ایران در محاصره ۱۶ میلیون مین

ارزیابی های به عمل آمده نشان می دهد برای خنثی سازی ۱۶ میلیون مین و مواد منفجره باقیمانده از جنگ، ۳۰۰ میلیارد دلار هزینه لازم است ، این در حالی است که بودجه ای معادل سالانه یک میلیارد دلار برای پاکسازی مناطق آلوده در نظر گرفته شده است که این میزان بودجه زمان زیادی بیش از ۲۰ سال را می طلبد تا پاکسازی کامل مناطق آلوده را انجام پذیر کنند.
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران باعث شد که پس از جنگ در بخش وسیعی از مناطق کشور ما انواع مین و مواد منفجره عمل نکرده باقی بماند.
طبق نظر کارشناسان پس از جنگ ، در بیش از ۲/۴ میلیون هکتار از مناطق مرزی بالغ بر ۱۶ میلیون مین توسط نیروهای عراقی کاشته شده است که حدود ۴/۲ میلیون هکتار از این مقدار اراضی همچنان آلوده به مین است. که براساس اطلاعات منتشره حدود یک سوم آلودگی میادین مین مربوط به استان خوزستان است.
به گفته این کارشناسان این مین ها بعضاً ۲۳ سال قبل توسط نیروهای عراقی کار گذاشته شده و با مرور زمان به دلیل عوامل جوی حساس شده و خطرناکتر از روز اول عمل می کنند و پاکسازی آنها بسیار سخت تر است.
● اما چه کسی مسؤول پاکسازی است؟
حدود ۲ سال قبل یعنی ۱۵ سال پس از پایان جنگ این مسؤولیت از سوی وزارت کشور به وزارت دفاع سپرده شد و این وزارتخانه هم اکنون، با بهره گیری از تجهیزات مین زدایی نظیر مین کوب تفتان مشغول پاکسازی ۴/۲ میلیون هکتار زمین باقیمانده از مجموع ۴/۲ میلیون هکتار زمین آغشته به مین است. اما در کنار این وزارتخانه برخی سازمانهای غیردولتی همچون کانون مشارکت برای پاکسازی مین، انجمن حمایت از مصدومین مین ایران و ... به طور موازی مشغول فعالیت هستند. اما باید اذعان داشت که تنها عهده دار بودن مسؤولیت مؤلفه کافی در این راستا نیست، بلکه آن چیزی که لازمه به اجرا درآوردن هر تئوری و مسؤولیتی است، اختصاص دادن بودجه و اعتبار است.
به گفته کارشناسان ، سرعت کاشت مین ۲۵ برابر از سرعت خنثی سازی آن بیشتر است. ارزیابی های به عمل آمده نشان می دهد برای خنثی سازی ۱۶ میلیون مین و مواد منفجره باقیمانده از جنگ، ۳۰۰ میلیارد دلار هزینه لازم است ، این در حالی است که بودجه ای معادل سالانه یک میلیارد دلار برای پاکسازی مناطق آلوده در نظر گرفته شده است که این میزان بودجه زمان زیادی بیش از ۲۰ سال را می طلبد تا پاکسازی کامل مناطق آلوده را انجام پذیر کنند.
در طول ۱۷ سال پس از جنگ تحمیلی تلاشهایی برای پاکسازی مناطق جنگی از مین صورت گرفته و افرادی نیز در این راه به شهادت رسیده اند، اما ایران همچنان در میان بیش از ۸۰ کشور جهان بعد از مصر مقام دوم جهان را دارد.
کارشناسان معتقدند که تولید هر مین چهار دلار هزینه داشته وپاکسازی آن نزدیک به یک هزار دلار هزینه دارد. با توجه به گستردگی مناطق آلوده در سطح پنج استان غرب و جنوب غربی و پراکندگی جمعیت آن در این محدوده (دیواندره از مناطقی است که نیاز به توجه خاص دارد)، کشاورزان ساکن، عشایر کوچ نشین و کودکان بیشتر در معرض خطر هستند.
گذشته از هزینه های گزافی که پاکسازی میادین مین در بر دارد، خسارات جانی ناشی از نقص عضو نیز از دیگر ارمغانهای این سلاح مرگبار است که برای ساکنین مرزها در بر دارد.به گفته علیرضا قدیانی مدیر عملیات اجرایی امداد و نجات، هزینه های ناشی از زخمی شدن قربانیان این سلاح نیز بسیار گران است. بطوری که اگر محاسبه کنیم که ۸۰۰ تا یک هزار دلار هزینه یک پای مصنوعی باشد و هر بار در فاصله هر شش ماه تعویض شود، می توان گفت ۲۰ الی ۱۰۰ هزار دلار هزینه پای هر کودک در طول عمر اوست و صرفنظر از تأثیرات روحی ، روانی و اجتماعی و اقتصادی این حوادث برای هر فرد، اگر نان آور و والدین دچار ضایعه شوند، یک خانواده با مشکل فراوانی روبرو خواهد بود.
در طول ۱۷ سال پس از جنگ تحمیلی تلاشهایی برای پاکسازی مناطق جنگی از مین صورت گرفته و افرادی نیز در این راه به شهادت رسیده اند، اما ایران همچنان در میان بیش از ۸۰ کشور جهان بعد از مصر مقام دوم جهان را دارد.
● چه باید کرد؟
شاید بتوان گفت پنج جزء یا رکن برای مین زدایی در سطح بین المللی مشخص و پذیرفته شده است که اشاره به آن خالی از فایده نیست.
۱) برداشت و انهدام مین و نشانه گذاری ، حصارکشی مناطق آلوده .
۲) آموزش خطرات مین (هشدار خطرات مین) به منظور آگاه کردن مردم نسبت به خطراتی است که با آن مواجهند. شناخت آنان از مین و آشنایی با راههای دوری از خطر .
۳) ارائه خدمات درمانی و توانبخشی به آسیب دیدگان .
۴) منع به کارگری مین با هدف جهانی عاری از خطر مین و ترغیب کشورها برای مشارکت در پذیرش کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی مربوطه به منظور توقف تولید ، تجارت ، صادرات و واردات استفاده از مین ها.
۵) کمک به کشورها برای انهدام مین های ذخیره شده شان به گونه ای که در توافقات بین المللی مطرح شده است.
مین زدایی بشردوستانه شامل تلاش برای حمایت از ساکنان مناطق خطرخیز و آموزش آگاهی از خطرات مین،کمک به قربانیان و آسیب دیدگان به منظور رسیدن به خودکفایی ، قانونمندی در بهره برداری از مین و انهدام مهمات ذخیره های جمع آوری شده است.
اشاره به رکن چهارم یعنی «منع به کارگیری مین» با هدف جهانی عاری از خطر مین شاید مهمترین و با اهمیت ترین رکن در این راستا در سطح بین المللی است که به لحاظ اهمیت خاص آن در سال ۱۹۹۷ میلادی تبدیل به یک معاهده بین المللی گردید. معاهده منع کامل مین های ضدنفر (کنوانسیون آتاوا) در کانادا تهیه و تصویب شد و تاکنون ۱۴۸ کشور به این معاهده پیوسته اند. اما نام کشورهای سازنده چنین سلاحهایی چون آمریکا، روسیه، چین و هندوستان هنوز در لیست هم پیمان ها هم چنان خالی است.

رضا ساعی شاهی
منبع:سبکبالان