مسئولیت را چگونه به کودکان بیاموزیم ؟

۱- القاء و تذكر : در این جا مسئولیتی مستقیماً به عهده كودك گذاشته می شود و اجرای آن از كودك خواسته می شود ،‌ این راه ، بی دردسرترین و آسان ترین راه برای مربی است ولی تاثیر آن در كودك اندك است .
۲- ارائه الگو : والدین در خانه و دیگران در جامعه ، همچون الگوهایی برای مسئولیت و حتی مسئولیت پذیری كودكان هستند ، رفتاری را كه كودك از آنان می بیند یاد می گیرد و بروز می دهد ؛ ‌خواه رفتار ، مطلوب باشد و یا نامطلوب ؛ استاد عمل كودك رفتار آنهاست . بدین نظر نه تنها والدین بلكه همه كس لااقل در برابر كودكان باید رفتار خود را تحت كنترل داشته باشند.
دیدن بی عدالتی ها ، ‌بی تفاوتی ها و خطاهای الگوها دامی خطرناك برای كودك است .
۳- تلقین : كودكان شدیداً تحت تاثیر آن هستند مخصوصاً در سنین ۱۶-۱۱ ، با كمترین پند و اندرزی راه خیر و صلاح در پیش می گیرند و نیز با كمترین تذكری از راه اصیل منحرف می شوند .
چه خوب است كه تلقین بر اساس ارائه الگو باشد ، زیرا در كودكان تقلید قوی است . جلوه آن كتاب خوانی كودك چهار ساله است كه بر اساس تقلید از رفتار پدر انجام می گیرد . در تلقین ، جالب به نظر آمدن برای كودك نقش اساسی دارد.
به همین نظرگاهی كودك نقش آب حوضی ،‌ زمانی نقش لباس فروش ، بقال ،‌ پلیس ، راننده و ... را بازی می كند . او مقلد خوبی است و چه بسیار مسئولیت ها را كه به صورت غیر مستقیم می آموزد نه مستقیم ، فی المثل بهترین راه واداشتن طفل به مطالعه ، سرگرمی خود والدین به مطالعه است .
۴- تماس مستقیم و تجربه : برای آموزش مسئولیت تنها ارائه الگو و تلقین كافی نیست باید اجازه دهیم كه او با مسئولیت خود تماس پیدا كند و زمینه ی مورد نظر را تجربه كند . ضمن تجربه و تماس با مسئولیت :
اولاً : روح مسئولیت از راه تجارب قوی می شود .
ثانیاً : مسئولیت در آدمی راسخ و ریشه دار می گردد .
ثالثاً : به مسئولیت عادت می كند .
رابعاً : اشتباهات او در حین عمل ، رفع و اصلاح می شود .
خامساً : در ضمن تجربه و تمرین ، شغل و مسئولیت آینده ی فرد معلوم می شود و امكاناتی را كه برای موفقیت او در زندگی آدمی مورد لزوم است فراهم می گردد .
مسئولیت را با چه كارهایی شروع كنیم
برای این سوال دو پاسخ می توان معین كرد :
۱- كاری كه به تناسب و برحسب جریانات عادی پیش آید .
۲- كار و مسئولیتی كه متناسب با مقتضای سنی و امكانات مورد نظر باشد .
در زندگی روزمره كارهایی كه برای آدمی پیش می آید بسیار است : از پوشیدن و كندن لباس گرفته تا پهن و جمع كردن رختخواب ، رفع نیازهای اولیه چون خوردن و نوشیدن و پوشیدن كفش ، گذاردن بند و تكمه لباس ، ردیف كردن وسائل و ابزار شخصی و از این قبیل .
در واگذاری نوع مسئولیت ، مقتضای سنی باید رعایت شود ، ‌در هر سنی باید نوعی تكلیف و مسئولیت خاص به افراد داد و توقع خاصی باید داشت . فی المثل از كودك چهار ساله نمی توان توقع داشت كه در مجلس چون ما دو زانو بنشیند .
از كودكان شش تا دوازده ساله نمی توان انتظار داشت كه شبهای ماه رمضان چون ما احیاء بدارند.
به طور خلاصه در سال های اولیه هر چند مسئولیت سبك تر و ملایم تر بهتر ، و هر چه شیرین تر و دلچسب تر، ارزنده تر .
مثلاً از بچه سه تا چهار سال می توان خواست كه كارش را روی نظم و ترتیب انجام دهد ، ‌اسباب بازی خود را ردیف كند و آنها را در جای معینی بگذارد .
از كودك پنج ساله می توان توقع داشت كه لباس خود را بپوشد ، بند كفش خود را ببندد ، خودش برای خود آب بیاورد ، تكمه كتش را بیندازد ، وقتی به دستشویی می رود ، خودش لباسش را در آورد و…
در همین سن و كمی بالاتر می توان از كودك خواست اطاق یا حیاط را با جارویی كوچك تمیز كند .
از كودك پنج - شش ساله می توان خواست سفره بگستراند ، ‌قاشق و چنگال بگذارد ، سطل آشغال را خالی كند ، به گلدان های خانه آب دهد . این كار برای سنین بالاتر در سطحی وسیع تر قابل پیاده شدن است .
كودكان نه – ده ساله می توانند مسئولیت های بزرگتری را عهده دار شوند . فی المثل به منزل همسایه پیامی ببرند ، چیزی را تحویل دهند و یا شیئی را بیاورند .
به كودكان با سفارش قبلی به بقال می توان اجازه داد تا به مغازه سرگذر برود و مثلاً قرقره یا بیسكویتی بخرد و بیاورد . یا قفسه كتاب را منظم كند ، میز و صندلی را گردگیری كند ، كاردستی و حتی كار تولیدی انجام دهد، ‌و نیز از همین گروه كودكان می توان خواست رختخواب خود را پهن و جمع كنند ،‌ زیر پای شان را تمیز كنند ظرفها را با رعایت احتیاط بشویند و …
نوجوانان چهارده ساله باید تا حدود زیادی قادر به انجام كار منزل باشند ، حتی در موقع ضرورت از پزشك محل دعوت كنند كه به خانه بیاید ؛ در منزل تعمیرات جزیی را انجام دهند ، حتی غذا بپزند ؛‌ برای مخارج منزل صورت حساب تهیه كنند ؛‌ گل بكارند ؛ به تعمیرات ساختمان كمك كنند ؛ به كشت و كار بپردازند ؛ ‌درخت و گلها را درست كنند و…
نكاتی در واگذاری مسئولیت ها
برای پرهیز از عواقب نامطلوبی كه در واگذاری مسئولیت ها ممكن است مطرح باشد ، مربیان و روانشناسان تربیتی نكاتی را پیشنهاد می كنند كه اهم آنها عبارت است از :
۱- میزان مسئولیت متناسب با توانایی و استعداد كودك باشد ؛ زیرا در غیر این صورت كودك از مسئولیت ، فراری و به آن بدبین می شود .
۲- هرگز سعی نشود كه مسئولیت بر كودك تحمیل گردد زیرا ممكن است : اولاً مایه صدمه جسمی گردد و ثانیاً امكان دارد عصیان و مقاومت طفل را برانگیزاند .
۳- نوع مسئولیت هایی كه به كودك واگذار می شود سریع الوصول باشد ؛ یعنی به صورتی باشد كه طفل هر چه زودتر از عهده ی انجامش برآید . ‌اگر هدف بلندی در پیش است آن را به هدف های جزیی تقسیم كنید تا طفل مرحله به مرحله آن را طی كند ؛‌ زیرا وصول به هدف های كوچك مشوقی درونی برای كودك خواهد بود .
۴- در انجام مسئولیت ، كودكان را یاری دهید . اولین گام در این مرحله آن است كه او یاد بگیرد كه چگونه از عهده انجام مسئولیتش بر آید و چگونه باید به هدفش برسد . آنجا كه كمكی لازم باشد سعی كنید این كمك به صورت غیرمستقیم باشد ، ‌زیرا درغیر این صورت كودك متکی بار می آید .
۵- در دادن مسئولیت میزان فرصت او را در نظر گیرید . تمام وقت او را پر نكنید چون او زمانی را برای بازی خود نیاز دارد و نیز فرصتی را هم برای انجام كارهای مدرسه لازم دارد . غیر از این جنبه ، باید فرصت هایی آزاد هم در اختیار داشته باشد تا آن گونه كه خود می خواهد برنامه ریزی كند .
۶- مسئولیت را كم بدهید و خوب تحویل بگیرید تا او منضبط و حسابگر بار آید .
۷- برای این كه در موقع تحویل گرفتن مسئولیت دچار مشكلاتی نشوید و مجبور نگردید كه او را تنبیه و از او بازخواست كنید لازم است در فاصله ی دادن مسئولیت تا تحویل گرفتن آن وظیفه اش را به او گوشزد كنید .
۸- با مراعات همه ی این نكات باز هم ممكن است كودك درانجام مسئولیت دچار قصوری گردد ، در این جا زیاد سخت گیری نكنید ، ‌انعطاف پذیر و با گذشت باشید . از او بخواهید كه وظایفش را كامل و نیكو مجدداً انجام دهد .
كودك در پذیرش مسئولیت آزاد باشد یا محدود ؟
مسئولیت را نمی توان و نباید بر كودكان تحمیل كرد ، ‌بلكه باید روح و میل آن را در كودكان ایجاد نمود . تجارب و بررسی ها نشان می دهد كه مسئولیت تحمیلی ریشه دار نمی گردد و به زودی از میان می رود و حتی گاهی اثر معكوس دارد ، توصیه مربیان در دادن مسئولیت به كودكان این است كه در واگذاری آن ، دو اصل مورد نظر باشد:
۱- اصل آزادی : منظور این است كه كودك در پذیرش مسئولیت خود آزاد باشد . اما مسئله ای كه در این جا مطرح می شود این است كه در بسیاری از موارد كودك صلاح و فساد امور را درك نمی كند و دادن آزادی به او ممكن است موجب لطمه ای شود .
در چنین صورت شك نیست كه حق رأی ندارد . ‌رأی ، رأی والدین اوست ؛ ولی این امر موجب نمی شود كه باز هم مسئولیت به گونه ی تحمیلی باشد . می توان خواسته خود را با زبان كودك اعمال كرد .‌ به صورتی غیر مستقیم طفل را وادار كرد حرف ما را بزند و خواسته ما را بگوید و آزادی او رعایت گردد .
این امر گو این كه یك فریب تربیتی است ولی گناه به حساب نمی آید چون در طریق خیر و صلاح كودك است .
اما در صورتی كه او فساد و صلاح را ولو بسیار جزئی تشخیص می دهد، به همان میزان باید در پذیرش مسئولیت آزاد باشد وگرنه كودك به صورت یك شیء در می آید .
‌گاهی مسئله صورت سومی هم پیدا می كند و آن این كه درست است او صلاح و فساد را تشخیص نمی دهد ولی انتخاب او موجب لطمه ای به خیر و مصلحتش نیست . دراینجا هم آزادی او را محترم می شمریم و او را در انتخاب ، آزاد می گذاریم .
بدین سان درهمه حال اصل بر رعایت آزادی است ولی گاه و بی گاه كنترل و مداخله ما هم وجود دارد .
۲- اصل رغبت : برای این كه مسئولیتی نیكو انجام شود باید خودِ فرد به انجام آن راغب باشد و رغبت به هنگامی است كه او در انتخاب ، آزاد و در مسئولیت ، به نحوی ذی نفع باشد .
برای موفقیت در این زمینه بهتر است كه دو یا سه امر اندیشیده و مورد صلاح را در برابرش قرار دهیم و او را در انتخاب یكی از آنها آزاد بگذاریم ، فی المثل بگوییم كه این دو كار در پیش است تو هم می توانی ظرفها را بشویی و هم می توانی اطاق را جارو كنی ، كدام یك را می پسندی ؟
خوشبختانه رغبت ، امری اكتسابی و از راه تلقین قابلِ اِعمال و نفوذ است و می توان زمینه آن را در كودك ایجاد كرد.
غرض نهایی ما در پرورش مسئولیت :
در این زمینه از مسائل متعددی باید سخن بگوییم كه اهم آنها عبارت اند از :
۱- در پرورش مسئولیت ، كوشش آن باشد كه كودك متكی به خود و عمل خود باشد ، آنجا كه مقاومت و استقامت ، لازم باشد بایستد و آنجا كه تسلیم می شود كورمال و نیندیشیده نباشد .
۲- مسئولیت در فرد عمیق باشد آن چنان كه از پذیرش و عمل آن وجدانش راضی باشد و خود را سر بلند احساس كند . در چنین وضعی نیاز به مراقبت و نظارت دیگران نیست و رفتار از درون و از عمق او سرچشمه می گیرد . به پیامبر گفتند : خدا كه نیازی به نماز و عبادت تو ندارد چرا خود را به زحمت می افكنی ؟ فرمود : درست است كه خدا نیازی به عبادتم ندارد ، آیا من خود بنده شاكر و وظیفه شناسی نباشم ؟ .
۳- انجام مسئولیت و وظیفه به صورت عادت در آید بدان گونه كه ترك آن عمل رنج آور باشد نه عمل به آن.
۴- مسئولیت دارای جهت باشد به گونه ای كه بعداً قادر به اجرای یك نقشه و پیاده كردن یك طرح باشد . آن روز كه جنبه رهبری برای او مطرح است مایه ای داشته باشد و آن روز كه برایش رهروی و تابعیت مطرح است تابعی اندیشمند و عاقل باشد . در جنبه مادی هم مسئله به همین گونه است ، مسئولیت مادی و شغلی او به گونه ای باشد كه به یك امر تولیدی منجر گردد .۵- مسئولیت ، توأم با آگاهی و ایمان باشد و گرنه خطر می آفریند . چه بسیار تبهكاری ها ، كجروی ها و انحراف ها كه ناشی از عدم آگاهی و عدم اعتقاد به عواقب وخیم آن است .
آنها از خیانت و تبهكاری رویگردان نیستند از آن باب كه گمان دارند در برابر آن مسئولیتی و عقوبتی نیست ویا اگر هم باشد بسیار ناچیز و قابل گذشت است .
۶- مسئولیت را باید به عنوان یك وظیفه به كودك یاد داد ، چطور كودك پوشیدن لباس ، شانه كردن موی سر ، آراستن سر و وضع ظاهر را وظیفه می داند و اگر روزی این وظایف را انجام ندهد گمان دارد همه او را با نظر تحقیر می نگرند ، باید درباره مسئولیت هم چنین باشد ، طوری كه اگر روزی از انجام وظیفه كوتاهی كند ، چنان تصور و اندیشه ای برایش پیش آید.
وقتی كه مسئولیت به عنوان وظیفه شد فعالیت ها صورت ذاتی به خود می گیرند . دیگر آن كسالت و ناراحتی روحی نیست ، عملِ لذت بخش و دردناك هر دو برایش مطبوع است . امام مجتبی (ع) صلح می كند و با اینك زخم زبان برایش بسیار است از كارش پشیمان نیست . امام حسین (ع) تن به شهادت می دهد و در برابر زخم های بی شمار آه نمی گوید ؛ امام سجاد (ع) هم در محاصره دشمن به آنچه كه باید ، می پردازد . با این كه می تواند تملقی بگوید و خود را خلاص كند ؛ ولی هیهات! هیهات!
۷- و بالاخره پرورش مسئولیت باید به گونه ای باشد كه فرد ضمن اتكای به خود به حق متكی باشد ، هم خود تلاش كند و هم از خدا مدد بخواهد ، رضای او را بجوید ، و خواست وایده او را در سر بپروراند . به عبارت دیگر تنها خود را نبیند وفقط در چارچوب عقل و احساس نباشد .
عوامل موثر در ایجاد مسئولیت : برای ایجاد مسئولیت عوامل متعددی دخالت دارند كه برخی از آنها به قرار زیر است :
۱- در آموزش واگذاری مسئولیت ، عامل محبت نقش اساسی دارد و بسیاری از مشكلات ازطریق آن حل می شود . كمتر مشكلی است كه بر اثر صمیمیت ، اخلاص و‌ مهرورزی حل نشود . تحقیقات سوروكین نشان داد كه تربیت در دامان والدین مهربان و فداكار مهمترین وسیله برای ایجاد مسئولیت است . تحقیقات دیگر نشان داده است كه مسئولیت شناس ترین افراد در خانواده های خوشبخت و متوافق به وجود آمده اند .
۲- در ایجاد و واگذاری مسئولیت ، كودك را تنها نگذارید ، بلكه برایش شریك و همكاری معین كنید و بهتر است این همكار ، برادر و خواهر او باشند و این یكی از اسرار توصیه مربیان در داشتن بیش از یك فرزند است. وجود شریك و همكار، تحمل بار مسئولیت را برای طفل آسان می كند و او را از كسالت نجات می دهد .
۳- برای ایجاد مسئولیت ، خود الگوی درستی باشید ، كار خود را نیكو انجام دهید ، هرگز از سنگینی مسئولیت ننالید، اگر چه كارتان سخت و دشوار باشد .
۴- از خطای تربیتی كه موجب بدآموزی در زمینه مسئولیت می شود بپرهیزید ، یكی از این خطاها آن است كه برای دادن مسئولیت ، تشریفاتِ سخت قائل شویم . مثلاً بگوئیم كار تو سخت است ؛ غیر قابل تحمل است . فقط تو هستی كه با گذشت و تحمل می توانی از عهده انجامش برآیی ... .
قبل از این گونه تبلیغات ، از خود بپرسید كه چرا كار سخت است ؟ اتفاقاً كار برای شخصی كه وظیفه شناس باشد بسیار آسان است . باید جای استعمال لغت آسان و سخت را عوض كرد ؛ باید به نوجوان تفهیم كرد كه بی مسئولیتی دشوار است ؛ بیكار و بی عار زیستن سخت است ؛ بی وظیفه و تعهد بودن ناگوار است و گرنه وظیفه مند و مسئولیت شناس بودن بسیار آسان است ،‌عمل به تعهد ساده است .
به هر حال تلقین این امر كه انجام مسئولیت دشوار است آدمی را از پذیرش آن فراری می دهد و او را همیشه خسته و پژمرده نگاه می دارد و برعكس اگر آن را امری مطبوع و نشاط انگیز معرفی كنیم همیشه با شادی به دنبالش روان می شود.
زمینه های لازم برای پرورش مسئولیت
منظور، وجود زمینه و امكاناتی است كه بدون وجود آن مسئولیت پذیری مواجه با مشكلات و دشواری های بسیار می شود ، اهم آن عبارت اند از :
۱- مسئولیت شناسی پیوند مستقیم با صداقت و درستكاری دارد ، بدین سان ضروری است كه زمینه های راست گویی و درستكاری در فرد به وجود آید تا رعایت حق و صواب درهمه ی احوال باشد .
۲- انسان مسئول نیاز به تسلط بر نفس دارد و این تسلط در سایه قدرت اراده به دست می آید ، بدین سان به صورت دیگر ، ضعف اراده در سایه قدرت اراده به دست می آید . ضعف اراده مانع انجام مسئولیت است و بر مربی لازم است كه علیه آن مبارزه كند .
وصول به این خواسته از راه ایجاد یك نیروی باطنی ، تقویت وجدان و مبارزه با هوای نفس و تن پروری امكان پذیرست .
۳- انعطاف پذیری ، مهرورزی ، احسان و عدالت پروری از زمینه های فوق العاده مهم برای وصول به هدف ها در طریق ایجاد روح مسئولیت است .
۴- ایمان و اعتقاد به یك مبدأ كل كه حسابها به نام او واریز شود و احساس شادی یا تاثر با ذكر او پیوند یابد اصلی مهم است. در سایه ایمان می توان به افراد یاد داد كه مسئولیت های گوناگون فردی و اجتماعی را بپذیرد و نیكو از عهده ی انجام آن بر آید .
در صورت تخلف از انجام مسئولیت : ممكن است كودك مسئولیت واگذار شده را انجام ندهد و‌ وضع به گونه ای باشد كه برای ما تخلف به حساب آید . در چنین صورتی چه باید كرد؟
قبل از پاسخ به این سوال باید ببینیم چرا آدمی در انجام مسئولیت تخلف می كند ؟ برای این سوال سه گونه پاسخ می توان معین كرد ؟
۱- او نمی داند : به عبارت دیگر نحوه انجام مسئولیت به علت ارتكاب خطا باشد ، در این صورت باید با آرامش ، خطای او را اصلاح كرد واو را در مسیر صواب قرارداد.
شك نیست كه هر گونه فحش و ناسزا ، تنبیه و مكافات در باره چنین كودكی یك خطای تربیتی فاحش است .
۲ او نمی تواند : یعنی انجام مسئولیت از عهده او بیرون است . مثلاً از كودك چهارساله می خواهیم عكس گلی را روی صفحه كاغذی ترسیم كند . ظرفی را ببرد ، تمرین مشق كند و ... پیداست كه كودك مزبور از عهده انجام این مسئولیت ها نمی تواند بر آید و فشار وتحمیل ما در چنین صورتی كاملاً ظالمانه و حداقل جاهلانه است .
در واگذاری مسئولیت ها مقتضای سنی اصل است و نیز مسائل امور به تدریج و در سایه تجربه و تمرین باید واگذار شود و كودك به توانستن وادار شود .
۳- او نمی خواهد : یعنی مایل نیست که مسئولیت را بپذیرد و انجام دهد ، ‌در اینجا اولاً باید تا حدودی به او حق داد از آن باب كه او هنوز كودك است و گرفتار عالم كودكی خود . پذیرش هر گونه قید و بندی مخالف روح آزادی طلب او و برایش رنجش آور است .
ثانیاً‌ باید علل آن را جستجو كرد و یافت. باید دید آیا علل آن ندانستن و یا نتوانستن است یا تنبلی و تن پروری .
فقط در صورت اخیر است كه مسئله ی تنبیه مطرح می شود . اما آن هم طی صورت و مراحلی كه ذكر می شود .
قبلاً باید بدانیم تحمیل مسئولیت از راه فشار هرگز برای والدین پیروزی و موفقیت به همراه نخواهد آورد ، چون آنها همه گاه نمی توانند همراه كودك باشند . هر لحظه كه فشار از میان برود طفل به حال اول بر می گردد.
ثالثاً ایجاد فشار ممكن است روح مقاومت و عصیان را در كودك ایجاد و یا زنده كند و باعث روگردانی و فرار همیشگی او از كار و مسئولیت شود.
رابعاً ممكن است یك حالت بی قیدی و بی تفاوتی نسبت به امر ونهی ها در او به وجود آید كه نتایج را معكوس و وضع را وخیم تر كند و این خود نقض غرض تربیتی است . و بالاخره درهمه حال لازم است والدین از عهده ی اداره عواطف و احساسات خویش برآیند و راه و رسمی عاقلانه تر در پیش گیرند .
اما روشی را كه در برابر شانه خالی كردن طفل از زیر بار مسئولیت پس از پندها و نصیحت ها در پیش رو داریم روش تنبیه است .
منظور ما از تنبیه ، ایجاد زمینه ای است كه در آن طفل به خطای خود واقف شود و دیگر آن خطا را تكرار نكند و این تنبیه ممكن است به صورت تذكر، انتقاد ، جزا ، عقوبت ، ‌قصاص ، كتك زدن ، راندن ،‌ محروم كردن از امر مورد علاقه و ... باشد و این دیگر بسته به نظر مربی آگاه است كه چه روشی را در پیش گیرد .
نشانه های انسان مسئول
- انسان مسئول از نظر روحی قوی است ، اگر چه از لحاظ تن ناتوان باشد .
- با جرئت است اگر چه از لحاظ زندگی بی سر و سامان باشد .
- او همچون ماموری است كه فقط در چارچوب مسئولیت ، آگاهانه ، خود انجام وظیفه می كند و در انجام این ماموریت مقاوم و ثابت قدم است .
- انسان مسئول كسی است كه نه افتخار و نه پیروزی ، و نه مقام و نه جاه و جلال نمی تواند او را خرسند سازد . خرسندی او در انجام وظیفه است ،‌ نه محدودیت و نه بیماری ، نه از دست رفتن عزیزان ، نه گرسنگی ، نه تشنگی ، نه سقوط از رتبه و موقعیت نه زجر و ضرب . اینها نمی توانند او را متأثر سازند ، فقط دوری از وظیفه برایش رنج آور است .
- برای انسان مسئول اگر زمینه مسئولیتی پیش آید كه بتواند ، انجام می دهد و اگر نتواند ، به خاطر آن زجر می كشد و بیمار می شود .
روش او چون روش پیامبر است كه فكر می كند باید مسئولیت هدایت امت را بر عهده گیرد و مردم را انسان سازد و وقتی خود را در برابر آن ناتوان می بیند غصه می خورد و اشك می ریزد ، تا حدی كه آیه طه "‌ ما انزلنا علیك القرآن لتشی " نازل می شود .
- و بالاخره انسان مسئول هیچگاه هدفش را گم نمی كند . در شادی ، در غم ، در مرگ ، در تأثر و ... هدفش را حفظ می كند .‌ اگر هدفش ، رضوان من الله باشد در خاك و در خون هم می گوید : الهی رضا بقضائك و تسلیماً لاَمرك لامعبود سواك .