان به یکی از شعب ارجاع داده می شود. دفتر شعبه یک نسخه از دادخواست و ضمائم آن را به طرف دعوی ابلاغ می کند که با رعایت مسافت بر طبق آئین دادرسی مدنی هر گونه جوابی داشته باشد، ظرف ۱۰ روز کتبا اعلام کند. با انقضای مدت مزبور شعبه مربوطه شروع به رسیدگی کرده پس از انجام تحقیقات لازم رای صادر می کند.
▪ ارجاع پرونده های مرتبط به شعبه مقدم الارجاع:
کلیه شکایات مطروحه در شعب دیوان که موضوعا واحد یا مرتبط باشد به دستور رئیس کل دیوان جهت رسیدگی به شعبه ای که از لحاظ تاریخ ارجاع مقدم است، ارجاع می شود.
● اختیارات و مسوولیت های قضائی رئیس دیوان عدالت اداری:
▪ ریاست شعبه اول دیوان عدالت اداری:
رئیس شعبه اول سمت ریاست کل دیوان را خواهد داشت.
▪ درخواست تجدید نظر نسبت به آرایی که مخدوش تشخیص دهد:
در صورتی که به تشخیص رئیس دیوان حکمی از نظر رعایت موازین قانون مخدوش باشد، پس از طرح در هیات عمومی و نقض آن توسط هیات برای رسیدگی مجدد به شعبه دیگر ارجاع می شود.
● عضویت در هیات تجدید نظر:
تجدیدنظر در هیاتی مرکب از رئیس کل یا قائم مقام دیوان و شش نفر از روسای شعب دیوان به قید قرعه، به عمل می آید. رای اکثریت این هیات قطعی است.
▪ درخواست رای وحدت رویه:
هرگاه در موارد مشابه، آرای متناقض از یک یاچند شعبه دیوان صادر شود، رئیس دیوان مکلف است، به محض اطلاع، موضوع را در هیات عمومی دیوان مطرح کند.
▪ امضای رای هیات عمومی و تجدید نظر:
پاکنویس رای هیات تجدید نظر با رعایت نکات مذکور در ماده ۳۴ این آئین نامه به صورت دادنامه تهیه و پس از امضای رئیس کل دیوان یا قائم مقام او و مهر دیوان به طرفین ابلاغ می شود.
▪ موارد امتناع:
در موارد زیر دادرسان و مشاوران دیوان می توانند از رسیدگی امتناع کنند:
الف) وقتی که دادرس یا مشاور یا همسر آنان نفع شخصی در شکایت داشته یا وارث یکی از طرفین شکایت باشند.
ب) وقتی که دادرس یا مشاور یا همسر آنان با یکی از طرفین شکایت قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم دارند.
ج) وقتی که دادرس یا مشاور یا همسر آنان با یکی از طرفین شکایت یا یکی از اشخاصی که با آنها قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم دارند، دادرسی جزائی یا حقوقی داشته باشند.

منبع : روزنامه مردم سالاری