صنعت فرآوری مواد معدنی در ایران

مواد معدنی کم عیار برای ورود به بازار مصرف نیاز به یکسری عملیات تغلیظ و پرعیارسازی دارند. علم فرآوری مواد معدنی از آنجا دارای اهمیت است که بدون انجام فرآیند پرعیار سازی، مواد معدنی استخراج شده قابل کاربرد مستقیم در صنعت نمی باشند و عملا فعالیت های معدنی که پایه اکثر فعالیتهای اقتصادی هستند با چالش های جدی روبرو می‌شوند. انجام عملیات فرآوری، موجب افزایش ارزش افزوده ماده معدنی شده و در نتیجه فعالیت های معدنی از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر می شود.
در اینجا به مقایسه وضعیت موجود کشور در خصوص میزان ذخایر و تولید مواد معدنی نسبت به دیگر کشورهای جهان پرداخته و در ادامه به بررسی کارخانه‌های فراوری مواد معدنی موجود در کشور خواهیم پرداخت.
● مقایسه ذخایر ایران و جهان
ایران از لحاظ ذخایر فلزی و غیر فلزی مانند آهن، مس، سرب و روی، طلا، باریت و سایر مواد معدنی دارای ذخیره‌های عمده‌ای است که در مقایسه با ذخایر جهان میزان ذخایر ایران در مورد مواد معدنی مانند آهن ۸۲/۰ درصد، مس ۴ درصد، سرب و روی ۷/۸ درصد، باریت ۵ درصد، کائولن ۷/۰ درصد، فسفات ۰۵/۰ درصد، بوکسیت و آلومینا ۵ درصد، منگنز ۲/۰ درصد و کرومیت ۱۱/۰ درصد می‌باشد. با توجه به این موقعیت، ایران جزو ۲۰ کشور دارنده ذخایر مواد معدنی است. ولی متأسفانه برنامه‌ریزی مناسبی جهت استفاده از این منابع بخصوص ذخایر عظیم سرب و روی انجام نشده است.
● مقایسه نسبت تولید و ذخیره
نسبت تولید و ذخیره ایران نسبت به تولید و ذخیره جهان برای پنج کانسار آهن، مس، سرب و روی، طلا و باریت در زیر ذکر شده است. همان طور که دیده می‌شود ایران از لحاظ نسبت تولید و ذخیره آهن در وضعیت مناسبی قرار دارد ولی سایر مواد معدنی شرایط مناسبی در مقایسه با نسبت تولید و ذخیره جهانی ندارند.
● وضعیت کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی مهم ایران
۱- آهن
با توجه به اطلاعات استخراج شده، روند تولید آهن متناسب با پتانسیل های موجود بوده که با انجام
طرح‌های توسعه ای، تولید آهن افزایش قابل توجهی خواهد داشت، که از دلایل این امر به موارد زیر
می توان اشاره کرد:
الف- منظم بودن چرخه تولید از معدن تا تولید سنگ آهن
ب- تقاضای فراوان آهن در بازار داخلی
ج- پیچیده نبودن فرآوری کانسارهای آهن
د- احداث کارخانه‌های جدید و اجرای طرحهای توسعه
- مس
با توجه به ذخایر قابل توجه مس در کشور از جمله وجود مس سرچشمه و سونگون و نیز افزایش تقاضای جهانی و وجود نیروی متخصص مورد نیاز برای افزایش تولید، ایجاد کارخانه‌های جدید فرآوری مس ضروری به نظر می‌رسد. خاطر نشان می‌سازدکه برای یکسری از کانسارهای کم عیار مس باید از روشهای جدید فرآوری استفاده شود. در زیر تعداد و عمر کارخانه های فرآوری فعال مس کشور ارائه شده است. و نیز مقایسه تولید فعلی و تولید مطلوب درکشور آورده شده است.
● تعداد و عمرکار خانه های فرآوری فعال مس کشور
ماده معدنی
مس
تعداد کارخانه‌های فعال
۷
عمر کارخانه‌های فعال (متوسط عمر)
۲۳ سال
تعداد در حال راه‌اندازی و طرح توسعه
۳
۳- طلا
با توجه به پیچیده بودن فرآوری طلا، این صنعت رشد قابل توجهی نداشته است. در بخش طلا با توجه به پتانسیل‌های موجود، امکان سنجی برای راه اندازی واحدهای جدید احساس می‌شود. در زیر تعداد و عمرکارخانه های فرآوری فعال کشور ارائه گردیده است. مقایسه میزان تولید فعلی و تولید مطلوب طلا در کشور آورده شده است.
● تعداد و عمر کار خانه های فرآوری فعال طلای کشور
ماده معدنی
طلا
تعداد کارخانه‌های فعال
۱
عمر کارخانه‌های فعال (متوسط عمر)
۱۱ سال
تعداد در حال راه‌اندازی و طرح توسعه
۱
۴- سرب و روی
با توجه به بالا بودن نسبی عمر متوسط کارخانه‌های سرب و روی، نوسازی و توسعه کارخانه‌ها ضروری به نظر می رسد.کمبود سرمایه در این بخش از مشکلات عمده است. همچنین عدم توجه به بازیابی عناصر با ارزش موجود در باطله‌های حاصل از کارخانه‌های سرب و روی، کسب درآمد در این واحدها را پایین آورده است. در زیر تعداد و عمر کارخانه های فعال سرب و روی کشور ارائه گردیده است. و نیز مقایسه میزان تولید فعلی و تولید مطلوب سرب و روی در کشور آورده شده است.
● تعداد و عمر کار خانه های فرآوری سرب و روی فعال کشور
ماده معدنی سرب و روی
تعداد کارخانه‌های فعال
۱۱
عمر کارخانه‌های فعال (متوسط عمر)
۲۸ سال
تعداد در حال راه‌اندازی و طرح توسعه
۲

عباس سلمان‌پور

منبع : مجله گسترش صنعت